Blijspel van de kreeft

column

John Groenewegen

Blijspel van de kreeft
De kreeftenvisserij in de Amerikaanse staat Maine
is een economische activiteit die veel is bestudeerd
vanwege de spontaan tot stand gekomen normen en
regels die overbevissing voorkomen. Geen tragedie van
de meent, het bekende overbegraasde stuk gemeen­
schappelijke weidegrond (Hardin, 1968), maar een
blijspel, waarin de acteurs op lokaal niveau door middel
van zelforganisatie een beheersstructuur in het leven
hebben geroepen die het gemeenschappelijk eigendom
tegen overbevissing beschermt.
In de tragedie van de meent is het probleem dat elke
individuele schaapsherder onmiddellijk voordeel heeft
van het toevoegen van een schaap aan de kudde,
terwijl de negatieve gevolgen van overbegrazing pas op
langere termijn zichtbaar worden en de lasten verdeeld
worden over alle leden van de gemeenschap. De kern
van het probleem is het ontbreken van een beheers­
structuur die het gedrag van de herders reguleert.
Hardin stelde voor de regulering aan een overheids­
instantie te laten of privaat eigendom in te voeren.
Hoe zit het dan met die zelfregulering van de kreef­
tenvissers? Het blijspel van de kreeftenvisser begint
met het gemeenschappelijk eigendom van de zee en
de kreeften. Omdat de staat Maine heeft bepaald dat
alleen het vangen door middel van kreeftenvallen de
enige geoorloofde technologie is, wordt de kreeften­
visser aan een bepaald territorium verbonden. De visser
plaatst de vallen op niet al te grote afstand van elkaar
en keert na enige dagen terug om de buit binnen te
halen. Na de vangst moet de visser bepalen op welke
plaats hij de vallen zal herplaatsen. Op dezelfde plek,
of kan hij beter ergens anders zijn geluk beproeven?
Het ontbreekt hem aan voldoende informatie over
e
­ ventuele betere visgronden: moet hij naar diepere
gronden, ander watertemperatuur, of zijn elders minder
concurrenten actief? Een relatief goedkope manier
om informatie te verzamelen is het contact met zijn
c
­ ollega’s die in hetzelfde territorium actief zijn. De
vissers ervaren dat informatie-uitwisseling op basis
van reciprociteit voordeel oplevert. Na verloop van tijd
ontwikkelen uit de regelmatige contacten hechtere
groepsrelaties. Lid zijn van een groep levert de indivi­
duele visser belangrijke informatie op tegen relatief
lage kosten. Er ontstaat tevens een groepscultuur,
waardoor regels worden geïnternaliseerd en sociale
controle sterk is. In de kreeftenvisserij blijken door de
vangtechnologie groepen te ontstaan die binnen hun
eigen territorium een beheersstructuur ontwikkelen, die
vernietiging van het gemeenschappelijk eigendom door
overbevissing voorkomt. Er speelt nog iets waardoor

het bestaan van groepen door de individuele vissers
als positief wordt ervaren. Naast de concurrentie
g
­ ebaseerd op kennis van de kwaliteit van de visgron­
den, onder andere verkregen via de groepsrelaties,
vindt tussen de kreeftenvissers traditioneel ook agres­
sieve concurrentie plaats, gericht op het verminderen
van de vangstcapaciteit van de concurrenten. Door het
doorsnijden van de lijnen wordt capaciteit vernietigd,
hetgeen wraakacties van de concurrenten uitlokt met
het gevaar dat een elkaar vernietigende kreeftenoorlog
ontstaat. De vissers willen die situatie voorkomen. Door
de vorming van groepen die een specifiek territorium
bevissen, wordt die vorm van agressieve concurrentie
vermeden omdat de vissers op basis van ervaring weten
dat het onklaar maken van de vallen van ­ roepsleden,
g
of van groepen die het aangrenzende territorium
beheren, leidt tot een zinloze spiraal van vernietiging
van elkaars kapitaalgoederen.
Uit het voorbeeld van de kreeftenvisserij blijkt de
technologie van het vangen die gebaseerd is op juridi­
sche regels van de staat Maine een positief effect te
hebben op de groepsvorming onder de kreeftenvissers.
Uit het blijspel van de kreeft blijkt dat gemeenschap­
pelijk eigendom in een evolutionair proces wordt
omgevormd tot een vorm van informeel collectief eigen­
dom. Er blijkt sprake van een complex systeem, waarin
technologie, juridische regels op federaal niveau en
een sociaal-economische beheersstructuur op lokaal
niveau co-evolueren. De anonimiteit van de herders in
de tragedie op de meent en hun mobiliteit, waardoor zij
zich als sprinkhanen kunnen verplaatsen, worden in het
blijspel van de kreeft vervangen door groepslidmaat­
schap en het in de loop van de tijd ontwikkelen van
een zelforganiserende beheersstructuur.
De moraal van het blijspel? Analyseer economische
activiteiten als onderdeel van het systeem, waarin de
technologie, formele juridische regels en de lokale
beheersstructuren als een geheel worden beschouwd.
Dan wordt het inzicht verkregen in de condities voor
het ontstaan van tragedies en blijspelen, hetgeen een
belangrijke basis vormt voor effectief overheidsbeleid in
situaties van gemeenschappelijk eigendom.

Literatuur
Hardin, G. (1968) The tragedy of the commons. Science,
162(3859), 1243–1248.
Wilson, J., L. Yan en C. Wilson (2007) The precursors of governance in the Maine lobster fishery. Proceedings of the National
Academy of Sciences of the United States of America, 104(39),
15212–15217.

ESB

93(4542) 5 september 2008

527