Beperkt inzicht in zorgkosten

174Jaargang 100 (4706) 26 maart 2015
Beperkt inzicht in zorgkosten
GEZONDHEIDSZORG
N
ederland kent al jaren stijgende zorgkos-
ten, zowel in euro’s als in aandeel van de
overheidsuitgaven. Om ook in de toe –
komst kwalitatief goede zorg te kunnen
blijven bieden, wordt nagedacht over
hoe de zorg betaalbaar kan worden gehouden. Dit wil de
overheid onder andere bereiken door “zinnig en zuinig”
zorggebruik te stimuleren (Schippers, 2013). Het gaat dan
om zorg die noodzakelijk, effectief en doelmatig is (Brou –
wer en Rutten, 2004). Op verschillende manieren wordt geprobeerd om zin –
nig en zuinig gebruik van zorg te stimuleren, onder andere
door zorggebruikers meer inzicht te geven in zorgkosten.
Dit inzicht is beperkt door de manier waarop financiering
van de gezondheidszorg is georganiseerd. Zorggebruikers
betalen premie aan hun zorg verzekeraar en deze vergoedt
(deels) de kosten van de gebruikte zorg. Hierdoor hebben
zorggebruikers niet volledig inzicht in hun zorgkosten en is
er voor hen niet altijd een directe relatie tussen zorggebruik
en zorgkosten. Dit kan tot overmatig zorggebruik leiden,
ook wel moral hazard genoemd (Ma en Riordan, 2002). Om moreel risico tegen te gaan, zijn eigen betalingen
ingevoerd. De aanname is dat eigen betalingen zorgge –
bruikers ervan bewust maken dat zorg geld kost, omdat ze
de kosten nu deels zelf moeten betalen. Hierdoor zouden zorggebruikers kostenbewust gaan handelen en minder
zorg gebruiken.
In een Kamerbrief (Schippers, 2013) staat dat ook een
beter inzicht in de totale zorgkosten onder zorggebruikers
bijdraagt aan minder zorggebruik. Dit betreft dan inzicht
in de totale kosten van de zorg die iemand gebruikt, dus niet
alleen het deel dat zorggebruikers zelf betalen. Door dit in –
zicht in zorgkosten zouden zij ook meer kostenbewust han –
delen. De achterliggende gedachte is dat als zorggebruikers
inzicht hebben in zorgkosten, zij een rationele afweging
kunnen maken tussen deze kosten en wat het zorggebruik
hun zal opleveren, waardoor zij minder snel een beroep op
de zorg zouden doen. Of en in hoeverre zorggebruikers in –
zicht hebben in zorgkosten is nog onbekend en wordt hier
nader onderzocht.
METHODE
In november 2013 ontvingen 1.500 leden van het Consu –
mentenpanel Gezondheidszorg van het NIVEL (Brabers et
al., 2015) een schriftelijke of online vragenlijst, afhankelijk
van de eigen voorkeur (respons 47 procent, N = 698). Aan
hen werd gevraagd of ze inzicht hebben in de zorgkosten.
Om zicht te krijgen op de rol die zorgkosten spelen bij zorg –
gebruik, is ook gevraagd waarvoor panelleden dat inzicht
in zorgkosten gebruiken. Hoewel de steekproef van 1.500
leden representatief was voor de algemene bevolking in
Nederland wat betreft leeftijd en geslacht, waren de respon –
denten dat niet helemaal. Wanneer er uitspraken worden
gedaan over de algemene bevolking , is daarom een weging
toegepast om hiervoor te corrigeren. Hiervoor zijn zes
weegfactoren gebruikt, twee categorieën voor geslacht en
drie categorieën voor leeftijd. De weegfactoren lagen tussen
0,61 en 1,40.
RESULTATEN
Aan de deelnemers is voor een aantal verschillende vormen
van zorg gevraagd wat de kosten zijn. Er is gekozen voor zo -MARGREET
REITSMA
Onderzoeker bij
NIVEL
ANNE
BRABERS
Onderzoeker bij
NIVEL
JUDITH
DE JONG
Programmaleider
Zorgstelsel en Stu-
ring bij NIVEL
Zorggebruikers hebben weinig inzicht in de zorgkosten. Ze zoe –
ken nauwelijks informatie over zorgkosten, en als ze het doen, is dat
vooral om te achterhalen wat de eigen bijdrage is, maar niet om een
afweging te maken of het de kosten waard is. Het is te betwijfelen
of inzicht in zorgkosten kan leiden tot het zinnige en zuinige zorg –
gebruik, waaraan minister Schippers van VWS refereert.
