Recessie valt
nog mee
In contrast met eerdere verwachtingen, waar men algemeen uitging van
een daling van de economische activiteit in het vierde kwartaal van 1990
van 3% Ã 4%, stond een daling van
“slechts” 2,1% voor het bruto nationaal produkt. Het gaat om een eerste
schatting van het ministerie van handel. Toch is het de grootste daling
van het bnp sinds het derde kwartaal van 1982, toen een negatieve
groei van 3,2% werd bereikt, en het
eerste negatieve cijfers sinds begin
1986. In het tweede en derde kwartaal van 1990 groeide de Amerikaanse economie nog met respectievelijk
0,3% en 1,4%. Met name de consumentenbestedingen
waren verantwoordelijk voor de neergang. Die namen in het vierde kwartaal af met 21
miljard dollar. De index voor consumentenvertrouwen
daalde in januari
tot 54, tegenover 61,2 in december.
Een meevaller werd gevonden in
een andere indicator voor het conjunctureel verloop, de index voor
leading indicators, die met 0,1% in
december voor het eerste in vijf
maanden weer een positief cijfer
toonde. Deze index geeft de te verwachten bedrijvigheid voor de komende zes maanden weer.
Bush niet te pessimistisch
Het Witte Huis had de teruggang
van de economie in het vierde kwartaal van 1990 eerder op 3,4% geraamd. Voor het eerste kwartaal van
dit jaar verwacht de regering dat het
bnp met 1,4% zal inkrimpen, hetgeen op één lijn ligt met de verwachtingen van het begrotingsbureau
CBO. In de State of the Union, het
Amerikaanse equivalent van de
troonrede, zei president Bush uit te
gaan van een korte recessie. Als gevolg van lagere olieprijzen blijft de
inflatie onder controle. De voorraadpositie van het bedrijfsleven, die niet
ruim is, en de exporten bieden volgens de president het vooruitzicht
op een snel herstel.
Uiteraard is de Golfoorlog van verregaande invloed op de bereikbaarheid van de door de president voorziene verbetering. Wordt deze op
ESB 23-1-1991
korte termijn in het voordeel van de
VS beslecht, dan zal dit het ver gedaalde consumentenvertrouwen
een
opwaartse impuls kunnen geven. Bovendien kan de olieprijs dan mogelijk nog licht omlaag.
Zou de oorlog toch een slepende
zaak worden, dan kan dit van nadelige invloed zijn op het civiele deel
van de economie. Greenspan, de
voorzitter van de Amerikaanse centrale banken de Fed, ging zelfs zover
te stellen dat de recessie diep zal
worden wanneer de Golfoorlog lang
zou gaan duren.
Japanse import onder druk
Vanzelfsprekend is de invloed van
de Golfoorlog ook in de Japanse economie te merken. Dit uitte zich bij
voorbeeld in de handelsbetrekkingen met het buitenland. Het overschot op de handelsbalans is gedaald van 6,2 miljard dollar in
december 1989 tot 5,4 miljard dollar
in dezelfde maand vorig jaar. De
olie-import lag in volumetermen
15,5% boven een jaar eerder, maar
als gevolg van de fors hogere olieprijzen kwam de waarde-ontwikkeling uit op een stijging van 111 ,9%.
Het aandeel van de olie-invoer in de
totale import bedroeg maar liefst
22%. Voor het gehele jaar 1990 bedroeg het overschot op de Japanse
handelsbalans 52,4 miljard dollar,
18,5% minder dan in 1989. Het overschot in de handel met de VS liep terug, maar gelijktijdig steeg het handelsoverschot met de Europese
Gemeenschap.
Over heel 1990 bedroeg de Japanse
inflatie gemiddeld 3,1%. De consumentenprijzen in Tokio zijn in januari met 4,2% toegenomen, het hoogste cijfer sinds december 1981. De
prijsstijgingen over afgelopen jaar
hangen vooral samen met de gestegen kosten van transport en arbeid,
terwijl ook de koersontwikkeling
van de yen een rol heeft gespeeld.
De Japanse economie is voor de vijftigste maand achtereen gegroeid. De
industriële produktie nam op jaarbasis in december met 6,3% toe, hoewel ten opzichte van de maand ervoor van een kleine daling sprake
was. Volgens het Japanse ministerie
van handel gaat de groei voorlopig
door, al gaat men uit van een afvlakking in februari en maart.
Lange recessie in VK
Van een dergelijk optimisme is in het
VK geen sprake. Een enquête onder
6700 bedrijven van de Association of
British Chambers of Commerce
(BCC) toont aan dat de recessie in
het laatste kwartaal van 1990 alleen
maar erger is geworden. Velen vrezen dat de economische terugval
zich in de komende maanden nog
zal verdiepen. De BCC meent dat
enig herstel in de positie van het bedrijfsleven op zijn vroegst tegen het
einde van dit jaar is te verwachten.
Meer dan 60% van de bedrijven zou
nu ónder volledige bezetting werken, tegenover nog 54% de vorige
enquête. Een lichtpuntje zou kunnen zijn dat bedrijven onder druk
van de concurrentie nog maar moeilijk kostenstijgingen kunnen doorberekenen, hetgeen een drukkend effect heeft op de inflatie.
De industriële produktie liet met een
daling van 1,2% in november voor
de zevende achtereenvolgende
maand een negatief cijfer zien. De
loonkosten per eenheid produkt
voor de Engelse industrie stijgen
nog steeds met dubbele cijfers. Onder invloed van de recessie daalde
~t!t~~
[F~~t]
SINDS 1737
het tekort op de handelsbalans vorig
jaar met 5,8 miljard pond tot 10,9 miljard pond. De invoer daalde met 3%
terwijl de export juist met 11% toenam.
Handselsoverschot Nederland
De waarde van de Nederlandse uitvoer bereikte in 1990 een recordhoogte van 238 miljard gulden. In volume uitgedrukt was er sprake van
een groei met 5%. Over langere termijn bezien stijgt het aandeel van kapitaalgoederen in het Nederlandse
exportpakket, waar dit afgelopen
jaar ruim een kwart van de totale export bedroeg. Meer dan driekwart
van de Nederlandse uitvoer gaat
naar EG-landen. De uitvoer naar
onze grootste handelspartner, de
Bondsrepubliek,
nam in waarde met
8,6% toe. De exportgroei woog tevens zwaar in de groeicijfers over
het derde kwartaal. Op jaarbasis
nam het bnp toe met 3,5%. De stijging van de investeringen kwam uit
op een magere 2,6% tegenover 3,8%
een kwartaal eerder. Hierin wordt de
toenemende onzekerheid met betrekking tot het investeringsklimaat
weerspiegeld na de inval in Koeweit.