Wisselend
beeld
Optimisme In de VS
In de VS blijven de economische signalen positief. In oktober steeg de orderontvangst voor duurzame goederen met 2% ten opzichte van de
voorgaande maand en 8,7% ten opzichte van een jaar geleden. Het aantal in aanbouw genomen woningen
ligt nu op 1,4 miljoen op jaarbasis,
het hoogste niveau sedert 1990, toen
het topje van de laatste hoogconjunctuur werd bereikt. In oktober lag het
woningbouwniveau 14% hoger dan
een jaar geleden. De industriele produktie steeg in oktober met 0,8% en
ligt nu 4,4% hoger dan een jaar eerder. De verwachtingen zijn dan ook
dat het lopende kwartaal een economische groei van tegen de 4% kan
opleveren. De VS zullen zich ook
volgend jaar nog op een positieve
manier kunnen onderscheiden van
de rest van de westerse wereld. Consequentie van deze relatief bevoorrechte economische positie is wel dat
het tekort op de handelsbalans een
verdere stijging laat zien. Het handelstekort over September lag met $ 10,9
mrd weer boven het tekort van de
voorgaande maand. Gestimuleerd
door een verder aantrekkende binnenlandse vraag nam de import toe
met 3,4%. Echter, de groei van de export bleef steken op 2,1%, doordat
de buitenlandse vraag naar Amerikaanse produkten beperkt bleef.
Japan in mineur
Het pessimisme over de Japanse economic lijkt zich steeds verder uit te
breiden. Voor het lopende jaar wordt
weinig hoop op herstel meer gekoesterd, maar ook 1994 lijkt niet het aanvankelijk beloofde sterke herstel te
zullen vertonen. De Japanse economic wordt momenteel getroffen door
de combinatie van een wegvallende
binnenlandse vraag en een sterke
yen, waardoor ook de export onder
toenemende druk komt. De flexibiliteit die de Japanse economic de afgelopen jaren heeft weten te bereiken,
is op dit moment ver te zoeken. De
laatste cijfers tonen dit nog eens aan.
De “diffusion index” — een leading indicator voor de totale economic – leverde in September een uitkomst op
van 36,4, terwijl een maand eerder
nog 50 werd geregistreerd. De consumentenbestedingen vertoonden in
September voor de vijfde maand op
rij een daling, nu met 1,7% ten opzichte van een jaar eerder. Dit is
sinds 1981 niet meer voorgekomen.
Reeds nu kan worden gesproken van
de langste recessie in twintig jaar. Het
overschot op de Japanse handelsbalans blijft zich overigens gemeten in
dollars op een hoog niveau bewegen. In oktober was sprake van een
stijging tot $ 11 mrd. Hoewel zowel
de inkomende als de uitgaande handelsstroom onder sterke druk stond,
was de importdaling tweemaal zo
groot als de daling van de export. Uitgedrukt in de Japanse yen lag het
handelsoverschot evenwel 11% lager
dan vorig jaar.
Duitsland stabilised!
De vraag of een spoedig herstel van
de Duitse economic moet worden
verwacht blijft de gemoederen bezighouden. Na een optimistische prognose van zes onderzoeksinstituten en
vervolgens een pessimistische visie
van de adviseurs van de Duitse regering (Vijf Wijzen) waarschuwt het
DlW-instituut voor een “double dip’.
Recentelijk heeft de werkgeversvereniging echter uitgesproken geen verdere economische achteruitgang te
verwachten. Voor het Duitse bedrijfsleven zou dit zeer gelegen komen. In
de eerste acht maanden van dit jaar
zijn 28% meer bedrijven failliet gegaan dan in dezelfde periode vorig
jaar. Inmiddels lijken de werknemers
en de vakbonden overtuigd van de
noodzaak om zich bij de komende
loononderhandelingen gematigd op
te stellen. Dit zou een positief effect
kunnen uitoefenen op het verloop
van de infiatie en dus op de mate
waarin de Bundesbank bereid is de
officiele tarieven te verlagen. Op dit
moment al laat de infiatie een duidelijke daling zien. Na een infiatie van
3,9% in oktober is vervolgens de infiatie in november verder gedaald tot
3,7%. Wanneer in januari van het volgend jaar de invloed van de BTW-ver-
hoging uit de inflatiecijfers verdwijnt,
zou de Duitse infiatie wel eens snel
onder de 3% kunnen uitkomen.
