Eén van mijn activiteiten is het lidmaatschap van de Adviescommissie Pakket van het Zorginstituut Nederland, die de even gewichtige als ondankbare taak heeft te adviseren wat er in het basispakket thuishoort en wat niet. Ik wil u graag confronteren met een ingewikkeld dilemma waar deze commissie steeds weer mee worstelt.
Kosteneffectief
Eén van de criteria waaraan wij toetsen of een medicijn of behandelmethode in het pakket thuishoort, is of het kosteneffectief is. Sommige medicijnen zijn namelijk gruwelijk duur en leveren slechts beperkte gezondheidswinst op. Soms is deze verhouding zo scheef, dat we adviseren het medicijn niet in het pakket op te nemen.
Youp
Toen de commissie een paar jaar geleden serieuze twijfels had bij medicijnen met onduidelijke gezondheidseffecten voor de ziekte van Pompe en de ziekte van Fabry noemde Youp van ‘t Hek de commissieleden horken, onbeholpen stumpers, van God los, incompetente harken, schaamteloze aso’s en bestuurshooligans, in die volgorde.
Mededogen
Stel dat we uit mededogen met patiënten die baat hebben bij een bepaald medicijn gewoon alles vergoeden. Mevrouw Schippers kan dan rekenen op een bezoekje van de heer Dijsselbloem. De minister kijkt haar ambtenaren zuchtend aan en besluit maar weer eens een convenant te sluiten waardoor de fysiotherapeut, de huisarts, de ggz of de thuiszorg de pineut is, al naar gelang wie er aan de beurt is. Ondertussen staan de farmaceuten op de gang te juichen.
Daling gezondheidswinst
Het níet rekening houden met kosteneffectiviteit leidt in vrijwel alle gevallen tot een dáling van gezondheidswinsten elders in de keten. De tijd van gratis bezuinigen hebben we nu langzamerhand wel achter ons. Alleen is op voorhand niet duidelijk waar de klappen vallen en welke patiënten de dupe worden.
Statistisch slachtoffer
Daarmee zeggen de Youpen van deze wereld – en in zijn kielzog talrijke tv-programma’s die dol zijn op het breed uitmeten van patiëntenleed – dat een beperkt maar op individuele personen terug te voeren leed maatschappelijk belangrijker is dan veel groter leed waarvan we nog niet precies weten waar en bij wie het aangericht wordt. Het statistische slachtoffer verliest keer op keer kansloos van het identificeerbare slachtoffer, hoe groot het verschil ook mag zijn.
Ethiek
Dit alles laat onverlet dat er vele redenen kunnen zijn om toch tot vergoeding over te gaan ondanks ongunstige kosteneffectiviteit. De kwetsbaarheid van de patiënt, de alternatieven, de mate van levensbedreigendheid en allerlei andere ethische overwegingen spelen een rol. Door kosteneffectiviteit te duiden kunnen die argumenten op tafel komen en gewogen worden. Het geeft artsen een basis voor het moeilijke gesprek met de patiënt in de spreekkamer. Het niet meewegen van kosteneffectiviteit steekt een dikke middelvinger op naar de statistische slachtoffers. Dan maar een onbeholpen stumper, maar daar werk ik niet aan mee.
Deze blog verscheen ook als column in Het Financieele Dagblad 18-5-2015
Auteur
Categorieën