Het beleid over gezond eten voor jongeren wordt gegijzeld door de commercie en laat onvoldoende ruimte voor lokale initiatieven. Hierdoor raakt een belangwekkend publiek doel als het verminderen van overgewicht voor jongeren uit beeld met mogelijk grote schade aan de toekomstige economie en gezondheid.
Om kinderen en jongeren gezond op te laten groeien is een aanpak nodig waar naast ouders ook scholen betrokken worden. De overblijf op basisscholen in Nederland vindt plaats in een leeg lokaal of in de aula. Scholen hebben geen kantine en nauwelijks keukenfaciliteiten, terwijl groenten en fruit en andere maaltijden niet worden geserveerd. In het voortgezet onderwijs zijn wel kantines, maar daarin overheersen de ongezonde keuzes, aangeboden door frisdrankautomaten en automaten voor zoete rommel. Op de automaten staat in kleine lettertjes vermeld dat de inhoud ervan misschien niet de beste keuze is. Te veel pubers slaan het ontbijt over en grazen uit supermarkten en snackbars in de buurt van de school hun portie aan gevulde koeken, energiedrankjes en vette happen bij elkaar.
Structureel beleid om kinderen gezond te voeden bestaat nauwelijks in Nederland. De algemene opvatting is dat ouders verantwoordelijk zijn voor wat hun kinderen eten en dat kinderen en jongeren moeten leren om gezonde keuzes te maken. De gezondheids- en financiële risico’s die aan overgewicht gekoppeld zijn, zijn evenwel genoeglijk bekend.
Het overheidsbeleid gericht op een gezonde leefstijl van jongeren is in de afgelopen jaren rond één programma gaan draaien: Jongeren op Gezond Gewicht (JoGG). Van alle lokale initiatieven, die bijvoorbeeld zorgden voor gezonde maaltijden op scholen met inzet van de plaatselijke middenstand, is het budget geschrapt, ten behoeve van dit ene nationale aanvalsplan.
Nou aanvalsplan? Het beleid kent ronduit zorgwekkende trekken. Ten eerste schurkt JoGG te dicht tegen multinationals aan. Bedrijven als Mars, Coca Cola en Unilever zijn als producenten van ongezond voedsel als frisdranken, koeken en snacks, welkom aan de onderhandelingstafel van beleidsmakers, maar het wordt bedenkelijk als hun invloed te groot wordt. De invloed van die partijen op het huidige beleid is op zijn zachtst gezegd curieus want je gaat ook geen anti-roken campagne laten sponsoren door de tabaksindustrie.
Wat doen multinationals dan bij JoGG? Helaas is het nauwelijks mogelijk dit te toetsen aangezien het programma behoudens wat reclamefolders niet of nauwelijks verantwoording aflegt over de bestede middelen. Ook hebben we geen idee over de effectiviteit van het programma omdat er geen onafhankelijke toetsing plaatsvindt. Toch slordig aangezien het om vele miljoenen euro’s gaat.
Het midden- en kleinbedrijf ontbreekt geheel in JoGG. Een gemiste kans, want juist de kleinschalige landbouw, de lokale bakker, groenteboer of slager kunnen betaalbare en gezonde ingrediënten aanleveren voor de schoolmaaltijden. Het Paprika-initiatief uit Zürich laat zien waartoe lokale initiatieven kunnen leiden. Een combinatie van werkverschaffing voor migranten en gezond voedsel voor kinderen. Zelfs een van nature bepaald niet vooruitstrevend land als het Verenigd Koninkrijk heeft dankzij TV-kok Jamie Oliver stappen gemaakt om de kwaliteit van het schoolvoedsel te verbeteren.
Hier blijft het aanmodderen. Terwijl volgens JoGG de ondersteuning van ouders en kinderen van vrijwilligers komt, opereren kantines op scholen veelal op commerciële basis. Zo verslaan de vette happen de groene appels met speels gemak. Tekenend is dat een flesje water even duur als een frisdrank.
Verder is het opvallend dat zowel JoGG als veel van de partnerbedrijven klant zijn van hetzelfde reclamebureau: Schuttelaar en Partners. Dit reclamebureau zorgt voor de jaarverslagen van JoGG en voor gelikte promotiefilmpjes waarin de zegeningen van het programma bewierookt worden.
De verdere aankleding van het programma is al even schimmig. Er is een Convenant Gezond Gewicht, een stichting Vrienden van Gezond Gewicht, welke bedoeld is om inkomsten voor JoGG te ontvangen en wirwar van commerciële en beleidsmatige constructies die allen samenkomen op één postadres: dat van Schuttelaar en Partners. Normaal een onderwerp waar onderzoeksjournalistieke programma´s hun tanden inzetten, maar nu kennelijk geen onderwerp van publieke ophef.
Het is onzalig om gezond eten voor kinderen aan de markt over te laten en even onzalig aan door dezelfde markt gevoed nationaal beleid dat nauwelijks verantwoording aflegt over besteding van middelen en resultaten niet onafhankelijk laat toetsen. Het huidige beleid heeft alle schijn van een onverifieerbaar reclame- en communicatiecircus. Wij laten onze kinderen liever werkelijk gezond opgroeien dan ze in handen te laten vallen van de commercie. Want dan weten we een ding: gezond gaat het niet worden.
Doris Voss is initiatiefnemer van ‘Tijd voor Eten’, een stichting voor gezonde lunches voor kinderen op basisscholen tijdens de tussenschoolse opvang. Dti artikel verscheen 9-12 in NRC
Auteur
Categorieën