Netwerken in de financiele
dienstverlening
De financiele sector is gebaat bij een snelle en betrouwbare overdracht van informatie.
Hiermee kunnen risico’s beter worden beheerst, kan de efficiency worden vergroot en
kan de dienstverlening worden verbeterd. Dat is de reden dat voor en door banken
wereldomvattende informatienetwerken zijn en worden opgebouwd. In dit artikel wordt
een aantal toepassingen op het gebied van de financiele dienstverlening besproken.
De auteur constateert dat netwerkdiensten van de financiele sector een wenkend
perspectief vormen voor het bedrijfsleven.
IR. D.J. FRIJLING*
Neuzels uit New York
Holland Handel BV heeft net een belangrijk contract afgesloten met Nozzle New York Inc., de belangrijkste fabrikant van neuzels op de Amerikaanse markt. Deze relatie
was geboren nadat de commercieel directeur van Holland
Handel via een elektronisch handelsbemiddelingsysteem
Nozzle Inc. en z’n nieuwe generatie neuzels had leren kennen. Het contract voorziet in de aanpassing van de neuzels aan de Nederlandse smaak en veiligheidseisen, waarvoor Holland Handel per uiterlijk 1 januari aanstaande
$ 100.000 betaalbaar moet stellen bij Nozzle’s bank in
New York. Na analyse van de via zijn scherm aangeboden
valutamarktinformatie, besluit de financieel directeur van
Holland Handel zich in te dekken tegen een stijging van de
dollar door aankoop van dollar/gulden-opties. Via ‘elektronische transactie-initiatie’ geeft hij zijn bank in Amsterdam
opdracht tot de optie-aankoop. Via een eenvoudige maar
uiterst veilige procedure ondertekent hij de opdrachten
aan zijn bank elektronisch.
De aanpassing van de neuzels verloopt spoedig en als
de datum van 1 januari nadert wordt het tijd om de betaling
van $ 100.000 uit te laten voeren en de eerste leveringen te
gaan plannen. Omdat de dollar weer verder was gezakt,
hoefde hij zijn optie niet uit te oefenen. Afgesproken is om
de leveringen onder een documentair krediet te laten verlopen. Nadat de financieel directeur vanachter zijn PC de,
wederom goed beveiligde, betalingsopdracht heeft gegeven, gebruikt hij hetzelfde medium om zijn bank te verzoeken een documentair krediet te openen. Zoals u weet dienen hierbij de kwaliteit, kleur en gewicht van de neuzels
nauwkeurig omschreven te worden. Het door de bank ter
beschikking gestelde systeem, maakt echter het invoeren
van vaak gebruikte omschrijvingen erg gemakkelijk. Na
het invullen van specifieke gegevens als hoeveelheid, prijs
en leverdatum is een druk op de knop voldoende om de
aanvraag naar de bank te versturen.
Na de nodige en deels automatische controles en fiatteringen, gaan de betalingsopdracht en de kredietaanvraag
binnen de bank ieder hun weg. De betalingsopdracht
wordt geboekt ten laste van Holland Handels guldenrekening; via het SWIFT-netwerk (van de Society for Worldwide
Interbank Financial Telecommunication) wordt een
correspondent-bank opdracht gegeven $ 100.000 betaalbaar te stellen aan Nozzle Inc’s bank en de treasury van de
bank wordt gemformeerd over deze nieuwe verplichting.
De treasury zal zijn dollarpositie alsmede het obligo op zijn
correspondent in New York als gevolg van deze transactie
bijstellen. De kredietaanvraag wordt beoordeeld en vervol-
944
gens wordt een documentair krediet geopend, waarvoor
wederom via het SWIFT-netwerk de correspondent in New
York op de hoogte wordt gebracht.
