Recent kondigde het kabinet aan de STAP-regeling in 2024 stop te zetten. Dat leidde tot kritiek van Tof Thissen, de voormalig directeur van het UWV Werkbedrijf. De afschaffing is echter terecht, want de ‘gratis’ STAP-regeling is ondoelmatig. Als alternatief ligt een regeling voor de hand waarbij deelnemers een eigen bijdrage moeten betalen.
Een aantal weken geleden kondigde het kabinet in de Voorjaarsnota aan de regeling Stimulering Arbeidsmarkt Positie (STAP) in 2024 te stoppen. Deze regeling, die 1 januari 2022 in het leven is geroepen, geeft iedere werkende of werkzoekende recht op een bedrag van maximaal duizend euro per jaar voor scholing. Hiermee komt het einde aan een ongemeen populaire regeling. Dit is vooral af te lezen aan het aantal aanvragers. Iedere keer zijn de beschikbare STAP-budgetten dan ook in recordtijd uitgeput. In de meest recente februarironde ontvingen hierdoor slechts 38.000 van de 159.000 aanvragers een vergoeding.
De STAP-regeling is goed toegankelijk – in tegenstelling tot de fiscale scholingsaftrek bij de belastingaangifte die ervóór bestond. Voor Tof Thissen, voormalig directeur van het UWV Werkbedrijf, was dit dan ook reden om de regering op te roepen de STAP alsnog in leven te houden (NRC, 3 mei). Hij noemt de STAP een “daverend succes”; de regeling zou eindelijk leiden tot een Leven Lang Ontwikkelen onder brede lagen in de bevolking. Tegelijkertijd spreekt hij zijn frustratie uit over het stoppen van een regeling waarin UWV veel betrokkenheid en professionaliteit heeft gestoken.
Puur bestuurlijk gezien is de frustratie van Thissen te begrijpen: net als bij de steunpakketten tijdens de pandemie heeft UWV opnieuw aangetoond snel een nieuwe regeling op te zetten, maar desondanks moet het de dienstverlening stoppen. Tegelijkertijd blijft in zijn bijdrage de belangrijke vraag onbeantwoord of de STAP daadwerkelijk heeft geleid tot meer voor de arbeidsmarkt relevante scholing.
Ondoelmatig
Het belangrijkste argument voor de STAP had moeten zijn dat het leidt tot het gebruik van opleidingen die betekenis hebben de op arbeidsmarkt. Maar is dit ook zo? Dat lijkt onwaarschijnlijk. Gezien de tarieven bestaat het risico dat de cursussen zich beperken tot een onderhoudend intermezzo voor de gebruikers, maar weinig met scholing hebben te maken.
Controle op de regeling is een tijdrovende klus, omdat we het hebben over 17.000 opleidingen met 1.200 aanbieders die in hoog tempo de markt in- en uitstromen. Nadat FTM (2023a) aangaf dat belastinggeld terechtkomt bij cursussen van een “bedenkelijk allooi”, werd een onderzoek ingesteld maar kon er geen “oneigenlijk” gebruik worden vastgesteld. Blijkbaar heeft men geen lering getrokken uit de ervaringen met de massale uitrol van de re-integratiemarkt in het begin van deze eeuw. Ook hier was sprake van een onstuimige groei van bedrijfjes die onduidelijke cursussen aanboden die geen of weinig relatie hadden met arbeidsmarkt (SZW, 2008).
Daarbovenop rijst ook de vraag hoe je met duizend euro überhaupt een verschil kunt maken. In het gunstigste geval vormt de cursus de opmaat naar een scholingstraject dat mensen echt op het spoor naar (nieuw) werk zet. Maar hoe reëel is dat? Voor de gebruikers van de STAP zou iedere zelf betaalde euro er al snel er één te veel kunnen zijn.
De regeling is bovendien ondoelmatig omdat volgens onderzoek van FTM (2023b) veel aanbieders de tarieven opvoerden om in de buurt van maximumsubsidie van duizend euro te komen, zodat er geen eigen bijdrage is verbonden aan de opleidingskosten. Het predicaat ‘gratis’ betekent in de praktijk dus dat de kosten voor derden – de maatschappij als geheel – onnodig hoog zijn.
Uitstelgedrag
Het aanbieden van de STAP-regeling heeft ook als effect dat zij die geïnteresseerd zijn in een cursus een eventuele aanvraag uitstellen tot het moment dat er weer een budget wordt opengesteld door UWV; je bent immers een dief van je portemonnee als je dat niet zou doen. Dat uitstelgedrag is op zich al ongewenst, maar in de praktijk blijkt bovendien dat circa drie kwart van de aanvragers vervolgens achter het net vist. Het is niet te verwachten dat deze groep alsnog zal deelnemen, maar in plaats daarvan op de volgende ronde zal wachten of zich gefrustreerd terug zal trekken. Het zou dus zelfs kunnen dat de STAP leidt tot minder deelname aan cursussen, want waarom ergens voor betalen als het elders gratis wordt aangeboden?
Hiermee raken we aan een fundamenteel probleem: de toekenning van STAP-budgetten volgt uit een loterij. Dit is niet alleen onrechtvaardig, het roept ook de vraag op of de overheid wel betrouwbaar is als het zegt dat mensen recht hebben op een vergoeding. Een betrouwbare overheid is niet alleen hoeder van een regeling die duurzaam is maar ook voor een regeling die het principe van rechtsgelijkheid eerbiedigt.
Tot slot
Wat ons betreft valt het besluit tot stopzetting van de STAP-regeling dus te begrijpen, al had de regering de argumenten tegen de STAP ook vooraf kunnen bedenken. Wil de overheid alsnog daadwerkelijk een impuls geven aan een Leven Lang Ontwikkelen, dan ligt de oplossing voor de hand: zorg voor een regeling die aansprekend is, maar mét een eigen bijdrage van deelnemers of werkgevers om het kaf van het koren te scheiden. De gekte rond de regeling zal zeker niet zo groot zijn als bij de STAP, maar het levert veel meer waar voor de maatschappij.
Literatuur
FTM (2023a) STAP-budgetten: miljoenen subsidie naar wandelcoaches, edelsteen-therapeuten en ‘Miss Bitcoin’ Madelon Vos, 6 januari.
FTM (2023b) Aanbieders met STAP-opleidingen cashen met prijsstijgingen, 28 februari.
Ministerie van SZW i.s.m. Raad voor Werk en Inkomen (2008) Re-integratiemarktanalyse 2008, 1 november.
NRC (2023) De STAP-regeling is goud waard, hou die in stand, Tof Thissen, 3 mei 2023.
Auteurs
Categorieën