Niemand mag zich op de eerste plaats en boven alles democraat noemen, omdat de sfeer waar het idee van de democratie naar verwijst geen fundamentele sfeer is, geen idee dat overal aan voorafgaat. Het eerste slachtoffer van dat fanatisme is het nobele gevoel waaruit de democratie is opgekomen: het verlangen de onderklasse te verheffen uit haar ellendige omstandigheden. De doorgeschoten democraat is zich evenwel gaan vereenzelvigen met het proletariaat uit sympathie voor zijn platvoerse taalgebruik en zijn onbehouwen doen en laten.
Brede bodem
De gezonde democratische hoofdzaak was om de privileges te nivelleren, maar niet om alles tot recht te verklaren voor iedereen. Men dient de democratie te zien als het streven naar rechtvaardigheid door het creëren van een brede bodem van elementaire gelijkheid om zo een nieuwe sociale structuur te bouwen. De rechtvaardigheidsfanaat is er op uit om alle terechte verschillen glad te strijken. Maar zo vindt een ommekeer van waarden plaats: het hogere verliest zijn status omdat het hoog is.
Verwend
De gewone man beschikte vroeger over een gezond vermogen tot bewonderen. Maar nu hebben we te maken met de massamens die machtiger is dan ooit en die zich onderscheidt van die van vroeger doordat hij in zichzelf is gekeerd. Het personage dat overal opduikt is niets anders dan het verwende kind van de geschiedenis.
Filosoof
Bovenstaande is een bloemlezing van een groot filosoof die het populisme analyseerde. Maar had hij het nu over Donald Trump, de migrantenhater of toch over de nepdemocraten van GeenPeil? Geen van allen en allemaal.
Interbellum
José Ortega y Gasset schreef zijn meesterwerk De opstand van de massamens namelijk in het interbellum. Hij was van mening dat het geanalyseerde fenomeen uniek was voor zijn tijd, maar hij vergiste zich. Weliswaar hoeven wij nu niet te vrezen voor het juk van communisme of fascisme, maar de onderstromen zijn hetzelfde.
Europa
Ortega zag als enige oplossing een Europese eenwording op basis van een aansprekend narratief, door de elite ontwikkeld en door het volk gesteund. Zijn analyse en conclusies gelden onverminderd in de huidige tijd. Een tijd waarin we een premier hebben die koketteert met zijn visieloosheid, waarin primitieve gedragingen van mensen worden verward met democratie en waarin tv-programma’s liever onwetende BN-ers commentaar laten leveren op grote maatschappelijke vraagstukken dan de bij voorbaat verdachte elite.
Narratief
Populisme woekert omdat het narratief van Europa is uitgewerkt en technocraten niet doorhebben dat hun onbeholpen pogingen gaten te dichten averechts werken. Knap van José Ortega y Gasset dat hij dat bijna een eeuw geleden al doorhad. Ik buig me over zijn graf en voel dat hij knipoogt.
Auteur
Categorieën