Nederland groeit door
De Nederlandse economic blijft zich
in positieve zin onderscheiden van
de meeste buurlanden. Nadat het bruto binnenlands produkt (bbp) in het
eerste kwartaal een daling met 0,5%
vertoonde en in het tweede kwartaal
een klein plusje (0,2%) liet zien,
kwam het bbp in het derde kwartaal
toch enigszins verrassend 0,5% hoger
uit dan een jaar geleden. Het CBS tekent hierbij overigens aan dat de grotere aardgasproduktie van wezenlijke
invloed is geweest. Het oordeel van
ondernemers over de orderpositie is
iets verslechterd, maar vooralsnog
niet zodanig dat de opgaande trend
hierdoor wordt doorbroken. Vooralsnog lijkt de economic een licht groeiende trend te kunnen handhaven. De
Nederlandse consument blijft goed
besteden: in September lagen de detailhandelsverkopen gecorrigeerd
voor prijsstijgingen 2,1% hoger dan
een jaar geleden. De belangrijkste dissonant in dit over het algemeen redelijk positieve plaatje vormt de werkgelegenheid. Voor het eerst sinds 1984
is het aantal banen op jaarbasis gedaald. Kind juni waren er 6.000 minder banen dan op hetzelfde moment
een jaar eerder. Bij de arbeidsbureaus
staan nu 405.000 werklozen ingeschreven, tegenover slechts 274.000
in juli 1992. Het aantal werkloosheidsuitkeringen is inmiddels opgelopen
tot 655.000 in September. Echter het
CBS verwacht dat de werkloosheid
nog verder zal stijgen tot 715.000 volgend jaar.
Rente en valuta
VS
De nervositeit op de Amerikaanse
rentemarkt neemt toe en ook de Europese rentemarkten kunnen zich niet
geheel distantieren van de opkomende inflatie-angst in de VS. De inflatiecijfers zelf geven nog geen zichtbare
aanleiding tot zorg, maar toch wordt
van verschillende kanten gewaarschuwd voor een opleving, die zou
nopen tot een opwaartse bijstelling
van de rente door de FED. De Amerikaanse geldmarktrente ligt op een historisch laag niveau de verwachting is
dat de eerstvolgende renteverandering door de FED een verhoging zal
zijn. De vrees hiervoor wordt ver-
sterkt doordat de tekenen sterker
worden dat de Amerikaanse economie zich verder herstelt. Op de Amerikaanse obligatiemarkt werd hierop al
sterk vooruitgelopen. Het rendement
op de tienjarige Amerikaanse treasuries ligt daarmee voor het eerst sinds
lange tijd weer in de buurt van het
Nederlandse rendement.
ontkomt namelijk niet aan bezuinigingen c.q. lastenverzwaringen en een
tariefsverlaging zou deze pijn voor de
bevolking moeten verzachten. Wellicht dat de Britse centrale bank de
bekendmaking van het inflatiecijfer
(1,4% in oktober) heeft aangegrepen
Duitsland
voor de rentemaatregel. Met name de
overtuiging in de markt dat de inflatie geen reden tot zorg geeft, leidde
tot een lichte daling van de lange rente. Het Britse pond profiteerde van
De Duitse Bundesbank heeft het beleningstarief in twee stappen verlaagd
de — lager dan verwachte — tariefsverlaging met een stijging tot/ 2,85.
van 6,38% tot 6,25%, waarmee dit tarief precies tussen het Lombardtarief
(6,75%) en het officiele disconto
(5,75%) is komen te liggen. De Nederlandsche Bank volgde met een verlaging van het beleningstarief van 6,1%
tot 6,0%. De verwachting van een
Japanse yen
De Japanse yen heeft weer aan waar-
snelle verdere renteverlaging op het
1,90) op grond van het vooruitzicht
de moeten inboeten. Ten opzichte
van de gulden was sprake van een
lichte daling. Daarnaast is de dollar
weer iets gestegen (tot boven de /
Europese continent nam tijdelijk even
af nadat de Duitse geldgroeicijfers be-
kend werden. Met 6,8% lag het groeicijfer wederom boven de doelstelling
van de Bundesbank. De bekendma-
king van de inflatie over november
leidde vervolgens echter tot een aanzienlijke verbetering van het sentiment. Met 3,7%, na 3,9% in oktober,
zijn de vooruitzichten op een verdere
monetaire verruiming door de Bundesbank weer nieuw leven ingeblazen. Van de Bundesbank zelf komen
eveneens geluiden dat zowel inflatie
als geldgroei de komende maanden
verder zullen kunnen dalen.
