ontwikkeling
Saffraanexport vanuit de
Afghaanse papavereconomie
Nederland stimuleert op kleine schaal saffraanteelt
in de Afghaanse provincie Uruzgan. Hier stelt zich de
vraag wat de exportmogelijkheden zijn van saffraan voor
Afghanistan, waar papaver het belangrijkste exportproduct
is. Saffraan kan goed verbouwd worden in Afghanistan,
maar de  ooruitblik op saffraanexport op grote schaal vanuit
v
Afghanistan is minder positief.
I
Gerd Junne en
Bertine Kamphuis
Hoogleraar Internationale
Betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam en
voormalig onderzoekster
voor Altai Consulting in
Afghanistan
440
ESB
paverteelt, die 5.200 dollar per hectare opbrengt
(UNODC, 2007).
Saffraan wordt dan ook wel het rode goud genoemd.
Om te kunnen beoordelen in hoeverre saffraan
daadwerkelijk een geschikt economisch alternatief
vormt in Afghanistan, zou gekeken moeten worden
naar de wereldmarktprijs, internationale concurrentie
en markttoegang, de arbeids- en kennisintensiteit en
benodigde infrastructuur en investeringen. Maar de
vooruitzichten voor een dergelijk project zijn natuurlijk ook sterk afhankelijk van de veiligheids ituatie
s
en de politieke ontwikkelingen in het land, die ten
grondslag liggen aan de instandhouding van de
papavereconomie. Deze aspecten blijven hier buiten
beschouwing.
n oktober 2007 is er een delegatie van VNONCW naar Afghanistan geweest om gesprekken
te voeren over de mogelijke bijdragen van het
Nederlandse bedrijfsleven aan de wederopbouw
van Afghanistan. Vervolgens werd op 17 december
2007 in de Malietoren de net opgerichte Werkgroep
Economische Wederopbouw Afghanistan (WEWA)
De wereldmarktprijs
voorgesteld aan de ministeries van Economische
Zaken, Buitenlandse Zaken en Defensie, het bedrijfs- De prijs die voor saffraan betaald wordt fluctueert
sterk. Zo schoot mede door een slechte oogst in
leven en Nederlandse ngo’s.
Iran de prijs recent sterk omhoog. In 2007 kreeg de
Een van de projecten gericht op de wederopbouw in
Afghaanse boer zo’n twaalfhonderd dollar voor een
Uruzgan geeft steun aan de productie van saffraan,
kilo saffraan, aldus de deelnemers van de tweede
het duurste kruid dat er is; een zakje saffraan van
s
 affraanconferentie in Herat van 18 tot 21 november
slechts 0,05 gram kost in een Nederlandse super2007, terwijl deze prijs in 2006 op vierhonderd tot
markt al zo’n 1,25 euro.
vierhonderdvijftig dollar en in 2005 op driehonderd
Saffraan wordt gewonnen uit een soort krokusdollar per kilo lag (Wyeth, 2007). Deze anekdotische
bloem, de crocus sativus. Het zijn de gedroogde,
prijsgegevens uit Afghanistan lijken eenzelfde lijn te
rode stigma’s van de bloem. Iedere bloem bevat
volgen als de sterk fluctuerende wereldmarktprijs.
drie van deze draadjes. Voor één kilo saffraan
Vermeende of werkelijke verschillen in kwaliteit
moeten circa 150.000 bloemen geoogst worden
zorgen eveneens voor prijsverschillen, waardoor
(UNDP, 2005). De saffraanbloemen groeien uit
men niet kan spreken van de wereldmarktprijs. Of
bloembollen. Nederlandse telers hebben, dat zal
deze stijgende lijn ook de toekomstige wereldmarktniemand verbazen, op dit terrein iets te bieden. De
prijs zal bepalen, hangt af van de internationale
Nederlandse onderneming Growing Sales Exchange
concurrentie.
