augustus 1987
Conjunctuurbericht
Centraal bureau voor de statistiek
Samengesteld door de hoofdafdeling Nationale rekeningen
In juni was het produktievolume van de Industrie, voor seizoeninvloeden gecorrigeerd, nagenoeg even
groot als in mei. Ook vergeleken met juni 1986 lag de industriele produktie vrijwel op hetzelfde niveau;
de nijverheidsproduktie (exclusief bouwnijverheid) nam met 1% toe. Uit de conjunctuurtest over juni
bleek dat de orderontvangst in de Industrie ten opzichte van mei is toegenomen; over de te verwachten ontwikkeling van de export zijn de ondernemers minder optimistisch gestemd. Het aantal
woningen waarvan in mei met de bouw werd begonnen, lag bijna 20% onder het niveau van dezelfde
maand van vorig jaar. Vergeleken met juni 1986 overtrof de groei van de uitvoervan goederen in juni
die van de invoer. Gemiddeld over het tweede kwartaal namen beide met 2% toe. De binnenlandse
consumptie door gezinnen, gecorrigeeerd voor prijsveranderigen, nam in mei met 1% toe in vergelijking met mei vorig jaar. Het vertrouwen van de consumenten in de ontwikkeling van de Nederlandse
economie is in juli verder afgenomen. Het prijsindexcijfer van de gezinsconsumptie is tussen midden
juni en midden juli met 0,1% gedaald. Vergeleken met juli 1986 werd een lichte stijging gemeten.
Bij de in- en uitvoerprijzen (unit value) zette de tendens van afnemende dalingen zich ook in juni
voort. De beurswaarde-index bereikte in juli een gemiddeld niveau dat 8% hoger lag dan in juni. Dit
was dit jaar degrootstemaandelijkse stijging. Despaartegoeden namen in het tweede kwartaal verder
toe. Het rendement op staatsobligaties steeg in juli en in de eerste twee weken van augustus opnieuw.
Dit blijkt uit gegevens die medio augustus 1987 beschikbaar waren. In de Focus wordt nader ingegaan
op de recent beschikbaar gekomen gegevens uit de Nationale rekeningen 1986.
Produktie
In juni was het produktievolume van de Industrie, voor
seizoeninvloeden gecorrigeerd, nagenoeg even groot als in
mei. Gemiddeld over het tweede kwartaal nam de industriele produktie met 1% toe ten opzichte van de eerste
drie maanden van dit jaar. Vergeleken met juni 1986 lag de
industriele produktie in juni vrijwel op hetzelfde niveau.
Opvallend was deze maand de forse groei die zich voordeed
bij de bedrijfsklassen chemie en papier- en grafische
Industrie. Zowel het produktievolume van de delfstoffenwinning als dat van de openbare nutsbedrijven kende in juni
een lichte stijging. De produktie in de nijverheid (exclusief
bouwnijverheid) nam dan ook met 1% toe.
Wordt het tweede kwartaal van dit jaar vergeleken met
de overeenkomstige periode van 1986, dan ontstaat het
volgende beeld. De industriele produktie groeide over
deze periode met 1%. Duidelijk meer dan gemiddeld nam
de bedrijvigheid toe in de chemie, de basismetaal, de
papier- en grafische Industrie en de hout- en bouwmaterialenindustrie. Een nagenoeg onveranderd produktieniveau werd gemeten in de voedings- en genotmiddelenindustrie en de textiel-, kleding- en lederindustrie. Een
lichte daling deed zich voor bij de elektrotechnische
Industrie. De grote produktiedaling die bij de rest metaalen overige Industrie werd geregistreerd, is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan een negatieve ontwikkeling van
de transportmiddelenindustrie.
De nijverheidsproduktie lag in het tweede kwartaal nagenoeg op hetzelfde niveau als een jaar eerder. De produktie in
de delfstoffenwinning daalde met 6%, die in de openbare
nutsbedrijven nam toe.
