Vorige week eindigde ik met een compliment aan Diederik Samsom voor het agenderen van het thema private schuld. Twitteraar @springbok60 vroeg zich af waarom dit enig soelaas zou bieden. Immers het aflossen van schuld lijkt een zero sum game en dus neutraal voor de economie. De schijn bedriegt.
Als een slager een bedrag leent van een bank om een nering op te zetten, vervolgens kostelijke merguez-worsten draait en met de winst de bank terugbetaalt, dan klopt het zero sum verhaal heel aardig. Maar zoals in Dostojevski’s Schuld en Boete voortdurend ter discussie staat in welke mate de student Raskolnikov schuldig is aan een dubbele moord en wat een gepaste straf zou zijn, ontstaan bij complexere schulden allerlei problemen, in het bijzonder als de schuldenaar in gebreke blijft met aflossen.
Maatschappelijke effecten
In welke mate het opportuun is de schuldenaar aan zijn verplichtingen te blijven houden, hangt van minimaal drie factoren af. Hoe was de uitgangssituatie bij het aangaan van de schuld? Wat valt op te merken over het gedrag tijdens de schuldperiode? Wat is de ratio van terugbetaling op het moment dat vaststaat dat schuldenaar in gebreke blijft? Dit zijn complexe vragen, niet altijd met eenduidige antwoorden omdat subjectieve en morele oordelen gemengd worden met economische wetmatigheden.
Is schuld op ordentelijke wijze tot stand gekomen maar heeft de slager de winst verbrast of zijn worsten met paardenvlees gemengd, dan kan faillissement het logische en rechtvaardige gevolg zijn. Heeft de bank een dubieuze rol gespeeld door ongunstige voorwaarden in het contract te smokkelen, ligt de zaak anders. Kun je een slager nog vrij gemakkelijk failliet laten gaan, bij een bank of land ligt dat lastiger omdat faillissementen met grotere maatschappelijk effecten gepaard gaan.
Terugbetaaltijgers
Schuld krijgt al snel een emotionele lading. De Grieken moeten hun schuld tot de laatste euro terugbetalen en mensen met hun huis onder water hebben pech want de hardwerkende Nederlander mag niet voor hun hebberigheid of kortzichtigheid opdraaien. Een pleidooi voor het verminderen van schuld wordt op de website van het FD door inzenders Plugge en Luster zelfs immoreel genoemd.
In veel gevallen is het helemaal niet evident of het maatschappelijk gewenst is om schuldenaars in de problemen tot de laatste cent terug te laten betalen. Zo hebben de Grieken weliswaar aantoonbaar wanbeleid gevoerd, maar hebben zij niet als enige schuld aan hun problemen, hebben noordelijke landen geprofiteerd, hebben de Grieken economisch en sociaal al een hele stevige rekening betaald en zal een faillissement vervelende gevolgen voor het eurogebied hebben. Iets dergelijks geldt voor mensen met een huis onder water. Daar moeten terugbetaaltijgers nog maar eens op kauwen.
Auteur
Categorieën