(GSE) heeft in 2007 circa honderd ton saffraanÂ
bollen aan 128 boeren in Uruzgan geleverd, goed
Internationale concurrentie
voor ongeveer 25 hectare saffraanteelt. Het bedrijf
en markttoegang
gaat ervan uit dat met de juiste teeltmethoden een
De productie voor de wereldmarkt heeft zich de
oogst gehaald kan worden van vijftien tot twintig
afgelopen jaren steeds meer geconcentreerd in Iran.
kilo per hectare, wanneer de saffraan volledig in
In 2005 kwam 94 procent (230 ton) van de wereldÂ
productie is (tegenover circa vier kilo bij traditionele
productie uit dit land (Ghorbani, 2007). Spanje is
methodes) (Van Andel, 2007). De ngo DACAAR,
als de belangrijkste wereldprodudie al enkele jaren betrokken is
cent in een rap tempo vervangen
bij saffraanteelt in Afghanistan,
Een van de
door Iran. In het begin van de
ging in 2006 uit van een
jaren zeventig groeide saffraan nog
opbrengst van circa tien kilo
projecten gericht op
op zesduizend hectare in Spanje
per hectare (Wyeth, 2007).
de wederopbouw in
tegen drieduizend hectare in Iran.
Bij een wereldmarktprijs van
Tegenwoordig neemt de saffraanvierhonderd tot duizend dollar
Uruzgan geeft steun
productie slechts tweehonderd
per kilo zou dit tot inkomsten
aan de productie van
hectare in Spanje in beslag, maar
van vierduizend tot tienduizend
is het areaal in Iran gegroeid tot
dollar per hectare leiden, een
saffraan
vijftigduizend hectare (Crocusbank
legaal alternatief voor de pa-
93(4539) 11 juli 2008
Project). De Iraanse productie
Afghanistan aanzienlijk kunnen verminderen. De Afghaanse
Een boer heeft
vindt bijna volledig plaats in de
capaciteit om dergelijke normen in te voeren en te handhaven
provincie Khorasan, waar deze
op de korte en middellange termijn is immers beperkt. Markten
al tamelijk snel
sector zorgt voor werkgelegenin de regio, zoals Dubai, en de Amerikaanse markt zijn wat dat
inkomsten en kan
heid voor meer dan 85.000
betreft toegankelijker.
huishoudens, oftewel bijna een
Buiten Iran en de EU is Kasjmir (India) een belangrijke
ook op een klein
half miljoen mensen (Iran Daily,
p
 roducent, echter voornamelijk voor de binnenlandse markt. In
veld met saffraan
2004). Deze provincie grenst aan
Kasjmir zijn de productieomstandig eden vergelijkbaar met die
h
Afghanistan.
in Afghanistan, en de saffraan is wegens zijn hoge gehalte aan
experimenteren
Men heeft in Iran zwaar ingezet
crocin (een natuurlijke kleurstof) van goede kwaliteit. Terwijl
op de productie van saffraan.
in het begin van de jaren negentig de  roductie in Kasjmir nog
p
De Iraanse media belichtten
op circa veertig ton lag, wordt nu jaarlijks nog maar acht à tien
Afghanistan de afgelopen jaren al als een geduchte
ton geproduceerd (AFP, 2007). De saffraanproductie in Kasjmir is ernstig in
rivaal, terwijl de jaarlijkse Afghaanse saffraanprode problemen geraakt, aan de ene kant doordat de markt overspoeld werd door
ductie in aantallen kilo’s, en niet in tonnen, wordt
saffraan uit Iran en aan de andere kant door onwetenschappelijke productieÂ
geschat.
methoden, slecht uitgangs ateriaal en een plantenziekte waardoor de bollen
m
Spanje produceert tegenwoordig niet meer dan 0,3
in de grond verrotten. Aanhoudende droogte heeft de situatie verder  erergerd
v
tot 0,5 ton saffraan, vooral in de regio Castilla-Â a
L
(SKUAST-K, 2008; Hussain, 2005).