Het aantal woningen waarvan met de bouw in mei werd
Produktie Industrie (volume – seizoengecorrigeerdl
In- en uitvoer van goederen (volume)
I n d e x c i j f e r s 19BO – 100
130 “TTT————————————————————————————
I n d e x c i j f e r s 1980 • 100
(A) – voortschrijdend 3-«aandsge«iOdeld<
(B) – maandcijfers
115
A
I
I
I
1
J__L
A
S
0
N
D
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
J
F
M
A
M
J
J
1987
1
III
|
1
IV
1983
I
II
III
1984
1
IV
I
II
III
1985
1
1
IV
I
II
III
1986
IV
I
II
19B7
begonnen, lag 19% onder het niveau van dezelfde maand
Prijzen
van vorig jaar. In deeerste vijf maanden van 1987 is met de
Het prijsindexcijfer van de gezinsconsumptie is tussen mid-
bouw van ruim 41 000 woningen begonnen; 8% minder
den juni en midden juli met 0,1% gedaald. Vergeleken met
dan in de overeenkomstige periode van 1986.
juli 1986 stegen de consumptieprijzen met 0,1%. Bij deze
Uit de conjunctuurtest over juni bleek dat de orderontvangst in de Industrie ten opzichte van mei is toegenomen.
wijze van vergelijken werden in de twaalf voorafgaande
maanden steeds prijsdalingen gemeten. Hierbij moet war-
Vooral in de consumptiegoederen- en intermediaire goe-
den bedacht dat in juli 1986 – evenals in januari 1987 – het
derenindustrie werden meer exportorders ontvangen. Het
indexcijfer fors is gedaald als.gevolg van lagere gas- en
indexcijfer van de orderpositie bleef onveranderd. Volgens
elektriciteitstarieven.
de kwartaaluitkomsten van deze enquete waren de ondernemers in de Industrie echter pessimistischer gestemd over
de in het derde kwartaal te verwachten ontwikkeling van de
In juli werden ten opzichte van de overeenkomstige maand
van 1986 prijsstijgingen geregistreerd voor de categorieen
vervoer en verkeer (5,2%), medische verzorging (3,9%),
buitenlandse afzet. Van de ondernemers verwachtte 14%
overige goederen en diensten (1,9%), ontwikkeling en ont-
een afneming van de uitvoer. In maart bedroeg het percentage 11%. Een toename werd door 11% van de onder-
spanning (1,3%) enmeubelen, huishoudelijkeapparaten en
dergelijke (0,9%). Prijsdalingen deden zich voor bij de
nemers voorzien; in maart verwachtte nog 23% van de
categorieen huur, verwarming en verlichting (-2,6%),
respondenten dat hun buitenlandse afzet zou groeien.
voedingsmiddelen, dranken en tabak (-2,1%) en kleding en
schoeisel (-0,7%).
De in- en uitvoerprijzen (unit value) lagen in juni op een
niveau dat respectievelijk 5% en 10% lager was dan een
jaar eerder. Voor beide indicatoren worden de laatste
Buitenlandse handel
Het volume van de invoer van goederen was in juni 4%
groter dan in dezelfde maand van 1986; de toename van de
uitvoer was groter (7%). De invoer steeg in het tweede
kwartaal met 2% ten opzichte van de overeenkomstige
periode in 1986. Dit is een duidelijk lager groeicijfer
maanden afnemende dalingen gemeten. Bij vergelijking
met het begin van het jaar zijn de uitvoerprijzen zelfs al
weer wat gestegen, terwijl de invoerprijzen nog licht zijn
gedaald.
dan in het eerste kwartaal van dit jaar, toen de invoer met
7% groeide. Over 1986 als geheel bedroeg de toename 4%.
De invoer van grondstoffen en halffabrikaten en van investeringsgoederen nam in het tweede kwartaal in vergelijking
met de overeenkomstige periode van 1986 met 1% respec-
Beursindex
De beurswaarde-index algemeen, indicator voor het koersniveau op de Amsterdamse effectenbeurs, bereikte in juli
tievelijk 2% toe. In de eerste drie maanden van dit jaar wer-
een niveau dat 8% hoger lag dan in juni. Dit was de grootste
den voor deze beide categorieen nog aanzienlijk hogere
maandelijkse stijging van dit jaar. Ten opzichte van juli
groeivoeten gemeten. De invoer van consumptiegoederen
vorig jaar bedroeg de toename 19%.
nam in het tweede kwartaal met 8% toe, eveneens een lets
lager groeicijfer dan in het eerste kwartaal.
