Dank u, 1988!
Vindt u het ook zo jammer dat 1988
voorbij is? In mijn ogen was dat het jaar
van de eeuw. Er gebeurden geweldige
dingen. Economisch wanbeleid noodzaakte Rusland en de Verenigde Staten
hun duopolistische wereldmachtpositie
prijs te geven. Dat maakte nieuwe,
meer pluriforme machtsverhoudingen
zichtbaar tussen de opkomende handelsblokken, waar ESB het laatste
nummervan het jaar aanwijdde. Dewat
aangeslagen positie van de Grote Twee
maakte het tevens mogelijk een aantal
slepende regionale conflicten af te wikkelen, met als klappen op de vuurpijl
een kans op vrijheid voor Namibie en
een eerste gesprek tussen de VS en de
PLO. De pluriformering van de macht
deed de wereld ontspannen en om al
dat goede nieuws te vieren keerde de
wereldeconomie terug op haar groeipad. Wat een jaar! En dan praat ik nog
niet eens over het Europese voetbalkampioenschap, waarin Nederland in
drie dagen tijd met de twee vijandbeelden van de eeuw af rekende.
Naast Gullit en Van Basten werden er
nog twee andere mensen onsterfelijk in
1988. Gorbatchov, ingeklemd tussen de
bedreigende uitdaging van de technologische vooruitgang in het westen en de
economische groei in China, hep met
zo’n zeventig jaar vertraging de Russische revolutie uit. Na honderden jaren
van onderdrukking en terreur krijgen de
boeren daar eindelijk hun kans en krijgen de burgers een begin van economische, sociale en misschien zelfs wel politieke rechten. Maar Rusland is natuurlijk geen China, dat is het zorgelijke
aspect. Beweging brengen in een land
dat nog nooit bewogen heeft is geen
peuleschil. Een achteruitstrevend blad
als The Economist moet dan ook meteen weer melden dat de Russische
boeren vooralsnog nauwelijks hebben
gereageerd op prikkels (misschien hebben die boeren wel rationale verwachtingen, denk ik dan). Snel zal het allemaal niet gaan, nee. Wij in West-Europa zullen moeten bidden dat Gorbatchov zijn generaals en zijn apparatchiks
in de hand kan houden tot hij zijn eerste
succes kan laten zien.
Onder normale omstandigheden zou
het ontspanningsproces al stukgelopen
zijn op Amerika. Rusland zwak? Hop,
de beuk erin. Maar nu komt mijn laatste
held-van-het-jaar in beeld: Reagan, die
met zijn onsterfelijk incompetente belastingpolitiek zijn land dusdanig heeft
verzwakt dat het het even rustig aan
moet doen. En zo leverde 1988 zijn on-
ESB 4-1-1989
D.J. Wolfson
verwachte bonus op: als afrekening
voor zeventig jaar immobilisme in Rusland en acht jaarfiscaal wanbeleid in de
Verenigde Staten staat de zaak van de
wereldvrede er beter voor dan ooit.
De vraag is wat we met die bonus
doen, in 1989 en daarna. Mondiaal
moeten we de interdependentie tussen
de handelsblokken maximeren, niet
omdat vrijhandel zo’n dierbare leerstelling is, maar omdat Schuman en Adenauer ons geleerd hebben dat vervlechting animositeit wegneemt. In onze Atlantische relatie moet de Europese Gemeenschap president Bush nog voor
zijn regeringsverklaring duidelijk maken
dat een hoge rente of een harde landing
van de dollar niet zal worden geaccepteerd. Amerika zal, net als ieder ander,
gedwongen moeten worden zijn begrotingspolitieke instrumentarium in te zetten als onderdeel van het mondiale aanpassingsproces, anders kan de groei
ons weer uit handen vallen.
Er moet nogal wat, zult u zeggen.
Kan dat ook allemaal? Natuurlijk kan
dat. Het probleem is eigenlijk verbijsterend eenvoudig. Amerika is in de ban
van de overbesteding, met de federale
begroting als het gat waarin de toch al
lage nationale besparingen weglekken.
Dat gat moet dicht, en dat vergt echt
geen grote offers: een optrekken van de
accijnzen op benzine, tabak en sterke
drank naar het gemiddelde OESO-niveau, het dood laten bloeden van het
SDI en wat minder speelgoed voor de
marine. De Amerikanen hebben een
marine die meer gericht is op prestige
en machtsvertoon in een inmiddels achterhaalde mondiale interventieneiging
dan op concrete defensietaken. Waar
het uiteindelijk op aankomt is de escortetaak op de Atlantische oceaan en
daar heb je fregatten voor nodig, geen
slagschepen. Daar kan voor miljarden
bezuinigd worden, zonder dat de veiligheid ook maar een cent minder wordt.
Laat Europa daar dan op aandringen,
met een versterking van de eigen conventionele landstrijdkrachten als geloofwaardig tegenbod. Kunnen we die
Amerikaanse overbestedingen wel missen? Als kiespijn, ja. Er dreigt daar oververhitting. Voor de continu’i’teit van onze
eigen groei – en een hernieuwde groei
in de derde wereld – hebben we meer
aan een lage reele rente en een stabiele dollar dan aan een prolongatie van de
Amerikaanse uitverkoop. Met een lagere rente schudt Europa moeiteloos hele
tankdivisies uit zijn mouw. Dan zul je
zien hoe snel Gorbatchov verder wil
ontwapenen, met een zelfbewuste
buurman op de stoep.
Waarom doen we dan niets? Omdat
Europa nog steeds niet uitkomt boven
navelstaren op de eigen dorpspolitiek.
We vinden het zo knap dat Delors formeert zonder ruzie dat we vergeten op
te merken dat die man al lang naar
Washington had gemoeten, met Andriessen en die Duitser onder zijn arm.
Zo leuk dat Duisenberg (als president
van de Bank voor Internationale Betalingen) Gorbatchov adviseert dat we
vergeten te vragen of hij de arm van
Greenspan al uit de kom heeft. En wat
koopt die Thatcher eigenlijk, voor haar
special relationship? Er moet maar
eens iets gebeuren, vind ik. Zo. Ik heb
de wereld weer op orde, voor 1989. Nou
mijn bureau nog.