Hoewel de Nederlandse obligatiemarkt de positieve draad weer wist
op te pakken, is het rendement de afgelopen twee weken per saldo nauwelijks veranderd. Behalve dat het internationale renteklimaat met name
vanuit de VS op dit moment weinig
positief is, wachten de grote beleggers op de aankondiging van de
Agent van het Ministerie van Financien inzake een nieuwe staatslening
ter dekking van het financieringstekort in 1994. Echter met een verdere
daling van de Duitse inflatie en geldgroei kan ook in Nederland het sentiment op de obligatiemarkt positief
blijven.
Britse tariefsverlaging
Niet zozeer het feit zelf als wel het
tijdstip van de Britse renteverlaging
van 6% tot 5,5% was verrassend. Verwacht was dat de Britse centrale
FvanLanschot
Bankiersnv
SINDS 1737
De onderliggende positieve trend
blijft ons inziens echter gehandhaafd.
Toen de inflatiecijfers in Duitsland
werden gepubliceerd bleek inderdaad dat de dalende trend doorzet,
hetgeen ook in het monetair beleid
van de Bundesbank tot uitdrukking
zal komen. Daarmee blijven de aan-
delen een aantrekkelijk alternatief
voor deposito’s en obligatiebeleggin-
gen.
Wall Street
De Dow Jones index bereikte een
nieuw hoogtepunt van 3711. Bij de
daaropvolgende reactie ging slechts
een klein deel van dit niveau verloren. Goede economische cijfers, bij
voorbeeld ten aanzien van industriele
produktie en detailhandelsverkopen,
en het tot stand komen van het NAFTA-akkoord lagen aan het record ten
grondslag. Niet alleen de grote fondsen kunnen zich verheugen in grote
belangstelling. Ook voor beursintroducties lopen beleggers te hoop en
vervolgens schieten de koersen van
nieuwkomers dikwijls scherp weg tot
soms astronomische koersniveaus.
Japanse beer
De Japanse aandelenmarkt gaat in
druk op de Japanse yen tijdelijk naar
de achtergrond verdwenen. Dit zou
voor het exporterende Japanse bedrijfsleven uiterst welkom zijn, aangezien een lagere yen de concurrentie-
rechte lijn naar beneden. Nadat de
beurs enige maanden rond een niveau van 20.000 heeft bewogen, is
het vertrouwen van beleggers nu helemaal verdwenen. Ook het niveau
van 16.000, waar aanvankelijk gedacht werd dat de beurs steun zou
vinden, is inmiddels doorbroken.
Sinds oktober is de Nikkei Dow Jones index met bijna 20% gekelderd.
Over een breed front worden winstverwachtingen in neerwaartse richting bijgesteld. Met name de banken,
die de spil vormen in het netwerk
positie weer iets kan opkrikken.
van het Japanse bedrijfsleven, moes-
van een verdere afhame van het renteverschil tussen Duitsland en de VS,
zodat de daling van de Japanse yen
ten opzichte van de dollar nog iets
groter was. Aangezien het overleg tus-
sen president Clinton en de Japanse
premier zonder noemenswaardig re-
sultaat is afgesloten, is de politieke
ten aanzienlijke koersverliezen incas-
Beurzen
seren. Voor volgend jaar wordt in toe-
Afgelopen weken was er sprake van
een grote beweeglijkheid op de Europese beurzen. Twijfels over het Duitse inflatieniveau, en dus over het
doorzetten van een politick van renteverlagingen, lagen hieraan mede ten
grondslag. Daarnaast speelde de combinatie van vrees voor een rentestijging in de VS met de aanhoudende
nemende mate gerekend op een
aanhoudende economische stagnatie
waarbij het uiteindelijke groeicijfer
dicht bij de nul zal uitkomen. Daarnaast hebben bedrijven last van de
hoge yen, die de exportinkomsten en
concurrentiepositie onder druk zet.
Zo zag Pioneer in de eerste zes maanden van het lopende boekjaar de
winst voor belastingen teruglopen tot
Â¥ 7,9 mrd, een daling van 55%!
bank zou wachten tot de regering
zwakte op de beurs van Tokyo tevens een belangrijke rol. Verder gaven de verkiezingsuitslag in Italic en
haar nieuwe begroting kenbaar zou
begrotingsperikelen in het Verenigd
Deze bijdrage is ontleend aan de tweewekelijkse publikatie Beleggen met Van
hebben gemaakt. De Britse regering
Koninkrijk aanleiding tot zorg.
Lanschot
ESB 1-12-1993