De uitvoer van goederen nam in het tweede kwartaal gemid-
deld met 2% toe. Zowel in de eerste drie maanden van dit
Geld en krediet
jaar als in 1986 als geheel bedroeg de groei van de uitvoer
De spaartegoeden van particulieren zijn in het tweede kwartaal verder toegenomen. Eind juni was de totaal ingelegde
som inclusief rente 2% groter dan drie maanden eerder.
Vergeleken met juni 1986 bedroeg de toeneming 5%.
Het rendement op staatsobligaties, indicator voor de lange
termijn-rente, steeg in juli opnieuw. Na maandgemiddelden
van 6,1% in mei en 6,2% in juni werd in juli een niveau van
6,3% bereikt. In de eerste twee weken van augustus nam
het rendement op staatsobligaties verder toe tot 6,5%. De
daggeldmarktrente is de laatste maanden nagenoeg niet
veranderd. In juli werd – net zoals in mei en juni – een
maandgemiddelde van 5,2% gemeten.
4%. De uitvoer van onbewerkte agrarische produkten en
van fabrikaten nam in het tweede kwartaal toe. Daarentegen daalde de export van delfstoffen fors.
Consumptie
Het volume van de binnenlandse consumptie nam in mei
met 1% toe ten opzichte van mei 1986. De bestedingen
aan overige goederen en diensten namen duidelijk toe, terwijl de uitgaven aan voedings- en genotmiddelen en duur-
zame goederen op een lager niveau lagen dan een jaar eerder.
Het vertrouwen van de consumenten in de ontwikkeling
van de Nederlandse economie is in juli verder gedaald. Op
de vijf vragen waarop de indicator van het consumentenvertrouwen is gebaseerd, werden de afgelopen maand 6%
meer negatieve dan positieve antwoorden gegeven. Sinds
april 1985 is het consumentenvertrouwen niet zo gering
geweest.
Mutaties hebben betrekking op de overenkomstige periode van het voorgaand jaar, tenzij anders vermeld.
Verbeterde cijfers worden niet als zodanig gekenmerkt.
Rente
Prijsindex gezinsconsumptie
i c i i f e r s 19BO – 100
w
y
1 1 1 i
4
S
1985
774
0
1
N
• rendement op stastsotillgstit’.
1
D
J
• oaggeldnsrktrente
ortschrljOend 3-naanasgemiddelde
1
F
1
M
1
A
1
M
1
J
1
J
19B6
1
A
1
S
1
O
1
N
1
D
J
1
F
1
M A
1
1
M
I
J
1
J
1987
| |
1
I II
III II I II III IV
1982
1981
T
i ii
|
III IV I
1983
|
|
II III IV
1984
1
I
1
1
II III IV
1985
|
[
1
1
I II III IV I II III
19B6
19B7
i
Tabel 1,
Kerngegevens recente ontwikkelingen in Nederland
Procentuele mutaties t.o.v. dezelfde periode het jaar daarvoor, tenzij anders aangegeven
1980/’84 1985
1986
gemidd.
1987
1986
e
e
e
Trend2′
1987
e
3 kw
4 kw
1 kw.
2 kw.
apr.