Mancha (Crocusbank Project). Spanje maakt gebruik
De ervaringen in Kasjmir maken ook een ander risico duidelijk. Juist de hoge
van de eeuwenoude reputatie van zijn eigen saffraan
kwaliteit van de saffraan uit dit gebied heeft het aantrekkelijk gemaakt om
en verpakt en herexporteert inmiddels een groot deel nepproducten op de markt te brengen: de saffraan wordt vermengd met andere
(veertig tot vijftig procent) van de Iraanse saffraan
producten of met saffraan van een mindere kwaliteit, en vervolgens als pure
(Ghorbani, 2007). Het Iraanse product wordt dus
Kasjmirsaffraan verkocht. Vanwege het ontbreken van een functionerend kwaliÂ
verkocht als Spaanse saffraan. Ondanks dat Iran de
teits ysteem zijn dergelijke praktijken ook in Afghanistan niet uit te sluiten.
s
wereldproducent is, bepalen Spaanse handelaren
Enkele gevallen van dergelijk bedrog zouden de goede naam van saffraan uit
grotendeels de handel.
Afghanistan voor jaren kunnen besmetten.
Naast Castilla-La Mancha, zijn in de EU verder
Saffraan uit Spanje, Griekenland en Kasjmir zijn bekende merken. Hiermee
Kozani (Griekenland) en Sardinië (Italië) de enige
moet saffraan uit Afghanistan gaan concurreren. Zolang de Afghaanse productie
gebieden waar een noemenswaardige hoeveelnog minimaal is en de risico’s voor reputatieschade groot zijn, kan Afghaanse
heid saffraan geproduceerd wordt, intussen in
Â
saffraan waarschijnlijk beter via Iran of Spanje de wereldmarkt op gaan. De
Griekenland meer dan in Spanje. In Kozani is de
keerzijde is dat de Afghaanse boer niet de hoogst mogelijke prijs krijgt voor zijn
jaarlijkse productie van zes à twaalf ton geheel in
product.
handen van een coöperatie, die tegenwoordig tweeArbeids- en kennisintensiteit en benodigde infrastructuur
duizend leden telt, verdeeld over veertig dorpen in
De productie van saffraan is buitengewoon arbeidsintensief. Dat is ook de reden
het district (Greek Red Saffron). De saffraan uit
waarom het wereldmarktaandeel van Spanje zo dramatisch is gedaald. Daarbij
Spanje, Griekenland en Italië, respectievelijk de
gaat het niet alleen om het plukken van de bloemen, maar ook om het uit de
Azafrán de la Mancha, Krokos Kozanis en Zafferano
bloemen halen van de saffraandraadjes. Voor een kilo saffraan zijn hiervoor circa
dell’Aquila, geniet Beschermde Oorsprongsbenaming
430 manuren, of in dit geval vaak vrouwuren, nodig (UNDP, 2005). De bloemen
binnen de EU. Vanuit het Europees regionale ontwikmoeten binnen een periode van ongeveer twee weken, in de vroege ochtend voor
kelingsfonds is recentelijk onderzoek gefinancierd
negen uur, geplukt worden (Gohar en Wyeth, 2006). Het gaat dus met name
naar de mogelijkheden voor ondersteuning van de
om seizoensarbeid, in een periode dat er weinig andere landbouwactiviteiten
saffraanproductie in deze drie Europese streken, die
plaatsvinden.
gekenmerkt worden door een zwakke economische
Het verbouwen van saffraan is niet kennisintensief. Maar om een hoger rendestructuur en een te sterke afhankelijkheid van de
ment te behalen en de saffraanproductie daadwerkelijk tot een aantrekkelijk
landbouw (EU, 2008a en 2008b). Vergrijzing en
alternatief te maken voor de papaverteelt moeten de boeren wel voldoende geontvolking van deze traditionele landbouwgebieden
schoold zijn in plant- en oogstmethodes. Hiervoor worden ze door verschillende
in combinatie met concurrentie uit lagelonenlanden
organisaties, zoals DACAAR en GSE, opgeleid.
