Snelheid en kwaliteit
Aute ur(s ):
Peper, A. (auteur)
Adviseur en pub licist.
Ve rs che ne n in:
ESB, 87e jaargang, nr. 4352, pagina 223, 22 maart 2002 (datum)
Rubrie k :
Prikkel
Tre fw oord(e n):
Nederlanders houden zich voor dat zij nuchter zijn. In dat zelfbeeld past dat mensen die iets uitzonderlijks presteren niet te lang boven
het maaiveld zichtbaar mogen blijven. Dan worden ze al gauw voor arrogant en verwaand versleten. Rustig aan, dan breekt het lijntje
niet. Zo zijn er nog tientallen zegswijzen die tot uitdrukking brengen dat gewoon al gek genoeg is.
Pas als de dijken zijn doorgebroken, komt er een ongekende flinkheid over de natie. Dán wordt de Nederlandse bestuurder met een schok
wakker. Binnen de kortste keren worden er wetten door de Kamer(s) geloodst, waar anders jaren voor nodig zijn. De overstromingen van
1993 en 1995 brachten de dijkverhoging in de versnelling en maakten het gedogend bouwen in de uiterwaarden zichtbaar. Kortgeleden
nog werd noodwetgeving nodig geoordeeld om de zogenaamde bolletjesslikkers op te sluiten.
De patriot Pim Fortuyn is on-Nederlands daadkrachtig en duidelijk. Hij mobiliseert op een nog niet vertoonde wijze het onbehagen van
wat tot voor kort een tevreden natie leek 1. Bescheidenheid is niet zijn meest in het oog springende eigenschap. Hij steekt in veel
opzichten met kop en schouders boven zijn omgeving uit. Toch – of daarom – zijn vele Nederlanders in zijn ban geraakt. Dat Fortuyn deze
beweging op gang heeft gebracht, is een formidabele prestatie. Is Nederland dan veranderd? Ik denk van wel.
Betrek ik Fortuyn en Leefbaar Nederland op ons bestuurlijk-politieke systeem, dan is een aantal observaties te maken. In de eerste plaats
valt op dat datzelfde nuchtere Nederland – met name de politiek-bestuurlijke elite – al minstens twee decennia voorbij gaat aan bijna alles
wat aan kennis en inzicht is voortgebracht over de ‘staat van de staat’. Legers sociale en politieke wetenschappers, beleids- en
bestuurskundigen en juristen hebben met de kracht van feiten en beredeneerde inzichten duidelijk gemaakt dat de inrichting van ons
bestel ernstig verouderd is. De gevestigde partijen en instituties namen het, opgesloten in hun eigen gelijk, voor kennisgeving aan. Een
enkele uitzondering daargelaten.
Het is bijvoorbeeld al jaren bekend dat de politieke partijen zijn ineengeschrompeld in ledental en activiteiten tot instrumenten voor de
werving van kandidaten voor functies in de gemeenteraad, de provinciale staten en het parlement. Daar kan niemand iets aan doen, maar
het gevolg is wel dat de politieke elite over een steeds zwakkere worteling in de maatschappij beschikt. Een héle kleine groep heeft het in
de politieke partijen voor het zeggen.
In de tweede plaats ontbreekt elke verplichte verbinding met een eigen achterban van kiezers, in district, gewest of streek. Kamerleden
zijn in die zin geen volksvertegenwoordigers. Op de vleugels van de (bekende) lijsttrekker en via een onzichtbare, technocratische
selectie en beoordeling zijn zij het parlement binnen gebracht. De volkssoevereiniteit is versmald tot een partijendemocratie. Ons
kiesstelsel moet écht op de helling. Volksvertegenwoordigers moeten directer door het volk worden gekozen.
In de derde plaats is Nederland nog de enige beschaafde natie waar de burgemeester wordt benoemd. Er worden studiereizen vanuit het
buitenland georganiseerd om dat fenomeen te bekijken. Ik vrees dat Madurodam ook een benoemd burgemeester kent. Wanneer worden
we een gewoon land? De in de ogen van de burgerij belangrijkste en bekendste bestuurder in een gemeente heeft, behalve over de
politie, in zijn gemeente eigenlijk niets te vertellen.
Zo zou ik nog een tijdje door kunnen gaan. Wie bijvoorbeeld kan uitleggen welke bijdrage de Eerste Kamer levert aan een ordentelijke
besluitvorming die de oplossing van problemen naderbij brengt, moet uitzonderlijk knap zijn. Waarom regering en parlement zo langzaam
beslissen – waar op veel terreinen snelheid is geboden – is moeilijk overtuigend uit te leggen. Het lijkt er wel op of snelheid en kwaliteit
niet samen kunnen gaan in een democratie.
In dit klimaat van feilen die al jaren gekend en aangetoond zijn, is de spectaculaire groei van Fortuyn en de zijnen begrijpelijk. De
inrichting en werkwijze van ons staatsbestel zal nu wel hoog op de agenda komen, zo lijkt. De dijkdoorbraak van Fortuyn is alleen om die
reden van belang.
Het blijft een treurige constatering dat zo veel wetenschap en ervaring niet eerder door het zogenaamde nuchtere Nederland is verwerkt
in beleids-wijzigingen. Al was het alleen maar omdat juist deze wijzigingen véél tijd vragen. De grondwet is immers in het geding. Voor de
economische werkelijkheid waarin ons land moet functioneren, is een scherper tijdsbesef in ons politieke stelsel van groot belang. Al
was het maar omdat er steeds meer vervlechting komt tussen de politiek, de publieke ruimte en het bedrijfsleven. De overspannen
scheiding die Fortuyn maakt tussen deze sferen, getuigt van weinig inzicht. Maar Fortuyn is dan ook meer iemand van de vrije jongens,
die een sullige overheid best mogen kaalplukken. Eigen schuld, dikke bult.
Dat er de komende jaren veel moet gebeuren in en bij de overheid, staat vast. Hopelijk is die boodschap op 6 maart jongstleden goed
overgekomen
1 Zie W.S.P. Fortuyn, De puinhopen van acht jaar paars, Karakter/Speakers Academy, Rotterdam, 2002.
Copyright © 2002 – 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)