Uit de column van Van Bergeijk

Column ESB

Economische veiligheid

I

het telefoonnetwerk, enzovoort) door
n het Nederlandse buiteninvesteerders uit opkomende landen.
landbeleid wordt de econoHier overheerst de angst – met name
mische inslag steeds krachvoor China en andere BRIC-landen,
tiger. De diplomatie wordt
maar ook de aan KPN gerelateerde
economisch, de ontwikkeangst voor Mexico is een voorbeeld.
lingssamenwerking ook handelsreEr zijn daarom nogal wat voorstanlevant. Zelfs in het veiligheidsbeleid
ders van een toets op buitenlandse
wordt de aandacht voor economische
investeringen. Echter, de BRIC’s van
belangen steeds groter. Het is indernu zijn de economische leiders van
daad tijd om meer aandacht te gaan
de toekomst; zij gaan straks de regels
besteden aan de economische comen normen bepalen. Dat betekent
ponent van onze nationale veiligheid
natuurlijk niet dat er nu geen risico’s
(Van Bergeijk en Moons, 2009). Te
zijn, maar wel dat de blik ook gericht
lang is Nederland te naïef geweest.
moet zijn op de vraag hoe de kansen
Traditioneel is de politiek ook uiterst
peter van bergeijk
van de toekomst worden beïnvloed
kritisch op verbindingen tussen natiHoogleraar bij het International
door de keuzen die nu worden geonale veiligheid en bedrijfsbelangen.
Institute of Social Studies van de
maakt. Een bilaterale inperking door
Maar dat is geen houdbare positie. In
Erasmus Universiteit Rotterdam
zo’n investeringstoets kan later tegen
het buitenland ziet men er geen been
Nederland werken.
in en is het verzamelen van economiDaarbij is het belangrijk dat de mulsche inlichtingen gewoon een hoofdtilaterale spelregels voor kleine en middelgrote landen een
taak van de inlichtingendiensten.
Nederland gaat in de nabije toekomst zijn invloed en een be- verdedigingslinie vormen tegen de willekeur en economische
langrijke bron van economische inlichtingen verliezen. Neder- macht van de grootmachten. Op mondiaal niveau neemt het
land wordt namelijk te klein. Te klein om op het economische aandeel af van de landen die het multilaterale systeem dragen
wereldtoneel steeds met anderen om de tafel te kunnen zitten. en ontwikkelden en die zich committeren aan de spelregels
Het duidelijkste economische veiligheidsrisico voor onze eco- van de OESO-markteconomieën. De mogelijkheden om
nomie volgt uit de zekerheid dat het Nederlandse aandeel in mondiale publieke goederen, zoals normen en regels, te produhet bruto planetair product afkalft van de anderhalf procent ceren kalven af door de fragmentatie van de wereldeconomie.
die in de decennia voor het uitbreken van de huidige crisis Een complicerende factor is dat de harde en zachte infrastrucgemiddeld werd geregistreerd naar ruwweg een half procent tuur die noodzakelijk zijn voor het internationale bedrijfslein 2050. Nederland wordt niet zozeer kleiner omdat ons land ven, zoals normen, standaarden en mondiale communicatie,
krimpt; de nieuwe opkomende economieën groeien ons ge- in andere jurisdicties tot stand wordt gebracht; dit laatste is
woon voorbij. Er woonden al meer mensen in die landen, maar zelfs waarschijnlijker naarmate die jurisdicties een groter econu overtreft hun aandeel in de planeetproductie onze eigen nomisch gewicht of belang hebben. Dit kan grote extraterritobijdrage daaraan in toenemende mate. Daarmee verliest een riale werking hebben. Het is niet te voorzien waar dergelijke
eigen Nederlandse zetel in internationale organisaties steeds essentiële faciliteiten zullen worden aangeboden; wel is voorspelbaar dat het steeds moeilijker zal zijn multilateraal beleid
meer aan legitimiteit.
Niet dat Nederland echt klein is of gaat worden. We zijn en vorm te geven of mondiale essentiële faciliteiten op multilateblijven een belangrijke handelsnatie en investeren veel in het rale wijze te beheren.
buitenland. Het buitenland investeert ook veel in ons land.
Dát vormt overigens de reden waarom het een belangrijke kos- Kan Nederland iets doen? De keuze voor een multilaterale
tenpost is als we niet langer met anderen om de tafel zitten benadering is noodzakelijk. Weten wat er in de economische
als er over de wereldeconomie wordt besloten. Nederland is zo wandelgangen speelt, is even belangrijk. Hoe gaan we dat orzeer verbonden met de wereldeconomie dat we goed moeten ganiseren?
gaan nadenken hoe we onze nationale economische belangen
kunnen veiligstellen.
Hoe gaat ons land met deze geo-economische aardverschuivingen om? Nederland ziet in de opkomst van nieuwe markten
al te vaak vooral de risico’s en te weinig hoe kansen gecreëerd Literatuur
kunnen worden. Een voorbeeld van deze defensieve houding Bergeijk, P.A.G. van, en S. Moons (2009) Economic diplomacy and ecois de discussie over directe buitenlandse investeringen in sleu- nomic security. In: Guapo Costa, C. (red.) New frontiers for economic diplotelfaciliteiten (vitale publieke belangen, grondstoffenbeurzen, macy, Lissabon: Instituto Superior de Ciências Sociais e Políticas, 37–54.

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
Jaargang 98 (4668) 13 september 2013
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

549