4
16
0
-6
2
2
4
-1
1
5
10
4
-2
5
-5
0
-6
1
-5
-28
2
4
0
1
-1
9
8
-7
0
1
2
8
-1
-2
-4
-1
0
6
13
0
6
10
5
-1
11
-1
-2
9
-16
5
34
-13
-19
2
2
10
12
-17
7
3
12
33
-1
-2
1
4
4
13
0
4
1
11
-6
3
7
23
0
7
7
mei
juni
juli
VOLUMEGEGEVENS
Produktie in de ni/verheid
Nijverheid (excl. bouwnijverheid)
Delfstoffenwinning
0
-4
Industrie
2
Voedings- en genotmiddelenindustrie
Textiel-, kleding- en lederindustrie
Papier- en grafische Industrie
Chemische Industrie
Rubber- en kunststofverw. Industrie
Hout- en bouwmaterialenindustrie
Basismetaalindustrie
Elektrotechnische Industrie
Rest metaal- en overige Industrie
Openbare nutsbedrijven
Bouwnijverheid: begonnen woningen
2
-3
0
7
7
-5
2
4
0
2
0
3
9
2
2
3
3
2
3
1
-3
5
3
1
-10
1
-4
2
2
-1
3
0
7
6
-2
2
1
4
15
3
2
-4
2
-5
7
-3
5
27
0
1
2
0
1
1+
1
I
I
1
I++
I++
1+
_l
1
-1
I++
1+
-1
14
16
6
1
Buitenlandse handel Igoederenl
Invoer, totaal
1
1
-1
4
Grondstoffen en halffabrikaten
Consumptiegoederen
Investeringsgoederen
Algemene goederen
Uitvoer. totaal
Onbewerkte agrarische produkten
-2
3
5
-8
4
Delfstoffen
Fabrikaten
Consumptieve bestedingen van gezinnen
Binnenlandse consumptie, totaal
Voedings- en genotmiddelen
Duurzame Consumptiegoederen
Textiel, kleding, schoeisel e.d.
Huish. artikelen en woninginrichting
Transportmiddelen
Rest duurzame Consumptiegoederen
Overige goederen en diensten
Huur, verwarming, verlichting en water
Rest overige goederen en diensten
-1
0
-3
7
4
4
13
22
5
6
9
4
2
1
3
4
3
9
13
-9
4
6
-6
8
2
0
-2
-5
-1
-2
-17
6
4
4
7
5
2
2
2
5
3
5
3
3
7
6
6
2
1
2
4
2
5
4
3
10
10
6
13
7
2
2
1
1+
1+
I++
I++
—1
1+
I++
—1
1+
7
1
-1
-2
3
-2
4
8
-2
-1
5
10
14
-4
7
-4
12
5
11
2
3
1
6
9
5
1
4
2
1
5
-15
5
0
1
0
-4
0
-5
8
11
2
4
-18
2
1
8
2
1
4
0
-4
5
-14
5
9
7
-36
-3
5
-15
7
1+
1
1+
1+
I++
I++
I++
1
1+
1
0
6
7
8
1
1
1
Investeringen in vaste activa
Bruto investeringen, totaal
Bedrijven
Nijverheid
Exploitatie van woningen
Overige bedrijven
Overheid
Kwartaalrekeningen
Bruto Binnenlands Produkt
Bruto Nationaal Produkt
Bruto Nationaal Inkomen
-3
-2
-2
-0,5
0.5
0,5
1,5
2.0
2,5
-2
8
10
15
6
9
-2
1,5
1,0
2,5
2,5
2,5
4,0
-7
-12,0
-13,8
11
13
13
6
21
11
12
-2
2
1,5
2,5
3,0
-1,0
2,0
0,0
I++
I++
I++
I++
I++
-1
1+
1+
1
PRIJZEN
Producentenprijzen landbouw, tot. afzet
Producentenprijzen Industrie, tot. afzet
Producentenprijzen Industrie, verbruik
Ruilvoet, unit value (goederen)
Invoerprijzen, unit value
Uitvoerprijzen, unit value
Prijzen gezinsconsumptie (werknemers)
Regelingslonen particulier bedrijf
Regelingslonen overheid
Regelingslonen trendvolgers
Dollarkoers, contante notering
4
4,9
6,5
1
6
7
-2
1,0
-6
-9
-12,3
-21,5
-7,1
-13,0
-5
0,3
1
1
-21,7
2
-16
0.2
1,4
1.3
0,6
0,1
-26
1,6
13
2
2,3
1.3
-1,0
-0,1
4
0,2
-27
-20
-0.2
1,1
1.8
0,2
-22
18
5
-4
26
-14
9
