promotie
Zelfstandig ondernemerschap
op arbeidsrechtelijke bescherstaat volop in de belangstelling.
ming, zoals ontslagbescherJaarlijks neemt een groot aantal
ming, en hebben geen toegang
personen, veelal werkzaam in
tot de werknemerverzekeringen
loondienst, de beslissing een
ZW, WIA en WW, regelingen
eigen onderneming te beginnen.
die in het leven zijn geroepen
Deze keuze wordt ingegeven
om werknemers te bescherdoor de behoefte aan vrijheid,
men tegen arbeidsgerelateerde
flexibiliteit en zelfstandigheid.
risico’s. Het gevolg hiervan is
Ook wordt de keuze gemaakt
dat zelfstandigen die wat ecoomdat men (niet langer) in loonnomische positie betreft niet te
dienst wil of kan werken. Het
onderscheiden zijn van werknezelfstandig ondernemerschap
mers, vanwege hun juridische
blijkt een manier te zijn voor
status minder bescherming
oudere werknemers om tot of na
genieten dan werknemers. Het
hun 65e aan het werk te blijvalt niet te rechtvaardigen dat
ven, voor vrouwen om arbeid en
de groep economisch afhankezorgtaken te combineren en voor
lijke zelfstandigen niet dezelfde
gedeeltelijk arbeidsongeschikte
bescherming geniet als werknepersonen om werkzaamheden
Monique Aerts (2007) De zelfmers, zonder dat dit ten koste
aan hun beperkingen aan te
standige in het sociaal recht:
gaat van de vrijheid van de
passen. Daarnaast blijkt het een De verhouding tussen juridische
echte zelfstandig ondernemers.
geschikt re-integratietraject voor status en sociaal-economische
In dit proefschrift merken overipersonen met een bijstands- of
positie. Deventer: Kluwer.
gens ook de echte zelfstandigen
werkloosheidsuitkering te zijn.
op dat ze het gebrek aan sociale
Het zelfstandig ondernemerzekerheid, met name op het
schap biedt zeker kansen, maar door de toename
gebied van arbeidsongeschiktheid, als onrechtvaarvan het aantal zelfstandigen komt ook de ongelijke
dig en als een belemmering van de arbeidsmobiliteit
behandeling van werknemers en zelfstandigen sterk
ervaren. De kans arbeidsongeschikt te raken wordt,
aan het licht.
in tegenstelling tot de kans werkloos te raken, niet
In dit proefschrift, waartoe vijftig zelfstandigen, veelal
gezien als een risico van ondernemerschap, maar als
zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) en freelaneen sociaal risico. Deze zelfstandigen zien het als
cers, en hun belangenbehartigers zijn geïnterviewd,
een ongelijke situatie die mensen belemmert bij de
komt een zeer divers beeld over het zelfstandig
keuze voor het zelfstandig ondernemerschap. Zeker
ondernemerschap naar voren. Bepaalde zelfstandigen
voor personen met een verleden van (gedeeltelijke)
blijken dicht tegen het werkgeverschap aan te zitarbeidsongeschiktheid valt het ondernemerschap af
ten. Anderen lijken meer op werknemers, omdat ze
te raden. Zij zullen problemen ervaren indien ze dit
in sterke mate economisch afhankelijk zijn van hun
risico, zoals een ondernemer behoort te doen, willen
opdrachtgevers. Ze investeren nauwelijks in de eigen
afdekken op de particuliere verzekeringsmarkt. In
onderneming, nemen geen personeel in dienst en
dit proefschrift wordt een aanbeveling gedaan hoe
verrichten regelmatig dezelfde werkzaamheden als
deze ongelijke behandeling van zelfstandigen te
werknemers. Als deze zelfstandigen ook nog langdubeëindigen. Om zelfstandigen en werknemers gelijke
rige arbeidsrelaties aangaan met een beperkt aantal
rechten te geven, dienen sociale verzekeringen op
opdrachtgevers die veelal de werktijden, en het soort
het gebied van arbeidsongeschiktheid opgehangen
werkzaamheden, de uurtarieven en de betalingsterte worden aan burgerschap in plaats van aan type
mijnen van deze zelfstandigen bepalen, wordt steeds
arbeidsrelatie. Dit dient ook om de werking van de
onduidelijker wat zo zelfstandig is aan de arbeid
arbeidsmarkt te bevorderen. Zelfstandig ondernedie deze personen verrichten. Daarbij verdienen zij,
merschap is een manier om de arbeidsmobiliteit en
indien rekening wordt gehouden met pensioenrechten
arbeidsparticipatie te verhogen. Het is een flexien loondoorbetaling bij ziekte en arbeidsongeschiktbele, maar ook riskante wijze van deelnemen aan
heid, minder dan werknemers. Een zelfstandige heeft
het arbeidsproces. Als mensen voor het ongewisse
zelfs vier keer meer kans dan een werknemer om een
ondernemersbestaan kiezen, wensen ze zekerheid
inkomen onder de bijstandsnorm te hebben.
te hebben: de zekerheid dat ze een inkomen zulDeze groep economisch afhankelijke zelfstandigen
len hebben in het geval hun iets overkomt, zoals
is de laatste jaren toegenomen, een ontwikkeling
arbeidsongeschiktheid, dat grotendeels buiten hun
die zorgelijk genoemd kan worden. De zelfstandigen
macht valt.
zijn wat economische positie betreft niet te onderscheiden van de werknemers, maar hebben andere
rechten, en in zekere zin minder rechten dan werkMonique Aerts
nemers. Zelfstandig ondernemers hebben geen recht Onderzoeker aan het onderzoeksbureau AStri.
446
ESB 13
juli 2007