De correspondent-bank in New York confirmeert dit krediet aan Nozzle’s bank en deze stuurt het, nog steeds in
elektronische vorm door naar Nozzle. Met dit document in
de hand, of beter opgeslagen binnen zijn systeem, kan
Nozzle de eerste lading neuzels gereed maken voor verzending. Paklijsten en factuur worden aangemaakt, deels
op basis van de ontvangen ‘letter of credit’, en verstuurd
naar de expediteur. Als de goederen op het vliegveld aankomen, zijn keuringsinstanties, de douane en de luchtvaartmaatschappij al gei’nformeerd. Ook zij voegen hun informatie toe aan de elektronische documenten die vervolgens naar de correspondent-bank worden gestuurd. Deze
vergelijkt de documenten met het documentair krediet en
verricht vervolgens de betaling van de neuzels ten gunste
van Nozzle’s bank. Net als al eerder met de betaling van
$ 100.000 was gebeurd wordt Nozzle hiervan op de hoogte
gesteld via het door zijn bank geboden cash-managementsysteem.
Via zijn bank in Amsterdam krijgt Holland Handel de
elektronische documenten, waarmee hij eigenaar wordt
van de partij neuzels die in aantocht is in het laadruim van
een groot vrachtvliegtuig.
De noodzaak van financiele netwerken
Neuzels mogen dan imaginaire produkten zijn, de beschreven bankdiensten zijn dat beslist niet. Hoewel sommige van deze ‘high-tech’-toepassingen en diensten nog
in de kinderschoenen staan, is het duidelijk dat netwerktechnologie een steeds belangrijker rol gaat spelen in het
bankbedrijf en de financiele dienstverlening.
Netwerken maken een snelle en betrouwbare overdracht van gegevens tussen geografisch gespreide locaties mogelijk. De bankdiensten die in dit artikel worden beschreven zijn alle gebaseerd op data-communicatienetwerken, dit zijn netwerken waarover door computers
geproduceerde en voor computers bestemde informatie
wordt verzonden.
Er zijn drie belangrijke redenen die de rol van netwerken
in de financiele sector verklaren:
– beheersen van risico’s;
– verhogen van de efficiency;
– verbeteren van de dienstverlening.
* Oe auteur is werkzaam bij GE Information Services BV te
Amsterdam.
Kijkend naar het kernbedrijf van banken, het aantrekken
(passief bedrijf) en uitzetten (actief bedrijf) van vermogenstitels, is het duidelijk dat naast het behalen van een
optimaal rendement, het minimaliseren van risico’s in het
actief bedrijf een uiterst belangrijke opgave is. De risico’s
waaraan banken blootgesteld zijn, zijn talrijk, en de omvang ervan is in de afgelopen jaren beslist niet afgenomen:
de problematiek van de schuldenlanden waarvan het
hoogst onzeker is of zij hun miljardenschuld ooit terug zullen kunnen betalen, de beweeglijkheid van de wisselkoersen, de toenemende handel in allerlei nieuwe instrumenten waarvan de risico’s zeer moeilijk te bepalen zijn. Alleen
een snelle beschikbaarheid van informatie zowel van binnen als buiten de bank stelt de banken in staat de risico’s
in te schatten en te beperken. Netwerken spelen hierin een
onmisbare rol.
Het bankbedrijf is zeer administratie-intensief. Alle
diensten zoals betalingen, kredieten en effecten kennen
hun eigen, meestal van elkaar gescheiden administratieve
processen. Afhankelijk van het produkt is automatisering
van deze processen meer of minder ver doorgevoerd. Netwerken spelen hierbij een rol voor zover gegevens moeten
worden uitgewisseld tussen administratieve systemen. Zo
is bij voorbeeld de efficiency van het internationale betalingsverkeer relatief hoog doordat de systemen van banken betalingsinstructies rechtstreeks elektronisch kunnen
uitwisselen via het SWIFT-netwerk. Op andere gebieden,
zoals documentaire kredieten of het effectenbedrijf komt
het nog vaak voor dat gegevens afgedrukt door het ene administratieve systeem elders weer worden ingetoetst op
een ander.