15
-17
7
18
-9
4
13
-11
85
-9
4
84
108
-13
6
84
108
-15
84
105
-16
5
84
103
-14
-3
31
2
-2
1
-4
1
-3
6
-4
8
6
11
6,9
8.1
9,6
5
6
8
7
10
5,3
6,3
7,3
5
12
6
5
5
18
4
7
1
5
6
8
4
4,5
5,7
6,2
4,5
5.6
6.1
4,5
-3,6
-5,2
-4
-8
-12
-1.1
-3,1
-3,4
-5
—
——
—
—
—
1
4.7
3,7
-0,6
1.4
-17
-24,2
2
-20
-18
-0,6
-4
-17
-13
-18
-1.2
0,7
1.2
0,6
-5
-6
-11
-1,0
0.5
1,2
0,6
-22
-5
-6
-11
-1,1
-0,8
0,1
1,2
0,6
-20
0,5
1,2
0,6
-20
0,4
1,2
0,6
-19
-14
2
8
-15
0
10
-23
-4
9
-31
-6
19
-3
102
-18
4
102
-20
102
-11
4
3
0,6
-5
-10
—
OVERIGE INDICATOREN
Consumentenvertrouwen 1 ‘
Beurswaarde-index, algemeen
Uitgesproken faillissementen
(in %)
Con/unctuurtest Industrie
Bezettingsgraad
(in %)
Orderpositie
(1984=100)
Beoordeling orderontvangsten ‘ >
(in %)
Beoordeling voorr. eindprodukten1′ (in %)
Arbeidsmarkt
Werkzame personen in de Industrie
Aantal werkloosheidsuitkeringen
Geld en krediet
Spaartegoeden
Verstrekt consumptief krediet
Binnenlandse liquiditeitenmassa
Geldhoeveelheid
Secundaire liquiditeiten
Officieel wisseldisconto
Daggeldmarktrente
Rendement op staatsobligaties
(in %)
(in %)
(in %)
105
8
4
4,6
5,8
6.3
6
1
-4
5
10
6
9
4
4,5
5,7
6,0
13
8
6
-1
9
-6
-23
5
1
—1
84
102
-16
4
I++
—1
1
-‘
5
8
5
5
4,5
5,2
6.1
4,5
4.5
5.2
6,2
5,2
6,3
4
5,2
6,1
7
0
4,5
5,2
6,1
11
Saldo van positieve en negatieve antwoorden in procenten van het totaal.
^’ Trend: procentuele jaarmutatie van het meest recente voortschrijdend 12-maands (4-kwartaals) gemiddelde.
— I: kleiner dan -5%; -I: tussen -2% en -5%; I: tussen -2% en 2%; l+: tussen 2% en 5%; I++: groter dan 5%.
1+
I++
I++
I++
1+
—1
—1
—1
Tabel 2.
Recente ontwikke/ingen in het buitenland
1980/’84 1985
gemidd.
1986
1986
1987
e
3 kw.
Produktie nijverheid,
e
4 kw.
e
1 kw.
Trend2′
1987
e
2 kw.
apr.
juli
j mutatie t.o.v. dezelfde periode het jaar daarvoor
excl. bouwnijv. (volume)
1
-1
6
2
1
5
1
2
2
1
1
4
1
3
Japan
3
4
2
4
Europese Gemeenschap
Buitenland (gewogen)*’
Nederland
0
0
0
0
-2
1
2
1
-1
0
2
4
1
0
1
-1
1
-1
1
1
2
2
1
2
2
4
1
1
1
1
2
-0,3
-0,4
0,8
2,1
2.6
5.4
-1,0
0,7
7,5
14,9
2,2
4,9
5.8
6.1
9,2
4,4
Verenigde Staten
Japan
6,0
2,9
3,6
2.2
1,9
0,6
1,6
0,3
Europese Gemeenschap
Nederland
9,7
4,7
6,1
2,3
3,6
0,2
3,3
-0,6
Bondsrepubliek Duitsland
Belgie
Frankrijk
Verenigd Koninkrijk
Italie
Verenigde Staten
0
0
0
3
4
3
1
3
-4
3
4
5
8
2
3
1
2
-2
-1
3
1+
1+
0
-2
4
0
-5
5
1
3,9
4,3
0,1
1,6
3,4
4,2
4,3
0,1
1,4
3,5
4,2
4,4
0,2
1,7
3,4
4,1
4,2
0,2
1,7
3,3
4.2
1.3
-0,2
2,2
-0,9
3,8
0,2
3,8
0,1
3,8
0,0
3,7
0,4
2,9
-0,2
3.0
-1.2
3,3
-1,0
3,3
-1,1
3,3
-1,1
3,2
-0,8
0
Prijzen consumptie
Bondsrepubliek Duitsland
Belgie
Frankrijk
Verenigd Koninkrijk
Italie
4,3
7.6
10,5
1,3
2,5
3,4
5,8
2,1
3,4
-0,5
1.1
3,2
1
I
1+
1+
1+
4,4
1
1
1+
0,1
‘
Bron voor gegevens buitenland: Eurpstat.
