Enkele weken geleden kwam ineens een al langer slepend conflict tussen de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit en de Vegetarische Slager in het nieuws. Het probleem was dat de Vegetarische Slager benamingen voor zijn producten gebruikt die lijken op benamingen voor vleessoorten. Daardoor zou verwarring bij de consument kunnen ontstaan.
De vraag of consumenten moeite hebben om het juiste product in de schappen te vinden, lijkt ons eigenlijk een empirische en geen juridische vraag, dus we besloten eens na te denken hoe zo’n onderzoek er uit zou moeten zien.
De eerste vraag is wat eigenlijk het issue is. Het is inderdaad zo dat in het Warenwet besluit Vlees, gehakt en vleesproducten staat dat bepaalde vleesbenamingen alleen gebruikt mogen worden voor bepaalde vleessoorten. De nota van toelichting licht dit toe: “Vlees, gehakt, halfom half, tartaar, en gehakte biefstuk zijn in brede kring geconsumeerde warenwaarbij sprake is van een sterke verwachting bij de consument. De bepalingen die noodzakelijk zijn om zeker te stellen dat een als zodanig aangeduide waar voldoet aan de desbetreffende sterke verwachting van de consument, worden gehandhaafd in de artikelen 6 tot en met 10 van dit besluit.” Voorbeelden hiervan zijn dat “De aanduiding gehakt mag uitsluitend worden gebezigd voor gehakt met een vetgehalte van ten hoogste 25%, voor zover die aanduiding vergezeld gaat van: de naam van het soort slachtdier; of in volgorde van afnemend gewicht, de namen van de soorten slachtdieren; waarvan het vlees afkomstig is.” (artikel 7) en “De aanduiding half om half mag uitsluitend worden gebezigd voor gehakt dat voor de ene helft van runderen en voor de andere helft van varkens afkomstig is, waarbij in de onderlinge verhouding een afwijking van 10% absoluut is toegestaan.” (artikel 8). Deze regels moeten bijvoorbeeld voorkomen dat goedkoper vlees of vleesproducten verkocht worden onder de naam van een duurdere variant. Het gaat om regels die nodig zijn met het oog op de voorlichting van de consument. In de vaak emotionele discussie werd genoemd dat ook de aanduidingen tijgernootjes en katjesdrop verboden zouden moeten worden, maar voor zover wij weten zijn er geen warenwetbesluiten over deze producten. Het Warenwetbesluit Vlees gaat er in ieder geval niet omdat dierennamen alleen in vleesproducten voor mogen komen, maar dat in brede kring geconsumeerde vleesproducten die de consument koopt, aan de verwachtingen voldoen die de naam oproept. Het doel is dat de consument in de schappen kan vinden wat hij wil kopen en niet met een verkeerd product naar huis gaat.
Bij het nastreven van dit doel kunnen wij ons drie mogelijke problemen voorstellen. Ten eerste moet voorkomen worden dat een consument die bijvoorbeeld rundergehakt wil kopen, met half om half of varkensgehakt naar huis gaat. Het lijkt erop alsof het warenbesluit vooral vanuit dit perspectief is geschreven. En deze mogelijke verwarring lijkt ons niet irreëel. Het is ook niet moeilijk om een empirisch experiment te bedenken waarmee deze mogelijke situatie onderzocht kan worden. Stel u wilt rundergehakt kopen en ziet in de winkel deze twee producten, welk product neemt u dan mee?
Welke keuze u ook heeft gemaakt, in beide gevallen heeft u half om half gekocht. Het enige wat wij namelijk gedaan hebben is het etiket vaneen pakje half om half aangepast. Als we in het experiment ook een foto zouden tonen van echt rundergehakt is een verschil te zien. De kleur van rundergehakt is iets donkerder, maar de kans is groot dat een consument dit verschil niet ziet. Door vleesproducten duidelijke namen te geven wordt dit probleem voorkomen.
Ten tweede moet voorkomen worden dat de consument met vegetarisch gehakt naar huis gaat als hij gewoon gehakt wil kopen en omgekeerd niet met gewoon gehakt naar huis gaat als hij juist een vegetarisch product had gewild. In ons experiment is dit de keuze tussen deze twee producten, die vaak ook nog eens op een andere plaats in de winkel liggen.
Kans op misverstanden lijkt ons heel klein. Maar wat wel opvalt,is dat door de juridische kant van deze zaak de etikettering meer gericht is op het voldoen aan regels dan op het duidelijk zijn voor de consument. “gehackt”in plaats van “gehakt” lijkt ons niet heel veel duidelijk verschaffen. De toevoeging vegetarische slager des te meer. Maar dit gaat alleen over de producent en niet over het product. Wat ons betreft lijken misverstanden bijna uitgesloten als het vegetarisch product het label “vegetarisch gehakt” zou krijgen. Eventueel nog met de toevoeging: Zonder vlees.
Men zou kunnen voorstellen om bij het vegetarisch product de benaming “gehakt” helemaal weg te laten om zo de kans op een misverstand nog kleiner te maken, maar er is ook nog een derde probleem dat zich aandient bij het voorkomen van verwarring onder consumenten. Zoals de vegetarische slager tegen de NOS aangaf, houden veel vegetariërs van vlees, maar willen zij uit principe geen vlees eten. Ze gaan daarom op zoek naar een alternatief van wat zij zo lekker vinden. Ook zijn er gezinnen waarvan sommige leden vegetariër zijn en andere niet. Degene die kookt wil dan in de winkel zowel een vleesproduct als het vegetarische alternatief kopen. De derde onderzoeksvraag is daarom of dat lukt. Stel dat de vegetarische slager totaal andere namen zou gebruiken. In dat geval geven alleen de plaatjes de consument steun bij de keuze. Dit kan voor problemen zorgen:
Als wij empirisch onderzoek uit zouden voeren naar de vraag hoe met benaming van vleesproducten verwarring onder consumenten voorkomen kan worden, is het volgens ons waarschijnlijk dat we tot de volgende conclusies zouden komen. Het Warenwetbesluit Vlees dat namen van vleesproducten beschermt, draagt bij aan het voorkomen van verwarring bij consumenten die vleesproducten willen kopen. Maar verwarring tussen vegetarische en niet-vegetarische producten lijkt heel onwaarschijnlijk. Daarom zou het verbieden van het gebruik van vleesnamen voor vegetarische producten de consument niet helpen; Zolang er duidelijk vermeld staat dat het om een vegetarische variant gaat is er namelijk geen probleem. Onze derde, meest opvallende, conclusie is dat het toestaan van het gebruik van bestaande namen van vleesproducten voor vegetarische producten,juist verwarring voorkomt. Het helpt consumenten namelijk om hun vegetarische alternatief voor vlees snel te vinden. Omdat er bij consumenten steeds meer belangstelling is voor vegetarische producten zou dit argument wat ons betreft nadrukkelijk mee moeten wegen in de discussie over de Vegetarische slager.
Auteurs
Categorieën