Verbetering van de dienstverlening is de derde beweegreden voor het toepassen van netwerken. Anders dan de
verbeterde dienstverlening die veelal het gevolg zal zijn
van de bereikte efficiencyverhoging gaat het hier om netwerken die banken met hun clienten verbinden. De argumenten waarmee deze nieuwe diensten worden verkocht
zijn vaak weer risicobeheer of efficiencyverhoging, maar
dan aan de kant van de client. Hoewel een ieder zal bevestigen dat het eerder op de hoogte zijn van saldi, binnenkomende betalingen en koersveranderingen de risico’s
vermindert en dat het elektronisch uitwisselen van bij voorbeeld betalingsopdrachten de efficiency verhoogt, is het
zeer moeilijk om aan te geven in hoeverre dit tot werkelijke
besparingen leidt. Tariefstelling van deze nieuwe diensten
is dan ook een belangrijk punt van discussie.
Van treasury management tot elektronisch
spaarvarken
Nu we wat meer inzicht hebben in het waarom van netwerken, kunnen we eens nader de toepassing daarvan op
de verschillende gebieden van financiele dienstverlening
bekijken.
Informatiediensten hebben de afgelopen jaren een hoge
vlucht genomen. Of het nu gaat om de koers van de Vietnamese dong op 6 mei 1960, de financiele toestand van de
Zweedse tandenstoker-industrie of het rendement op Belgische staatsleningen, ergens is er wel een informatieleverancier die deze informatie tegen een prijs kan verschaffen. Waar het gaat om snel veranderende informatie ligt de
rol van netwerken voor de hand. Gebruikers kunnen zo
van seconde tot seconde op de hoogte blijven van bij voorbeeld koersontwikkelingen op verschillende markten waar
ook ter wereld.
De bulk van deze diensten wordt overigens niet door
banken, maardoorvondernemingen als Reuters geleverd.
Banken, die wellicht lange tijd gemeend hebben dat dit
soort kennis juist hun bestaansrecht betekende en daarom zeker niet met anderen gedeeld diende te worden, beginnen nu ook meer en meer het leveren van informatie als
een nieuwe bron van inkomsten te zien.
Een van de oudste en meest gebruikte netwerktoepassingen (gebruik van telefoon en telex daargelaten) is die
van interbancaire transacties via het internationale com-
municatienetwerk van SWIFT. Op dit netwerk, dat overigens pas van 1973 dateert, zijn inmiddels al honderden
banken in landen over de hele wereld aangesloten. Hoewel het netwerk standaardberichten kent voor praktisch
iedere vorm van bancaire dienstverlening is met name het
internationale betalingsverkeer qua snelheid en efficiency
door deze netwerktoepassing verbeterd.
Bank-interne netwerken ondersteunen een breed scala
van toepassingen. Als het kantoor Milaan goedkeuring
vraagt voor een krediet aan een plaatselijke spaghettifabriek of als mevrouw Krappekas geld wil opnemen bij een
ander filiaal dan haar eigen, maken netwerken een vlotte
fiat-procedure mogelijk. Met name de laatste jaren zijn de
netwerktoepassingen voor wereldwijd risicobeheer erg in
belangrijkheid toegenomen. Deze zogenaamde ‘global limit’-systemen toetsen continu de verplichtingen van en jegens derden (het oblige) aan limieten, die door het management zijn vastgesteld. Als een bank stelt dat het totale risico op het internationale bankconglomeraat X niet meer
dan $ 100 mln. mag bedragen, dan zal zowel een valutatermijncontract afgesloten met de vestiging van X in New
York, als een interbancair deposito in Frankfurt of een documentair krediet geconfirmeerd voor het filiaal van X in
Djakarta bijdragen aan het totale risico. Geavanceerde risicobeheerssystemen zijn verbonden met diverse produktadministraties van de bank in zijn wereldwijde vestigingen
en geven een vrijwel continu inzicht in het risico dat wordt
gelopen op bepaalde tegenpartijen, in bepaalde produkten, in bepaalde valuta en op bepaaldetijdstippen. Banken
zonder dergelijke systemen lopen niet per def initie meer risico, maar zijn veelal wel minder flexibel en snel in hun
dienstverlening aan derden.