1
‘ Het gemiddelde van de 6 belangrijkste exportlanden. gewogen met hun aandeel in de Nederlandse export in 1985.
21
Trend: procentuele jaarmutatie van het meest recente voortschrijdend 12-maands (4-kwartaals) gemiddelde.
—I: kleiner dan -5%; -I: tussen -2% en -5%; I: tussen -2% en 2%; l+: tussen 2% en 5%; I++: groter dan 5%.
Focus: Nationale rekeningen 1986
Uit gegevens van de onlangs gereed gekomen Nationale
nog niet aangepast aan de resultaten van de Nationale
rekeningen blijkt dat in 1986 het volume van het bruto
rekeningen 1986.
binnenlands produkt (BBP) tegen marktprijzen 2,5% groter
In onderstaande grafieken wordt een beeld gegeven van de
volume-ontwikkeling van de belangrijkste componenten
van de goederen- en dienstentransacties sinds 1970. Uiteraard geldt hierbij per definitie dat wanneer de groei van de
was dan in 1985. Het bruto binnenlands produkt is de som
van de in de binnenlandse sectoren gevormde toegevoegde
waarde inclusief afschrijvingen. De invoer van goederen en
diensten nam vorig jaar met 3,2% in volume toe. Het totaal
invoer die van de uitvoer overtreft, de toeneming van de
der middelen (BBP + invoer) steeg derhalve met 2,7%.
nationale bestedingen groter is dan die van het bruto
Aan de bestedingenzijde valt vooral de forse toeneming van
de nationale bestedingen op (4,1%). Voor het eerst na
1978 overtrof deze de volumetoename van de uitvoer van
goederen en diensten. Vooral de bedrijfsinvesteringen
binnenlands produkt (en omgekeerd). Duidelijk komt uit
beide grafieken naar voren de grote mate van samenloop
(9,6%) en de gezinsconsumptie (3,1%) groeiden. De
tussen de invoer- en uitvoerontwikkeling en dus ooktussen
de groeivoeten van het bruto binnenlands produkt en de
nationale bestedingen.
ontwikkeling van de overheidsbestedingen bleef hierbij
duidelijk achter. Dit hing vooral samen met een forse daling
van de overheidsinvesteringen in het afgelopen jaar
(-8,8%). De overheidsconsumptie steeg met 1,9%, een
groei die overigens aanmerkelijk uitgaat boven die van de
voorgaande jaren. Bovenstaande mutaties kunnen afwijken
van de in tabel 1 gepubliceerde cijfers. Deze laatste zijn
Tabel 3.
Goederen- en dienstentransacties
Goederen- en dienstentotalen 1986
waarde
(mln
gld)
% mutaties t.o.v. 1985
————————————————
waarde volume deflator
procentuele nutal
Middelen
Bruto binnenlands produkt
bedrijven
overheid
Invoer goederen en diensten
429,6
379,3
50,3
214,7
3,1
2,5
• BBP Imp)
– nat. besteuingen
0,6
3,5
0,6
-12,6
3,2
-15,4
Totaal middelen
Bestedingen
Nationale bestedingen
consumptie gezinnen
consumptie overheid
investeringen overheid
investeringen bedrijven
voorraadmutaties bedrijven
Uitvoer goederen en diensten
644,2
-2,7
2,7
-5,3
412,2
255,2
68,2
9,6
74,6
4,6
232,0
4,1
3,2
1,0
-9,2
9,0
4,1
3,1
1.9
-8,8
9,6
0,0
0,1
-0,9
-0,6
-0,5
-12,9
0,7
-13,3
Totaal bestedingen
644,2
-2,7
2,7
-5,3
77R
J__L