Vorige week concludeerde ik dat een te scheve inkomensverdeling de welvaart verlaagt. In huize Spekman werd de polonaise alvast ingezet. Te vroeg gejuicht, want er is iets paradoxaals met nivellering aan de hand.
In beginsel is nivellering een politieke keuze. Sommige mensen voelen zich prettiger bij een vlakke dan bij een minder vlakke verdeling van inkomsten. Maar je blijkt slim en dom nivelleren te hebben.
Gericht beleid
Als nivellering een bijvangst is van gericht beleid kan de maatschappij als geheel er beter van worden. Zo is succesvolle armoedebestrijding in eerste instantie goed voor de kwetsbaren in de samenleving, die hun positie verbeteren, maar kunnen bredere groepen profiteren. De min of meer toevallige uitkomst is nivellering. Hetzelfde geldt voor maatregelen die werkloosheid reduceren. Voorwaar een feestje waard.
Aan de andere kant van het spectrum kan iets dergelijks plaatsvinden. Beleid dat succesvol is in het terugdringen van gegraai aan de top bij semipublieke diensten kan de productiviteit en effectiviteit van het openbaar bestuur verbeteren. Als nevenresultaat leidt het tot nivellering. Nog meer redenen tot feesten voor de voorstanders van een gelijkmatiger verdeling.
Ineffectieve nivellering
Beleid dat expliciet als doel heeft om te nivelleren is doorgaans een minder gunstig lot beschoren. Er zijn twee varianten. Er zijn algemene maatregelen zoals belastingverhogingen. In een land als Nederland met een redelijk hoge belastingdruk werkt belastingverhoging verstorend op de prikkels om te werken. Bovendien leidt een hoger toptarief dan het huidige volgens het CPB niet tot hogere maar tot lagere belastingopbrengsten, als gevolg van gedragsreacties. Geen feest voor de schatkist.
Inkomensafhankelijke regelingen
Inkomensafhankelijk Nog erger zijn cosmetische varianten van nivelleringsbeleid, met als meest opvallende voorbeeld het inkomensafhankelijk maken van allerlei maatregelen. In 1978 schreef George Akerlof al dat nivelleren door middel van een bonte stoet inkomensafhankelijke regelingen een slecht idee is.
Dit wijze advies van de Nobelprijs-winnaar blijkt aan de coalitiepartners niet besteed. Huurverhogingen, kinderbijslag, eigen risico in de zorg, kinderopvang of huishoudelijke hulp, de nivelleringstijgers lusten er wel pap van. Niet omdat het beter is (de regelingen worden vaak peperduur in de uitvoering) of transparanter (door alle inkomensafhankelijke bomen kunnen we het nivelleringsbos niet meer zien), maar omdat het zo lekker bekt. Jongens, wij hebben toch maar mooi de (streep weg en vervang door) kinderopvang toegankelijk voor iedereen gemaakt! Straks gaan we statiegeld nog inkomensafhankelijk maken.
Nivellering leidt zo tot Harense toestanden. Je kondigt als pappie en mammie even niet opletten met veel tamtam een feest aan, maar de verkeerde gasten komen opdagen en de dag erna mag de maatschappij de rommel opruimen.
Verschenen in het FD 4-11
Auteur
Categorieën