Onverstand?
Met is niet iedereen gegeven het
schip van staat te sturen. Ik beken ook
gaarne dat ik mij er zelf niet bekwaam
toe acht. Dit neemt niet weg dat ik er wel
eens aan twijfel of degenen die zich wel
geroepen achten tot besturen, hun werk
zo goed doen. In het algemeen geef ik
maar geen uiting aan mijn verbazing,
want wat heeft de lezer aan mijnhoogstpersoonlijke gevoelens? Ze worden ook
niet gedragen door brede lagen in de
bevolking, hoewel ik met enige genoegdoening constateer dat sommige van
mijn stukjes op deze plaats, bij voorbeeld over het minimumloon, de volksgezondheid of de arbeidstijdverkorting,
later toch ‘early birds’ blekentezijn. Dus
het moet maar weer eens.
Ik verbaas mij over de politiek van de
norminkomens. In de mooie tijden, toen
wij het allemaal zo goed wisten, kwam
het onzalige idee op dat iedere functie
behalve die van Johan Cruyff een door
de overheid goedgekeurde prijs moest
hebben. Voor de Vrije’ beroepen zoals
arisen en notarissen werd de ‘waarde’
van de functie vastgelegd door haar te
ijken aan vergelijkbare ambtelijke functies. Zo werd een specialist gelijkgeschakeld met een hoogleraar of een
‘zware’ directeur. Door verhoging met
pensioenpremie en beroepskosten, die
voor de ambtenaar immers buiten zijn
schaalinkomen worden gehouden, ontstaan dan de gigantische bedragen van
over de twee ton, waaraan heel Nederland zich mag vergapen. Hoewel het
begrip norminkomen voor een aantal
beroepen een zachte dood is gestorven, gaat de overheid er nu weer fris tegen aan bij de medische specialisten.
Nog altijd is niet duidelijk dat het inkomen een prijs is die op een markt tot
stand komt. Wordt het hoger vastgesteld dan de marktprijs van het moment,
dan heeft het norminkomen geen betekenis; wordt het lager vastgesteld dan
de vigerende marktprijs, dan leidt het op
den duur onherroepelijk tot schaarste.
In dit geval tot schaarste aan medische
specialisten. Op de korte termijn zullen
vele zittende arisen het wel moeten uitzingen, waarbij ze zullen trachten de
produktie op te voeren om toch nog het
oude inkomen te benaderen. In het gunstigste geval slaagt men erin de directe
kosten aan specialistenhonoraria te
verlagen, maar het beest bijt in zijn eigen staart doordat de toename van het
aantal verrichtingen en de daarbij behorende kosten deze kostenverlaging
meer dan compenseren. We moeten
zuinig zijn op ons medisch apparaat, we
zullen de dokters in de toekomst nog
veel harder nodig hebben dan nu, wanneer de vergrijzing goed doorbreekt.
De psychologische achtergrond van
het begrip ‘norminkomen’ is interes-
ESB 17-8-1988
B.M.S. van Praag
met een computer te werken en hebben
zich van hun eigen geld zo’n apparaat
aangeschaft. Daarvoor kregen ze geen
vergoeding van hun werkgever omdat
de overheid al in de vorm van belastingaftrek een steentje bijdroeg. Nu zou het
niet langer mogen worden afgetrokken.
Een soortgelijk effect vinden we bij studeerkameraftrek en bezoek aan congres en seminar. De gemiddelde belastingambtenaar zal wel geen werk mee
naar huis nemen – het zal zelfs wel niet
mogen – maar de gemiddelde wetenschapper heeft zijn studeerkamer
broodnodig. Hij werkterin het weekend,
de avonden en vaak zelfs overdag omdat hij op de universiteit de hele dag
wordt gestoord. Hetzelfde geldt voor
advocaten en rechters en vele andere
vrije beroepen en ambtenaren. Zeker
zijn er gevallen van oneigenlijk gebruik,
die strijdig zijn met ons rechtsgevoel. Dit
moet er echter niet toe leiden dat bonafide gevallen niet langer worden erkend.
sant. De norm zijn ambtelijke functies .Dit zal leiden tot een nog grotere uittocht
en daaraan worden andere functies ge- uit de academie, het beroepsonderwijs
ijkt. Het is natuurlijk hoogst ongelukkig en de vrije beroepen, en tot schijnconwanneer de ambtenaar die ijkt tot de structies met behulp van bv’s. Het is beconclusie zou moeten komen dat ande- ter de ‘grote constructies’ aan te pakken
re beroepen meer zouden moeten ver- en eens serieus na te denken over een
dienen dan hijzelf. Toch zou die vraag vermogenswinstbelasting, zoals die in
maar eens gesteld moeten worden. De vele westerse landen bestaat. Zeer dishoge ambtenaar (met zijn dienstlimou- cutabele aftrekposten zijn ookde bijdrasine) heeft in ieder geval meer zeker- gen aan politieke partijen en kerkelijke
heid, betere secundaire arbeidsvoor- belastingen.
waarden, beterpensioen, kortere werkTen slotte verbaas ik me over het natijden en minder direct toe te rekenen ieve geklets over de mogelijkheid bij
verantwoordelijkheden dan de door- pensioenfondsen belasting te heffen
snee-specialist. Zou het niet eens aar- over zogenaamde overwinsten. Pendig zijn de ambtenareninkomens te ij- sioenverzekeren is een riskante busiken aan de inkomens van de vrije be- ness in het licht van de valutarisico’s, de
roepen? Dit zou tot verrassende conclu- Internationale beleggingsrisico’s, de
sies kunnen leiden.
ontwikkeling van de rentestand op lanIk verbaas mij ook over de voorstel- ge termijn en de komende demografilen tot het elimineren van aftrekposten. sche ontwikkelingen. Het pensioen is
Hierbij vind ik een hoop posten die er bij een belangrijke zekerheid voor velen en
het volk ingaan als koek, maar die voor een belangrijke bepalende factor voor
grote groepen tot zeer onrechtvaardige de beroepskeuze en de keuze van
kostenverhogingen leiden. Nemen we werkgever. Macro-economisch zijn de
bij voorbeeld eens de computer en pensioenbesparingen een van de betekstverwerker die in de prive-sfeer niet langrijkste bronnen van besparingen.
meer aftrekbaar zouden moeten wor- Hier moet niet mee worden gedold om
den. Inderdaad lijkt dit verdedigbaar de begroting kloppend te krijgen. Wanwanneer we in ons bekrompen denk- neer de pensioenbetaler zijn opgeraam alleen beelden hebben van huis- spaarde pensioen gaat ontvangen, dan
vrouwen die hun huishoudboekje op de dient hij af te rekenen met de fiscus en
computer zetten of kinderen die spelle- niet op voorhand. Laten we hopen dat
tjes doen. Wanneer we echter denken de dertigjarige van nu over 35 jaar het
aan de Nederlandse achterstand op het hem beloofde pensioen nog krijgt. Ik
gebied van informatica en de juiste ben daar nog niet zo zeker van.
maar veel te late acties om het compuIk verbaas me veelvuldig. Het is het
tergebruik in de PC-prive-sfeer te be- begin van elk wetenschappelijk ondervorderen dan is deze fiscale actie na- zoek.
tuurlijk alleen te typeren als ‘pennywise,
poundfoolish’. Veel universitaire medewerkersen leraren bij hetmiddelbaaren
hoger beroepsonderwijs hebben zich
net ingesteld op de noodzaak ook thuis
B.M.S. van Praag
751