staan de bloei van de saffraanEen groot voordeel van saffraan is de gunstige prijssector in de weg. Innovatie,
Zolang de Afghaanse
gewicht erhouding. Een groot gedeelte van Afghanistan is
v
mechanisatie en normen over
moeilijk te bereizen, vaak alleen via paden die voor ezels
kwaliteit en traceerbaarheid
productie nog
begaanbaar zijn. Saffraan is gemakkelijk te transporteren
zouden de sector ten goede
minimaal is en de risico’s
en bederft niet snel. De draadjes worden eerst gedroogd,
komen. Indien de EU, ofwel
maar daarna kan er eigenlijk, mits goed verpakt, niet veel
de individuele lidstaten, deze
voor reputatieschade
meer misgaan. Dit is zeker een groot voordeel tegenover
traditierijke productie wil
groot zijn, kan Afghaanse
andere mogelijke alternatieve producten. Het is lastiger
beschermen tegen internatioom het uitgangsmateriaal ter plekke te bezorgen dan de
nale concurrentie door zich
Â
saffraan waarschijnlijk
saffraanoogst af te voeren. Maar als eenmaal een lading
binnen de EU in te zetten
beter via Iran of Spanje de
saffraanbollen gearriveerd is, dan is dat probleem voor een
voor traceer aarheidnormen,
b
langere periode opgelost, aangezien de saffraanbollen zich
dan zou dit de kansen
wereldmarkt op gaan
vermenigvuldigen.
voor saffraan xport vanuit
e
ESB
93(4539) 11 juli 2008
441
Investeringen en investeringshorizon
In een land waarvan de toekomst zo onzeker is, is het een belangrijk punt of
de productie een lange aanloopfase nodig heeft. Bij granaatappelen, abrikozen
of amandelen ligt er drie tot vier jaar tussen het planten en de eerste oogst,
en duurt het zes tot zeven jaar voordat de plant volop in productie is (UNDP/
Afghanistans Ministerie van Handel, 2004). Voor saffraan ligt dit anders. De
bollen worden in augustus/september geplant, waarop de eerste bloemen in
n
 ovember/december worden geoogst en de maximale productie vaak al plaatsvindt in het tweede en derde jaar. Een boer heeft daarom al tamelijk snel
i
Ânkomsten en kan ook op een klein veld met saffraan experimenteren, naast
andere activiteiten.
Indien een Afghaanse boer met de productie van saffraan wil beginnen, dan
vormen de prijs van de saffraanbollen en hun transportkosten al snel een aanzienlijk bedrag, dat voor hem niet gemakkelijk op te brengen is. Stel dat iemand
een hectare voor de productie van saffraan wil gebruiken. Dan zou daarvoor,
afhankelijk van de plantmethode, twee tot vier ton aan saffraanbollen nodig zijn.
DACAAR adviseerde in 2006 om zo’n twee ton bollen per hectare te planten,
terwijl GSE circa vier ton per hectare plant (Gohar en Wyeth, 2006). Een kilo
bollen kost, afhankelijk van de kwaliteit en het land van oorsprong (Afghanistan,
Iran of Nederland), zo’n een tot zeven dollar, ofwel zo’n 2.000 tot 28.000 dollar
per hectare. Maar deze hoogste prijs is tot nu toe niet door de Afghaanse boeren
betaald, aangezien zij deze bollen in het kader van ontwikkelings rojecten hebp
ben gekregen, al dan niet op voorwaarde dat zij over een aantal jaren eenzelfde
aantal kilo bollen teruggeven. Daarnaast zijn eventueel nog aanvullen e invested
ringen nodig voor kunstmest en bestrijdingsmiddelen.
