Redactioneel
Eva Niesten
Redacteur ESB
e.niesten@sdu.nl
Egeltjesgedrag
E
ind augustus wees Wouter Bos een voorstel van De Nederlandsche Bank voor het
onderbrengen van de gasbaten in een
vermogensfonds af. De manier waarop de
minister van Financiën uiting gaf aan zijn afwijzing
is opvallend in het kader van de recente nationalisaties. Hij bracht zijn argumentatie voor deze afwijzing
namelijk als volgt: “Willen wij echt dat de overheid
het geld op beurzen gaat beleggen en vermogensbeheerders aanstelt die de markt opgaan? Of willen
we met het geld investeringen plegen in onderwijs
en duurzame energie?†(NRC Handelsblad, 2008).
In het weekend van 4 en 5 oktober waren deze
uitspraken van de minister van Financiën al achterhaald en werd bekend dat de overheid zich wel op
de aandelenmarkt begeeft. De Nederlandse staat
kocht aandelen in de Fortis Bank Nederland, ABN
Amro Nederland en de Nederlandse verzekeringsÂ
activiteiten van Fortis voor bijna zeventien miljard
euro. Deze aankopen worden gefinancierd via het
uitzetten van nieuwe leningen aan de staat in de
vorm van obligaties. De Nederlandse staat begint
hiermee dus hedgefondsgedrag te vertonen: ze
belegt in aandelen en financiert deze beleggingen
met geleend geld, en als gevolg van deze aankopen
vindt er een splitsing van de holding Fortis Bank
plaats.
Vorig jaar leidden de activiteiten van  edgefondsen
h
tot de overname van ABN Amro door de Fortis
Bank, en werd er gediscussieerd over de negatieve
gevolgen van deze fondsen voor de groei van de
economie. Doordat de Nederlandse overheid nu zulk
hedgefondsgedrag vertoont in de ABN-Fortis affaire,
kan een soortgelijke discussie weer gevoerd worden.
Maar deze keer moet de discussie toegespitst
worden op de vraag wat de gevolgen zijn van het
overheidseigendom van banken voor de economische
groei.
Deze vraag is eerder gesteld door La Porta et al.
(2000). Zij onderzochten de gevolgen van overheidseigendom van banken voor de ontwikkeling van het
financiële systeem en voor de groei van het bruto
binnenlands product. De mate van ontwikkeling van
het financiële systeem werd door de auteurs berekend aan de hand van een aantal variabelen, waaronder de hoeveelheid bezittingen van commer iële
c
banken als percentage van de hoeveelheid bezittingen van de centrale en commer iële banken samen,
c
en de liquide verplichtingen van het Âinanciële
f
systeem en het krediet verleend aan de private
sector, beide als percentage van het bruto binnenlands product. Een van de conclusies van La Porta
et al. was dat overheidseigendom van banken tot een
langzamere ontwikkeling van het financiële systeem
leidt. Ook concludeerden ze dat wanneer het eigendom van banken in handen is van de overheid, er
een lagere groei is van het inkomen per hoofd van de
bevolking en een lagere groei van de productiviteit.
Voor de groei van de economie en de  ntwikkeling
o
van het financiële systeem, is het dus beter wanneer
de overheid nog een andere eigenschap van de
hedgefondsen overneemt, namelijk die van een
kortetermijnvisie. Het overheidseigendom kan een
kortetermijnoplossing zijn voor het herstellen van het
vertrouwen in het financiële systeem, het behouden
van de werkgelegenheid van de genoemde banken,
en de bescherming van de klanten van deze banken.
Maar voor de langere termijn volgt uit dit onderzoek
van La Porta et al. dat een verkoop van de aandelen
door de overheid aan een private partij beter is voor
de economie. De minister van Financiën moet deze
aandelen toch wel met winst kunnen verkopen. Hij
kocht ze immers van een bank op de rand van de
afgrond, en voor een prijs die zeer waarschijnlijk
lager ligt dan de boekwaarde van deze bankonderÂ
delen (Het Financieele Dagblad, 2008). Misschien
zijn deze extra opbrengsten voor de overheid
iets voor duurzame investeringen in onderwijs en
energie?
Literatuur
Het Financieele Dagblad (2008) Top ABN totaal verrast door
overname staat. 4 oktober 2008.
La Porta, R., F. Lopez-de-Silanes en A. Shleifer (2000)
Government ownership of banks. Werkdocument nr. 7620.
Cambridge Ma.: National Bureau of Economic Research.
NRC Handelsblad (2008) Kabinet wijst DNB-plan voor aardgasfonds
af. 27 augustus 2008.
ESB
93(4545) 17 oktober 2008
611