Cash-managementdiensten worden sedert een tweetal
jaren op de Nederlandse markt aangeboden. Deze
diensten zijn gericht op de treasurers van de grote en middelgrote bedrijven. Ze geven inzicht in de saldi van en mutaties op de bij de bank aangehouden rekeningen. Voor
treasurers is deze faciliteit uit het oogpunt van efficient
kasbeheer en valutarisicobeheer alleen zinvol als men ook
informatie krijgt over rekeningen die bij andere banken
worden aangehouden. De meeste banken bieden dan
ook ‘multi-bank-reporting’-faciliteiten aan. Via netwerken
wordt informatie over rekeningen en mutaties uitgewisseld, geconsolideerd en afgeleverd aan clienten. Een logische uitbreiding op deze rapportage is het verschaffen van
informatie (koersen e.d.) en de mogelijkheid om betalingstransacties te initieren. Sommige banken maken het
hierbij mogelijk dat betalingsopdrachten direct verzonden
kunnen worden naar het (buitenlands) bankfiliaal waar de
opdracht moet worden uitgevoerd.
Terwijl cash-managementdiensten met name de
treasury-functie van bedrijven ondersteunen, richt een
nieuwe generatie ‘electronic banking’-diensten zich op de
ondersteuning van administratieve processen zoals crediteuren en debiteurenadministratie. Hierbij kunnen betalingsopdrachten gegenereerd door salaris- of crediteurensystemen via communicatienetwerken naar de bank worden verzonden en worden binnengekomen betalingen
direct aan de debiteurenadministratie gemeld. Hoewel er
nog vrijwel geen commerciele ervaring met dit soort systemen is, lijkt het dat deze diensten met name vanuit het
oogpunt van debiteurenbewaking zullen gaan aanslaan.
Een eventuele efficiencyverbetering van het betalingsverkeer zal vooral bij de banken te vinden zijn, omdat de
bestaande betaaldiensten via tape of floppy-disk voor hen
nog steeds vrij bewerkelijk zijn.
Er is waarschijnlijk geen toepassing waarbij het gebruik
van netwerken zo explosief is toegenomen als de effectenhandel. Daarvoor zijn drie redenen aan te geven: de groei
van de handel in bestaande markten, het ontstaan van
nieuwe instrumenten en markten en de internationalisering van de handel. Netwerken spelen een rol in praktisch
alle aspecten van de handelscyclus. Het verschaffen van
informatie en adviezen aan beleggers, het initieren van
koop/verkoopopdrachten, het bij elkaar brengen van
vraag en aanbod, het afsluiten van de transactie, de clearing en de settlement en het beheer van portefeuilles en ef-
Figuur. Elektronisch documentenverkeer als bankdienst.
Importeur
Exporteur
Faktuur,
Paklijst,
Connossement
Aanvraag
doc.
krediet
Vervoerder
Connossement
Bank A
, Bank B
Douane
Faktuur,
Paklijst,
Connossement
fectendepots. Een groot probleem hierbij is de afhandeling. Als een rijke weduwe in Beesterzwaag via haar bank
een pakket aandelen verkoopt aan een institutionele belegger in Tokio, dan kan de verkooptransactie snel gesloten zijn. Hierna volgt echter de feitelijke levering. De weduwe zal de volgende dag een beduimeld stapeltje effecten
afleveren op haar bankkantoor en vandaar begint de wekenlange reis naareen kluis in Tokio. Hoewel een dergelijk
gesjouw met papier nauwelijks meer plaatsvindt, is de afhandeling er in veel gevallen niet erg veel vlotter op geworden. Ondanks de verregaande giralisering van het effectenverkeer, waarbij bezit van effecten niet meer gebonden
is aan fysieke stukken maar een adminstratief gegeven is,
kan door het grote aantal betrokken partijen (belegger,
commissionair, beurs, clearing-house en banken) het afhandelen van een effectentransactie vaak nog meer dan
een week tijd vragen. Als men bedenkt dat effecten vaak
enkele malen per dag van eigenaar veranderen, wordt de
omvang van dit administratieve probleem duidelijk. Netwerken spelen een uiterst belangrijke rol in het verbinden
van de systemen van alle betrokken partijen. Aardig is hoe
bepaalde instellingen detraagheid van het systeem in hun
voordeel weten aan te wenden. Zij bemiddelen, uiteraard
via een network, in het tijdelijk uitlenen van effecten aan
partijen, die na verkoop moeten leveren, maar de eerder
aangekochte effecten nog niet hebben ontvangen!
