De gezondheid van Nederland
Als je ergens gif op in kan nemen,
dan is het wel dat de kosten van de
volksgezondheid in Nederland in de komende jaren behoorlijk zullen stijgen,
zowel absoluut als relatief. Daarvoor
zijn drie voor de hand liggende redenen.
In de eerste plaats vergrijst de bevolking en het is een bekend feit, dat ouderen meerzorg nodig hebben. De kosten
stijgen na het 65e levensjaar steil en
voor de z.g. ‘old old’ (ouder dan 85)
schat men de kosten op ca. vier maal
het gemiddelde per hoofd. De tweede
reden is gelegen in de technologische
ontwikkeling. Er komen steeds meer
nieuwe behandelwijzen (bij voorbeeld
transplantaties) en nieuwe geneesmiddelen op de markt. Deze zijn (terecht)
duur, omdat de ontwikkeling veel kost.
Als secundair effect worden allerlei
doodsoorzaken voorde ‘young old’door
deze innovaties uitgeschakeld, waardoor het aantal ‘old old’ en juist die met
een zwakker gestel groter wordt. Een
derde reden voor kostenstijging is een
prijseffect. De verhouding jongeren-ouderen verandert in ongunstige zin.
Daaruit volgt dat de jongeren en speciaal die in de zorgsector een hogere prijs
op de arbeidsmarkt kunnen bedingen.
We zien daarvan nu reeds de eerste
voortekenen. Er ontstaat een grote
schaarste aan arbeidskrachten in de
zorgsector. Laat men de lonen daar niet
stijgen dan worstelt men binnenkort met
een acuut tekort, laat men de lonen wel
stijgen, dan zal dit tekort gedeeltelijk
worden opgevuld, maar dan zullen de
tekorten aan arbeidskrachten in andere
sectoren weer groter worden met ook
daar weer loon-opstuwende effecten.
Reeel gezien betekent dit dat we in
de komende jaren een stijgend percentage van onze nationale produktiecapaciteit zullen moeten inzetten voor de
zorgsector, en dus… minder voor andere (leuke) dingen zullen kunnen overhouden. Minder vakanties, minder
auto’s, enz., enz.
Nu wordt vaak als een deus ex machina ‘de groei’ te voorschijn gehaald
waaruit deze stijging van de zorgkosten
zou kunnen worden bestreden. Ik vraag
me af of daar zo vast op gerekend kan
worden. Onze economie raakt steeds
meeropdiensten georienteerd, bij voorbeeld in de zorgsector, en daar is weinig
groei te behalen. Een hoog tempo van
innovatie vraagt ook een jonge flexibele
beroepsbevolking (zoals in de jaren
zestig). Ook hier is de ontwikkeling niet
bemoedigend. Bovendien kan de groei
maar eenmaal worden uitgegeven en
ESB 11-7-1990
S.M.S. van Praag
we hebben ook nog onze infrastructuur,
die we moeten verbeteren, ons milieu
en misschien de klimaatverandering en
nog een aantal andere problemen, die
ik maar in de kast zal laten liggen.
Kortom, we kunnen onze gezondheidskosten slechts in de hand houden
of de stijging afremmen bij behoud van
dezelfde kwaliteit naarmate we in staat
zijn het systeem efficienter te maken.
Inderdaad zitten er waarschijnlijk nog
wel enige mogelijkheden in de substitutie van dure zorgnormen naar goedkopere. Ook kan de consumptie nog wat
worden teruggedrongen, wanneer het
medisch personeel wat kostenbewuster
zou handelen met name bij doorverwijzing, ziekenhuisopname en geneesmiddelen voorschrijven.
Ook substitueert de medische behandeling vaakde menselijke aandacht
voor diegenen, die zich ongelukkig voelen. Dan is de medische aandacht een
middel om onlustgevoelens of een beroep op de VUT, WAO, enzovoort te
legitimeren. Ongetwijfeld zijn hieruit nog
niet verwaarloosbare besparingen te
halen maar dat neemt niet weg dat het
kostenniveau in de komende decennia
zal blijven stijgen om redenen waaraan
wij niets kunnen doen. De demografische ontwikkeling is zoals zij is en de
technologische innovatie dienen we toe
te juichen.
De kosten voor de gezondheidszorg,
of brederde zorgverzekering, worden in
Nederland binnen de collectieve lasten
geboekt. Hoewel de verzekering voor
velen verplicht is en in de ziekenfondssfeer een element van inkomensherverdeling is ingeslopen, vind ik het toch
heel wat anders dan de AOW, de WAO
of de werkloosheid- en bijstandsregelingen.
Natuurlijk is het retorisch goed om te
stellen dat de collectieve-lastendruk
niet omhoog mag. “Read my lips!”. Men
mag de collectieve-lastendruk definieren zoals men wil. Als dit echter leidt tot
de ontwikkelingen van de laatste tijd
zoals die bij voorbeeld manifest worden
uit de acties van verpleegkundigen of uit
de waardevolle verkenningen van de
Zuidhollandse Provinciale Raad voor
de volksgezondheid ten aanzien van de
zwakzinnigenzorg dan moeten we toch
een vraagteken zetten bij het constant
houden van de druk tot elke prijs. Die
prijs is mij dan te hoog, blijkbaar geldt
dit ook voor vele gee’nqueteerde Nederlanders die best wat meer premie willen
betalen voor hun ziektekostenverzekering wanneer daardoor de werkdruk kan
worden verlicht. Het niet willen erkennen van de ree’le nood in ziekenhuizen
en bejaardenzorg, waar bij voorbeeld
vele bejaarden pas om 11 uur gewassen worden door personeelsgebrek,
dreigt de zorgsector te ontwrichten.
Vele jongeren verliezen daardoor de
animo om in deze sector hun beroep te
zoeken.
Is het niet beter de zorgsector uit de
definitie van de collectieve-lastendruk
te halen? Ten slotte is nu ook president
Bush teruggekomen van zijn ferme belofte de belastingen niette verhogen. Er
is een oud Nederlands gezegde: “Tot
het onmogelijke is niemand gehouden”.
627