ESB Input / output
356Jaargang 100 (4712) 18 juni 2015
Input // output
Levensver wachting
Sinds 1950 is de gemiddelde levensverwach –
ting voor een man in de Verenigde Staten met
tien jaar gestegen en deze trend lijkt zich de
komende jaren door te zetten. Voor Heijdra
en Reijnders was dit reden om te onderzoeken
wat de economische effecten zijn van een stij –
ging in levensverwachting. Ze construeerden
een model van een gesloten economie waarin
arbeidsproductiviteit afhangt van ervaring op
de arbeidsmarkt en afschrijvingen van het men –
selijk kapitaal. Vervolgens schatten de auteurs
de parameters van het model op basis van eco –
nomische gegevens voor de Verenigde Staten tussen 1976 en 2012. Bij een positieve schok
in levensverwachting voorspelt het model dat
men slechts een gedeelte van de ‘extra jaren’
langer werkt terwijl men de overige extra jaren
gepensioneerd doorbrengt. In een omslagstelsel
wordt het draag vlak daardoor kleiner waardoor
de premies moeten stijgen. Wanneer een po
–
sitieve schok gepaard gaat met een stijging in
arbeidsproductiviteit, voorspelt het model dat
mensen juist langer werken, waardoor de pre –
mies niet aangepast hoeven te worden.
Heijdra, B.J. en L.S.M. Reijnders (2015) Longevity
shocks with age-dependent productivity growth. CESifo
Working Paper, 5364.
Innovatie en banen
Innovatie binnen een bedrijf komt in verschillende
vormen voor. Enerzijds kan een productieproces
verbeteren, anderzijds kan er een nieuw product
ontstaan. Voor werknemers is innovatie alleen gun –
stig wanneer het om productinnovatie gaat. Een
nieuw product creëert immers banen, terwijl een
verbeterd proces juist banen vernietigt. Vivarelli
analyseerde de literatuur omtrent deze relatie en
concludeert dat innovatie per saldo eerder banen
creëert dan vernietigt. Hoewel procesinnovatie op
het eerste gezicht banen vernietigt, maakt het pro –
ductie ook goedkoper. Door lagere prijzen stijgt de
vraag naar de producten, waardoor er weer meer
werknemers nodig zijn. Investeren in innovatie
blijkt daarom niet alleen gunstig in competitieve
zin, maar ook om banen te creëren.
Vivarelli, M. (2015) Innovation and employment. IZA Article,
2015(154).
Zwakste schakel
Een team is net zo sterk als zijn
zwakste schakel. Met de meest
punctuele piloot kan een vliegtuig
alsnog vertraagd worden door een
laat komende stewardess. In een
gecontroleerd experiment waarin
deelnemers met de laagste inspan-
ning de productie van hun hele
team bepaalden, demonstreerden
Kopányi-Peuker et al. dat een drei-
gement om vervangen te worden
een significant effect heeft op de
inspanning van de deelnemers. Bij
een vast contract blijkt de inspan-
ning echter weer te dalen. De au-
teurs concluderen dat werknemers
de inspanning pas permanent ver-
hogen als het dreigement ook per-
manent is.
Kopányi-Peuker, A., T. Offerman en R.
Sloof (2015) Team production benefits
from a permanent fear of exclusion.
CREED Discussion Paper , 27 mei.
Ongelijkheid
Jezelf vergelijken met je buurman. Het kan een
reden zijn om opzichtig te consumeren, enkel om
je sociale status te behouden dan wel te verhogen.
Maar diezelfde buren vangen dit signaal op, waar –
door ook zij weer opzichtige aankopen doen. Ga –
vrel en Rebière bestudeerden de consequenties van
deze vicieuze cirkel met behulp van een theoretisch
model. Omdat sociale status hiërarchisch geordend
is, ontlenen individuen alleen nut hieraan wanneer
inkomens ongelijk verdeeld zijn. De elite heeft een
hoger inkomen, maar moet ook een groter deel er –
van besteden om die sociale status te behouden. In
evenwicht genieten alle individuen hetzelfde nut –
sniveau, ondanks ongelijke inkomens. Het model
blijkt in staat de Franse inkomensverdeling na te
bootsen, wat blijk geeft van de praktische relevantie
van het model.