Er is een toepassing waar netwerken tot een enorme
verhoging van efficiency en verbetering van dienstverlening kunnen leiden, maar waar uitermate complexe juridische en organisatorische problemen een snelle invoering
onmogelijk maken (zie de figuur). Het gaat hier om het documentenverkeer dat samenhangt met documentaire kredieten en incasso’s. Als een exporteur goederen levert onder een documentair krediet, wordt hij betaald door de
bank op het moment dat hij een aantal documenten kan
overleggen, die aantonen dat hij de goederen onder de
juiste voorwaarden heeft verzonden naar de afnemer. Het
betreft hier documenten als paklijst, factuur, verzekeringspapieren en Connossement, waarvan de vereiste inhoud nauwkeurig is omschreven in het documentair krediet. Deze documenten worden geproduceerd en aangevuld door de exporteur, een verzekeringsmaatschappij,
een expediteur, een vervoerder, een keuringsinstituut enzovoorts. Het elektronisch uitwisselen van documenten
tussen deze partijen en de bank zal de kans op fouten aanmerkelijk verminderen en de afhandeling, en dus de betaling, met weken kunnen bespoedigen. Een tweede effect
is dat de documenten ook sneller dan de goederen zelf in
het land van bestemming kunnen zijn, hetgeen vooral de
importeur zal toejuichen. Vaak moet hij nu nog knarsetandend toezien hoe de goederen in een loods staan te bederven omdat hij nog niet de documenten kan overleggen die
946
hem eigenaar van de zending maken.
De exporteur heeft z’n geld eerder, de importeur heeft
z’n goederen eerder en de bank kan enorm besparen op
de controle en behandeling van de documenten. Ondanks
deze overduidelijke voordelen verhinderen de grote hoeveelheid betrokken partijen en handelsrechtelijke problemen een snelle invoering van deze ‘electronic document
interchange’ (EDI)-diensten.
Bankdiensten die de komende jaren maatschappelijk
gesproken grote veranderingen teweeg zullen brengen
zijn de nieuwe, op de consument gerichte diensten als
gelduitgifte-automaten, ‘home-banking’ en betaalautomaten. Door het gebruik van netwerken kunnen banken hun
diensten naar de consument toebrengen. De veelbelovendste dienst hierbij is die van de betaalautomaat, die de
client bij het doen van een aankoop de mogelijkheid geeft
z’n bank direct opdracht tot overboeking te geven ten
gunste van de leverancier: ‘electronic funds transfer at
point of sale’ (EFTPOS). De voordelen zijn evident: hogere
veiligheid omdat consument en winkelier minder geld in
portemonnee of kas hebben, minder fraude dan met
checks, kortere wachttijden bij kassa’s en een betere bewaking tegen ‘rood staan’. De rol van het netwerk is om via
een snelle gegevensoverdracht tussen betaalpunt en
bank controle van de opdracht mogelijk te maken.
De rol van derden
Vaak zijn het derden die aan de banken de netwerken
aanbieden op basis waarvan deze de hierboven beschreven toepassingen en diensten kunnen realiseren. In het
ene geval gaat het om een kaal communicatienetwerk,
waarop de toepassing nog moet worden ontwikkeld, in het
andere geval om een kant en klare dienst die direkt aan
clienten van de bank kan worden aangeboden. Voorbeelden van ‘third-party’-netwerk-dienstverleners zijn SWIFT,
het samenwerkingsverband van Internationale banken, de
Nederlandse Bankgirocentrale en GE Information Services, die met zijn wereldwijde communicatienetwerk aan
talloze banken en financiele instellingen de basis verschaft voor risicobeheer, efficiency-verbetering en dienstverlening aan relaties.
