Wat me de laatste weken opviel is dat terwijl de belastingen vrijwel geheel geïndividualiseerd zijn, koopkrachtplaatjes gezinnen nog altijd als één geheel zien. Als je gaat nivelleren maakt het veel uit of je per gezin of per individu nivelleert (zie mijn eerdere bijdragen hierover in ESB en TPE digitaal). Als twee partners gezamenlijk beslissen hoe ze het werk thuis en betaald werk verdelen, leidt een geïndividualiseerd belastingstelsel tot enorme prikkels om taken te herverdelen. Deze effecten waren al zeer groot en worden door de plannen van de nieuwe regering nog groter. De consequenties zijn dat (1) het fiscaal heel veel uitmaakt hoe het werk binnen een gezin wordt verdeeld; (2) dat mannen minder uren per week werken en dat er een flinke drempel voor vrouwen ontstaat om meer dan een half baan te nemen; en (3) dat gezinnen waarbij de man en de vrouw een vergelijkbaar opleidingsniveau hebben fiscaal bevoordeeld worden boven relaties van een laag- en een hoogopgeleide partner.
Om de tekst niet te ingewikkeld te maken ga ik uit van een situatie waarin de man meer werkt dan de vrouw. De redenering geldt echter ook in de omgekeerde situatie. Onderstaande grafiek laat zien hoe groot dit effect kan zijn. De grafiek vergelijkt twee gezinnen. In beide gezinnen verdient de man helemaal links in de grafiek 33.000 euro terwijl de vrouw niet werkt. Ik ga er in de berekening van uit dat deze partners na 1 januari 1972 zijn geboren, een jong kind hebben en de belasting alleen bepaald wordt door het arbeidsinkomen. Belastingen omvatten de inkomstenbelasting en wat betaald moet worden aan zorgpremie. De blauwe lijn laat zien hoe de belasting verandert als de man meer gaat verdienen en de rode lijn laat zien hoe de belastingen veranderen als de man evenveel blijft verdienen maar de vrouw meer gaat werken. De belastingen voor de alleenverdiener lopen veel sneller op dan als het gezinsinkomen wordt aangevuld met inkomen van de vrouw.
Deze eigenschap van ons belastingsysteem creëert daardoor een incentive om betaald werk tussen beide partners te verdelen. De volgende grafiek laat zien wat de gevolgen zijn. Beide partners kunnen bij een full-time baan 33.000 euro verdienen. Ze gaan hun werk zo verdelen dat ze samen 40 uur per week gaan werken. Helemaal links in de grafiek werkt de man 40 uur en de vrouw niet. Helemaal rechts in de grafiek werkt de vrouw full-time en de man niet. Het totale bruto gezinsinkomen is dus constant. De belastingen zijn echter verre van constant. Als één van partners werkt en de ander niet betalen ze 7.232 euro belastingen, terwijl als ze het werk gelijk verdelen de belastingen nog maar 3.388 bedragen. Dat is meer dan een halvering. Het belastingvoordeel is zo groot dat ook als de ene partner een aanzienlijk lager uurloon heeft dan de ander, herverdelen van uren nog een positief effect op het gezinsinkomen kan hebben.
Omdat we in de praktijk veel zien dat een vrouw 16 of 20 uur gaat werken en de man één dag minder per week gaat werken, heb ik ook berekend hoe de belastingen zich ontwikkelen als de man 2 uur minder gaat werken voor iedere 4 uur dat de vrouw meer gaat werken. Dat staat weergegeven in de volgende grafiek. Terwijl het gezinsinkomen van links naar rechts toeneemt, nemen in eerste instantie de belastingen fors af. Als deze vrouw echter meer dan half-time gaat werken verandert de situatie en stijgt de belasting aanzienlijk als er nog meer wordt gewerkt. Een halve baan is fiscaal gezien dus een verstandige strategie. Twee partners die ongeveer een gelijk uurinkomen hebben kunnen dankzij dit systeem flink wat belastingen ontlopen. Hoe groter het verschil tussen man en vrouw, hoe kleiner dit voordeel wordt.
Wat zijn nu de gevolgen van het regeerakkoord? Terwijl ik dit schrijf staat juist de inkomensafhankelijke zorgtoeslag ter discussie, maar de kans is groot dat het alternatief via de belastingen een vergelijkbaar effect zal hebben (zie ook de blog van Bas Jacobs). Daarom toch de gevolgen van de plannen zoals ze er lagen. De dikke lijnen in de grafieken geven de situatie aan voor 2013 zoals die er lagen. De dunnen lijnen laten zien welke invloed het regeerakkoord heeft. Uit alle drie de grafieken wordt duidelijk dat het belastingvoordeel voor partners die beide werken groter wordt door de plannen in het regeerakkoord. Bij hetzelfde inkomen gaan gezinnen met een alleenverdiener er dus meer op achteruit of minder op vooruit dan gezinnen waarin man en vrouw beide (parttime) werken. De incentive om de man minder en de vrouw meer te laten werken wordt dus groter. Als het inkomen van de man hoger is dan dat van de vrouw heeft dit negatieve gevolgen voor de schatkist. En gezinnen met partners met een verschillend opleidingsniveau worden dus meer getroffen, dan gezinnen waar beide partners een vergelijkbaar uurloon hebben.
Auteur
Categorieën