Gavrel, F. en T. Rebière (2015) On the equilibrium and wel-
fare consequences of Keeping up with the Joneses. IZA Dis-
cussion Paper, 9056.
12,5 miljoen
vakantiegangers
Vakantie
In 2014 gingen er in totaal 12,5 miljoen Neder-
landers op vakantie. De helft ging in Nederland
op vakantie, de andere helft in het buitenland,
met een gemiddelde uitgave van respectieve-
lijk 166 en 702 euro, wat in beide gevallen een stijging betreft ten opzichte van 2013. Het
aantal vakantiegangers is in beide gevallen
licht gedaald.
CBS (2015) Vakanties; kerncijfers.
CBS Statline, 8
juni.
Input / output ESB
357Jaargang 100 (4712) 18 juni 2015
Wachten
Wie als eerste in de rij staat, is ook als eerste aan de
beurt. Het is de conventie, maar niet per se de meest
efficiënte. Het garandeert immers niet dat degene
in de rij met de hoogste wachtkosten ook de meeste
voorrang krijgt. Met verschillende laboratoriumex-
perimenten tonen El Haji en Onderstal aan dat
zowel vrije als gelimiteerde veilingen de efficiëntie
significant verbeteren. Bij de gelimiteerde veiling
kan een deelnemer enkel bieden om te wisselen met
degene voor hem in de rij. De deelnemers blijken
hier inefficiënt agressiever te bieden om hun eigen
plek in de rij te beschermen en zijn minder geneigd
om van plek te ruilen wanneer ze al op een gunstige
plaats staan. Bij gelimiteerde veilingen zijn de effi-
ciëntiewinsten daarom het grootst wanneer rijen al
relatief efficiënt zijn. In een vrije veiling bieden deel –
nemers minder agressief waardoor bij een relatief
inefficiënte rij de efficiëntie winsten het grootst zijn.
El Haji, A. en S. Onderstal (2015) Trading places: an expire-
mental comparison of reallocation mechanisms for priority
queuing. Tinbergen Institute Discussion Paper , 2015(063).
Gezond verstand
Na een aantal rechtszaken tegen de fastfood-indu –
strie in de Verenigde Staten, voerden verschillende
staten rond 2004 de zogenaamde Cheeseburger Bills
in; wetten waardoor de restaurants niet meer aan –
sprakelijk waren voor schadeclaims gerelateerd aan
overgewicht. Gebruikmakend van het feit dat niet
alle staten de wet invoerden, onderzochten Carpen –
to en Tello-Trillo het effect op gezondheid van deze
wetten. Op basis van vragenlijsten over gezondheid
blijkt dat zwaardere personen gezonder probeerden
te leven in staten met de Cheeseburger Bill. Waar
eerst mensen nog de kosten van overgewicht gedeel –
telijk konden afwentelen op fastfood-restaurants via
schadeclaims, dragen ze nu het risico volledig zelf,
waardoor ze gezonder willen leven.
Carpento, C.S en D.S. Tello-Trillo (2015) Do ‘Cheeseburger
Bills’ work? Effects of tort reform for fast food. NBER Working
Paper, 21170.
Afrika
De Conferentie van Berlijn in 1884
startte de zogenaamde Wedloop
om Afrika. De Europese mogend-
heden verdeelden het continent
onderling en zetten het kolonisa-
tieproces in werking. Aan dit proces
worden doorgaans meer politieke
en militaire dan economische mo-
tieven toegeschreven. Frankema
et al. analyseerden de ontwikkeling
van de internationale handel van
Afrika tussen 1790 en 1939. Naar
voren komt dat tussen 1845 en 1885
de ruilvoet, de verhouding tussen
export- en importprijzen, omhoog-
schoot. Vanuit een economisch
perspectief rechtvaardigt deze
groei hiermee voor Europa de Wed-
loop om Afrika die in 1884 begon.