Het opzetten en beheren van netwerken vraagt veel specialistische kennis en hoge investeringen. Vooral waar het
gaat om internationale toepassingen, is goede bekendheid met de per land verschillende technieken, regels en
tarieven noodzakelijk. Veel banken hebben deze kennis
niet of wensen niet te investeren in communicatietechnologie, die naar wordt gezegd alweer verouderd is op het
moment dat het netwerk eenmaal in de lucht is. Door
schaalvoordelen en het feit dat het netwerk er al ligt, kunnen banken via derden hun netwerktoepassingen vaak
goedkoper en sneller realiseren dan via eigen ontwikkeling. Waar het gaat om communicatie met clienten of tussen banken en financiele instellingen onderling is het gebruik van derden als netwerkleverancier uit beheerstechnisch en organisatorisch oogpunt meestal de enige
oplossing. Met dit laatste in gedachten zijn er diverse instellingen die op basis van netwerkdiensten van derden
een ‘third-party’-dienst hebben opgezet ten behoeve van
banken. Voorbeelden hiervan zijn multi-bank rapportagediensten aangeboden door NDC en effectenclearing aangeboden door Euroclear.
Netwerk als concurrentiewapen
Dat netwerken steeds meer worden toegepast in de financiele sector wil nog niet zeggen dat iedere installing
om dezelfde redenen het pad der netwerktechnologie betreedt. Sommige banken beschouwen netwerktechnologie als een effectief wapen in de concurrentiestrijd. Het beter beheersen van de risico’s stelt hen in staat sneller
beslissingen te nemen en te profiteren van kansen in de
markt. Door nieuwe netwerkdiensten en efficiency-verbetering kunnen zij zich profileren ten opzichte van hun
concurrenten en hun kostenstructuur verbeteren. Een
goed voorbeeld hiervan is de Europese bank die talloze
Amerikaanse beleggers wist over te halen hun effectendepots bij deze bank onder te brengen, omdat via een netwerk on-line inzicht kan worden gegeven in de actuele
waarde en de mutaties (dividenden, uitlotingen enz.) van
dit depot en de afhandeling van transacties aanmerkelijk
kan worden versneld.
Voor andere banken is netwerktechnologie vooralsnog
een valstrik. Waar veel bankadministraties nog gedeeltelijk met de hand worden uitgevoerd en systemen in verschillende vestigingen en voor verschillende produkten
niet compatibel zijn, bieden netwerken als ‘efficiency-tool’
geen directe oplossing. Vaak worden deze banken echter
toch door de concurrentie gedwongen netwerkdiensten te
ontwikkelen met soms zelfs een efficiencyverlaging als
gevolg.
Netwerktechnologie heeft zeker zijn invloed op de concurrentieverhoudingen binnen de financiele wereld. In
hoeverre dat zal leiden tot blijvende grote verschuivingen
is echter nog veel te vroeg om te zeggen. De op dit moment
aangeboden netwerkdiensten maken nog een te klein deel
uit van het totale dienstverleningspakket om alleen om die
reden grote groepen klanten van bank te laten veranderen. Wel is duidelijk dat banken die geen netwerkdiensten
ontwikkelen, op bepaalde markten terrein zullen verliezen.
Laten we eens bekijken welke effecten de opkomst van
netwerkdiensten heeft op de positie van banken in hun
markten.
Als een bank een nieuw produkt introduceert op een
bestaande markt zullen potentiele afnemers in die markt
eerst hun eigen bank om soortgelijke diensten verzoeken.
Pas als een bank blijvend niet kan voldoen aan een dergelijk verzoek, zal men overwegen een deel van zijn zaken
naar een andere installing over te brengen. Kijken we naar
de introductie van de eerste cash-management-produkten
op de Nederlandse markt voor ‘corporate banking’, dan
zien we dat drie jaar na de aankondiging van de eerste
dienst praktisch alle spelers in deze markt produkten hebben gemtroduceerd, aangekondigd of op zijn minst in
voorbereiding hebben.’Nu bevinden we ons in een fase
van groei: meer banken en, omdat ook kleinere bedrijven
interesse krijgen, meer clienten, en dus hogere volumes.
Clienten eisen dat de verschillende systemen gegevens
kunnen uitwisselen, dat de kosten omlaag gaan, dat de
diensten worden gestandaardiseerd en ontdaan van overbodige franje. Het is te verwachten dat de banken op niet
al te lange termijn in gezamenlijk overleg deze standaardisatie en rationalisatie zullen hebben doorgevoerd, waarmee het cash-managementprodukt zal zijn geevolueerd
van een specialistische dienstverlening van enkele banken aan de fijnproever tot een standaarddienst van vele
banken aan een brede groep gebruikers. Of dan veel verschuivingen zullen hebben plaatsgevonden in de clientele
is echter zeer de vraag.