ESB Gezondheidszorg

Gezondheidszorg ESB
175Jaargang 100 (4706) 26 maart 2015
0 20 40 60 80
In procenten
… het belangrijk vind voor de
betaalbaarheid van zorg
… een goede overweging wilde maken of het
de kosten waard was
… het belangrijk vind om te weten wat de
zorg die ik gebruik kost
… wilde weten of het mogelijk gevolgen had
voor mijn eigen risico
… wilde weten of het om niet
verzekerde zorg ging
… geen onverwachte rekening
wilde krijgen
… wilde weten of ik een eigen bijdrage
moest betalenomdat ik …
0
10
20 30
40 50
60 70
80 90
100
In procenten
Periodieke
controle tandarts Behandeling bij de
fysiotherapeut Dag in het
ziekenhuis Consult bij de
huisarts
Goede antwoordFoute antwoordWist het antwoord niet
wel vormen die onder de basisverzekering vallen als vormen
die daar niet onder vallen. Deelnemers konden per vorm
uit drie bedragen kiezen, of aangeven dat ze het niet wisten.
Bij alle vormen van zorg zegt een derde tot bijna de
helft niet te weten wat het kost. Het goede antwoord wordt
het vaakst aangekruist voor zorg waarvoor zorggebruikers
zelf de rekening krijgen (periodieke controle tandarts en
behandeling fysiotherapeut) en wordt het minst vaak aan –
gekruist bij vormen van zorg waarvoor zorggebruikers niet
zelf de rekening krijgen (dag in het ziekenhuis en consult bij
de huisarts) (figuur 1). Verder zeggen veel mensen niet te weten hoeveel zij
zelf moesten betalen voor de zorg waar ze in het afgelopen
jaar gebruik van hebben gemaakt (44 procent) en zegt bijna
twee derde (64 procent) niet te weten hoeveel de zorg in
totaal kostte waar ze in het afgelopen jaar een beroep op
hadden gedaan. Ook vinden zorggebruikers het belangrijk om te we –
ten wat de zorg waar ze gebruik van maken kost: 65 pro –
cent vindt dit (heel) belangrijk, 25 procent vindt dit niet
belangrijk/niet onbelangrijk en 10 procent vindt dit (zeer)
onbelangrijk. Als gevraagd wordt of men wel eens informa –
tie heeft opgezocht over zorgkosten, dan blijkt 18 procent
dit wel eens te hebben gedaan. Tot slot is gevonden dat zorggebruikers die weleens
informatie opzoeken over wat zorg kost, dat vooral doen
om te weten wat de zorg hun zelf gaat kosten: ze willen
weten of ze een eigen bijdrage moeten betalen, of ze geen
onverwachte rekening krijgen, of het om niet verzekerde
zorg gaat en of het gevolgen heeft voor hun eigen risico. De
informatie lijkt minder vaak te worden opgezocht om een
goede overweging te maken of het de kosten waard is (16
procent, figuur 2).
CONCLUSIE
Hoewel een aanzienlijk deel van de zorggebruikers het be –
langrijk vindt om inzicht te hebben in de kosten van zorg ,
is dit inzicht beperkt en zoekt maar een klein deel van de
zorggebruikers informatie op over de kosten. Indien men
hierover informatie zoekt, is dit nauwelijks om te overwe –
gen of het de kosten waard is, maar vooral om te weten wat
men als zorggebruiker zelf moet betalen. Hiermee kan ge –
concludeerd worden dat zorggebruikers zich vooral laten
leiden door kosten die ze in hun eigen portemonnee voelen.
De collectieve betaalbaarheid speelt een veel kleinere rol.
Het is te betwijfelen of inzicht in zorgkosten kan leiden tot
‘zinnig en zuinig’ zorggebruik.
LITERATUUR
Brabers, A.E.M., M. Reitsma-van Rooijen en J.D. de Jong (2015) Consumentenpanel Ge-
zondheidszorg: basisrapport met informatie over het panel . Utrecht: NIVEL.
Brouwer, W.B.F. en F.F.H. Rutten (2004) Over-, onder-, en gepaste consumptie in de
zorg vanuit een economisch perspectief. In: RVZ (red.) Met oog op gepaste zorg. Zoe-
termeer: RVZ, 7–53.
Ma, C.A. en M.H. Riordan (2002) Health insurance, moral hazard and man
aged care.
Journal of Economics & Management Strategy, 11, 81–107.
Schippers, E.I. (2013) Brief over kostenbewustzijn. 14 mei, zaaknummer 102636. Den Haag:
Ministerie van VWS.
Bron: NIVEL Bron: NIVEL
Motieven voor zoeken van kosten Of deelnemers wisten wat een zorgvorm kostFIGUUR 2 FIGUUR 1