Frankema, E., J. Williamson en P. Wol-
tjer (2015) An economic rationale for the
African Scramble: the commercial tran-
sition and the commodity price boom of
1845–1885. NBER Working Paper, 21213.
Dividend
Een dividend future is een beleg-
gingsproduct waarmee beleggers
een jaar lang dividenduitkeringen
kunnen ontvangen. Van Binsber-
gen en Koijen vinden dat een divi-
dend future gemiddeld meer op-
brengt dan een aandeel, maar ook
op basis van volatiliteit meer risico
draagt. Opmerkelijk genoeg blijkt
de volatiliteit relatief tot de markt
wel hoger uit te vallen. Modellen
die rekening houden met de loop-
termijn zouden het risico daarom
beter voorspellen.
Binsbergen, J.H. van, en R.S.J. Koijen
(2015) The term structure of return:
facts and theory. CEPR Discussion Paper,
10633.
Decentralisatie
Binnen het sociale domein nemen gemeenten
steeds meer taken over van de Rijksoverheid, zoals
jeugdzorg , ouderenzorg en hulp voor werklozen.
De Rijksoverheid stelt hierbij een budget voor de
gemeente vast, maar gemeentes genieten grote au –
tonomie in hun beslissingen over het budget. Kat –
tenberg en Vermeulen analyseerden de financiële
gevolgen van een vergelijkbare decentralisatie van
de thuiszorg in 2007. Elke euro waarmee het bud –
get werd verhoogd of verlaagd, verhoogde respec-
tievelijk verlaagde de uitgaven met vijftig cent. Dit
suggereert dat het Rijk ook zonder directe invloed
op de lokale beslissingen, uitgaven – weliswaar ge –
deeltelijk – kan sturen en voorzieningen tussen ver –
schillende gemeenten kan verkleinen.
Kattenberg, M en W. Vermeulen (2015) Hoge uitkeringen
stuurt lokale uitgaven: betalen zonder bepalen? CPB Policy
Brief, 2015(08).
Dieet
Een op de vijf patiënten heeft last van ondervoeding
als bijwerking. Normaal gesproken financiert het
ziekenhuis een dieetbehandeling , maar sinds kort
staat deze bekostiging onder druk. Dit was aan –
leiding voor Scholte et al. om de maatschappelijke
baten van een dieetbehandeling te berekenen. Een
ondervoede patiënt brengt immers ook verschil –
lende kosten met zich mee; hij heeft extra behande –
lingen nodig , ligt langer in het ziekenhuis en over –
lijdt eerder. De auteurs concluderen dat de netto
maatschappelijke baten van dieetbehandeling op
lange termijn positief zijn. Omdat op korte termijn
de winsten niet zichtbaar zijn, pleiten Scholte et al.
voor een financiële prikkel om dieetbehandelingen
blijvend aan te bieden.
Scholte, R. en M. Lammers (2015) De waarde van diëtetiek
bij ondervoede patiënten in het ziekenhuis. SEO-rapport,
2015(04).
Vreemd vermogen
Van de Nederlandse staatschuld is 51,3 procent
verschuldigd aan het buitenland. In Europees per –
spectief verschilt de Nederlandse opbouw van staat –
schuld nauwelijks met landen zoals Frankrijk en
Duitsland. Met respectievelijk 80,8 en 19,7 procent zijn Finland en Noorwegen de uitschieters binnen
Europa. Gegevens over Griekenland ontbraken.
Eurostat (2015) In most EU Member States, the largest
share of public debt is held by non-residents.
Eurostat News-
release , 101.51,3%