promotie
Een primaire beleidskwestie ten
hadden 2,1 miljoen kinderen tussen
tijde van een economische crisis in
de tien en achttien (ongeveer vijf
ontwikkelingslanden is het bescherprocent) een studiebeurs ontvangen.
men van de sociale sector en met
De studiebeurzen hebben de ondername de vraag hoe de toegang tot
wijsparticipatie verhoogd en de druk
gezondheidszorg en onderwijs voor
op huishoudens om een beroep te
de armen gehandhaafd kan worden.
doen op de arbeid van hun kinderen
Gerichte prijssubsidies die de kosverlicht. Dertien procent van de deelten hiervan voor kwetsbare groepen
nemers aan het programma tussen
– zoals huishoudens die onder de artien en achttien jaar zou niet meer
moedegrens leven – verlagen worden
naar school zijn gegaan als ze geen
vaak gebruikt als een beleidsreactie
beurs hadden ontvangen, terwijl
op macro-economische schokken.
kinderarbeid afnam met 27 procent.
De studies in dit proefschrift onderDe beurzen zijn vooral effectief gezoeken de effectiviteit van gerichte
weest voor kinderen uit armere rurale
interventies in gezondheidszorg en
huishoudens die beperkt zijn in hun
onderwijs tijdens de economische
inkomen en financiële reserves en
crisis in Indonesië. Bij aanvang van
Sparrow, R.A. (2006) Health, daarmee in hun vermogen om de
de crisis, in 1997, was een belangrijk Education and Economic
effecten van de crisis op te vangen.
punt van zorg of de verbeteringen die Crisis: Protecting the Poor in
Echter, een groot deel van de gelde laatste decennia bereikt waren
Indonesia, Tinbergen Institute den is terechtgekomen bij leerlingen
in de sociale sectoren behouden
Research Series, deel 373.
die ook zonder studietoelage niet
konden worden. Om reële inkomens
Amsterdam: Vrije Universiteit. van school zouden zijn gegaan. Een
en de toegang tot sociale voorzienauwkeuriger gerichte allocatie zou
ningen voor de armen te beschermen introduceerde
de effectiviteit van het programma hebben verhoogd.
de Indonesische regering, met de hulp van bilaterale
Daarnaast had de prioriteit bij het basisonderwijs
donoren, een sociaal vangnet – Jaring Pengaman
moeten liggen, waar de impact op onderwijsparticipatie
Sosial (JPS). Deze interventie bestond onder andere
van zowel de economische crisis als de studiebeurzen
uit een gezondheidszorg- en onderwijsprogramma. Het
het grootst is, en bij het ondersteunen van kinderen
onderzoek concentreert zich op de vraag of gerichte
uit de armste huishoudens in hun overgang van het
interventies geschikt zijn in crisissituaties, wanneer
basis- naar het middelbaar onderwijs. Prijssubsidies
beleidsmakers te maken hebben met ernstige tijdsbehebben een positief effect gehad op het gebruik van
perkingen enerzijds en gebrekkige informatie over de
gezondheidszorg van de armen, terwijl de aanbods- en
omvang en het patroon van de crisis anderzijds, en hoe
kwaliteitsimpuls voornamelijk effect heeft gehad voor
deze interventies aan de vraagzijde te vergelijken zijn
de rijken. De zorgpas leidde tot een substitutie van
met bredere aanbodsimpulsen zoals algemene investeprivate naar gesubsidieerde publieke zorg en een netto
ringen in publieke diensten. De belangrijkste uitdaging
toename van totaal gebruik van gezondheidszorg onder
bij expost evaluaties is het maken van een betrouwbare
de allerarmsten. Het rijkste deel van de bevolking bleek
schatting van de alternatieve situatie: wat zou er zijn ge- daarentegen vooral gevoelig voor verbeterde kwaliteit
beurd als de interventies niet hadden plaatsgevonden?
en het grotere aanbod van medische zorg als gevolg
Omdat participatie in deze programma’s op specifieke
van de budgettaire steun aan publieke zorginstellingen,
doelgroepen is gericht, op basis van zowel formele als
en leidde de prijssubsidie slechts tot een substitutie
informele selectiecriteria, zijn niet-experimentele meeffect. Door de zwakke samenhang tussen de budgetthodes toegepast om rekening te kunnen houden met
taire steun voor publieke zorgaanbieders en de prijsselectie-effecten.
subsidie hebben de niet-armen het meest geprofiteerd
Het onderwijsprogramma behelsde het verstrekken van
van de extra investeringen in publieke zorg, ondanks dat
een studietoelage aan kinderen uit arme gezinnen. Het
zorgpassen en de bijhorende prijssubsidies voornamelijk
gezondheidszorgprogramma bestond uit een gerichte
onder de armen zijn verdeeld. Dit benadrukt dat ontwikprijssubsidie in combinatie met een aanbodsimpuls in
kelingsbeleid voor gezondheidszorg alleen effectief is
de vorm van budgettaire steun voor publieke zorgverals dit doelgericht is. Prijsbeleid is effectief, maar goede
leners. De prijssubsidie werkte door middel van een
targeting is essentieel. Beleid gericht op aanbod en
zorgpas die werd toegekend aan arme huishoudens en
kwaliteit van zorg door middel van algemene verhoginalle gezinsleden recht gaf op gratis zorg bij publieke
gen van publieke uitgaven in de zorgsector zijn slechts
zorginstellingen. Deze zorginstellingen ontvingen op
effectief als deze gecombineerd worden met duidelijke
hun beurt budgettaire ondersteuning om het aanbod
aansporingmechanismen voor zorginstellingen om de
en kwaliteit van gezondheidszorg te waarborgen. Beide
armen te bereiken.
programma’s zijn halverwege 1998 gestart. Begin
1999 maakten rond de 22 miljoen mensen (ongeveer
Robert Sparrow
elf procent van de Indonesische bevolking) deel uit van
Universitair docent aan het Institute of Social Studies in
een huishouden dat in het bezit was van een zorgpas en Den Haag
350
ESB 1
juni 2007