Het gaat dus niet alleen om de mogelijkheden van productie en afzet, maar ook
om de beginfinanciering om de productie op te kunnen starten. Boeren die zich
verplichten om papaver te verbouwen, ontvangen vaak een  anzienlijk voorschot,
a
hebben een verzekerde afzetmarkt (een soort termijncontract),  rijgen tech ische
k
n
assistentie, maar zitten hierdoor ook vaak vast: de opgedane papaverschuld
kan niet afbetaald worden met het verbouwen van legale gewassen. Alleen als
er soortgelijke faciliteiten kunnen worden geschapen voor andere producten en
de boeren dus een totaalpakket voor hun bestaanszekerheid wordt aangeboden,
zullen zij de overstap wagen. Zelfs als de eindprijs van een alternatief product als
saffraan aantrekkelijker blijkt dan die van papaver, zullen zij anders toch papaver
blijven verbouwen.
Literatuur
AFP (2007) Rain shortage threatens prized Kashmir saffron.
Srinagar, India, 1 december.
Andel, P. van (2007) Saffraan, het ‘rode goud’. NRC online, 18
december.
Crocusbank Project. Why Saffron? http://www.crocusbank.org/
Index18En.htm.
Conclusie
EU (2008a) Saffron. http://www.europeansaffron.eu.
In deze vooruitblik werden de exportmogelijkheden van saffraan uit Afghanistan
tegen het licht gehouden. Aan de ene kant lijkt saffraanteelt een ideaal alternaÂ
tief te bieden voor het verbouwen van papaver. De opbrengst per hectare zou
groter kunnen zijn dan die bij de papaverteelt. De productie is arbeidsÂntensief,
i
biedt ook veel werkgelegenheid voor vrouwen, en het eindproduct is niet
b
 ederfelijk en kan gemakkelijk getransporteerd worden. Het is echter de vraag of
de  xport uit Afghanistan een plaats op de wereldmarkt kan veroveren.
e
Op de wereldmarkt heeft Iran bijna een monopoliepositie verworven als
s
 affraanproducent, terwijl Spanje in de handel domineert. Dit kan kansen  ieden
b
voor Afghanistan als producent van merkloze saffraan die via Iran of Spanje
de  ereldmarkt op gaat, maar kan op termijn ook verhinderen dat Afghaanse
w
saffraan zelf een merkartikel wordt. Ook de aanloopproblemen in Afghanistan
moeten onderkend worden: er is nogal een forse investering nodig om met de
productie van saffraan te kunnen beginnen. Als hiervoor geen geschikte kredietÂ
faciliteiten geschapen worden, dan wordt het moeilijk om saffraan op grote
schaal te produceren. De overstap van papaver naar saffraan vraagt om een
totaalpakket aan faciliteiten, waarin het economisch potentieel van saffraan
slechts een kleine rol speelt.
EU (2008b) Rural development programmes in 4 regions of Spain.
Memo/08/266, 23 april.
Ghorbani, M. (2007) The economics of saffron in Iran. ISHS Acta
Horticulturae, 739, 321–331.
Gohar, A. en P. Wyeth (2006) Saffron production and farmer
perceptions in Pashtun Zarghun District of Herat. Ongepubliceerd
manuscript, ICARDA/Research in Alternative Livelihoods
Fund.
Greek Red Saffron. http://greekproducts.com/saffron/index.
html.
Hussain, A. (2005) Saffron industry in deep distress. BBC News,
Srinagar, India, 28 januari.
Iran Daily (2004) What prospects for saffron farmers? 21
november.
Sheri Kashmir University of Agricultural Sciences, Kashmir
(SKUAST-K) (2008) Saffron mission of Jammu and Kashmir.
Presentatie. http://agricoop.nic.in/Kharif%202008/J&K-Main.
ppt.
UNDP/Afghanistans Ministerie van Handel (2004) Market sector
assessment in horticulture (Phase 2-3, Feasibility Studies and Business
Plans). New York: UNDP.
UNDP (2005) Market sector assessments: SME Development. New
York: UNDP.
UNODC (2007) Afghanistan 2007 annual opium poppy survey.
Wenen: UNODC.
Wyeth, P. (2007) A strategy for promoting saffron exports.
Ongepubliceerd manuscript, april ICARDA/Research in
Alternative Livelihoods Fund.
442
ESB
93(4539) 11 juli 2008