Een vergelijkbare situatie doet zich voor bij de introductie van de betaalautomaten. De consument wil met zijn betaalpas, ongeacht van welke bank, overal kunnen betalen
en de detaillist wil niet voor iedere bank een andere betaalautomaat. Geen van beiden wil veel extra betalen voor dit
nieuwe gemak. Ook hier is het antwoord van de banken
standaardisatie en rationalisatie in gezamenlijk overleg.
De Nederlandsche Bank cob’rdineert sinds kort dit overleg.
Hoewel bepaalde banken wel wat nieuwe rekeninghouders aangetrokken zullen hebben als gevolg van hun innoverende dienstverlening op dit gebied, zijn ook hier grote
veranderingen in de concurrentieverhoudingen nog niet
zichtbaar. Wat misschien niet opgaat voor cash-managementdiensten en betaalautomaten, lijkt wel het geval te
zijn met diensten op het gebied van informatievoorziening
en effectenclearing, waar instellingen als Reuters en Cedel of Euroclear door toepassing van netwerktechnologie
een bijzonder sterke positie hebben verworven in hun
markten.
Een ander effect van netwerktechnologie op de positie
van banken is near-banking. Hiervan is sprake als bij voorbeeld grote multinational bedrijven ten behoeve van de
eigen organisatie bankactiviteiten gaan ontplooien. Door
via netwerken continu op de hoogte te zijn van de cashposities, vorderingen en schulden van de verschillende
vestigingen, wisselkoersen te volgen en banktegoeden te
kennen, kan men het totale volume aan kortlopend krediet, betalingen en valutacontracten aanzienlijk beperken.
Sommige banken zien in deze bedreiging van hun
provisie- en ‘float’-inkomsten, een uitdaging tot het bieden
van nieuwe diensten. Met ‘netting’-systemen, waarmee
bedrijven vordering en schulden tussen buitenlandse
vestigingen kunnen salderen, introduceren zij een nieuwe
inkomstenbron.
In een markt met steeds krappere rentemarges en bedrijven die steeds minder in hun kapitaalbehoefte voorzien
via bankkredieten bieden netwerkdiensten een welkome
nieuwe bron van inkomsten. Het voorbeeld van de ‘netting’-dienst maakt nog iets anders duidelijk. Met een netwerk kan een bank de reikwijdte van z’n dienstverlening
enorm vergroten. Een van de belangrijkste aanbieders van
‘netting’-diensten in Nederland, waarvan bedrijven met
dochters over de gehele wereld gebruik maken, heeft
slechts een vestiging.
Terug naar de toekomst
Aan het eind van het verhaal keren we terug naar Holland Handel BV. De door deze ondernemer als vanzelfsprekend ervaren netwerkdiensten, worden zo hier en
daar wel geboden, maar een gemtegreerd totaalpakket
van dit soort diensten is nog iets van de toekomst. De toekomst zal niet alleen een verspreiding en integratie van
bank-netwerkdiensten te zien geven, maar ook zullen koppelingen gaan ontstaan met andere in dit nummer beschreven netwerkdiensten. Zo hier en daar wisselen bedrijven al via netwerken bestellingen en facturen uit met
hun leveranciers en afnemers. Een koppeling met de betalingsnetwerken van de banken ligt hier voor de hand. Een
bank biedt met ‘home banking’-diensten al de mogelijkheid tot ‘teleshopping’ en rekent aankopen direct af. Holland Handel BV zal dank zij het haar geboden pakket netwerkdiensten rrvider tijd hoeven te besteden aan adrninistratieve zaken, beter haar risico’s kunnen beheersen
en sneller en effectiever kunnen handelen met buitenlandse afnemers en leveranciers. Voor Holland Handel en de
rest van ondernemend Nederland geen slecht vooruitzicht!
D.J. Frijling
047