Jrg. 8, editie 415

12 DECEMBER 1933

AUTEURSRECHT VOORBEHOUDEN.

Economisch-Statistische

Beri
*chten’.-

ALGEMEEN WEEKBLAD VOOR HANDEL. NIJVERHEID, FINANCIËN EN VERKEER

ORGAAN VOOR DE MEDEDEELINCEN VAN DE CENTRALE COMMISSIE VOOR DE RIJNVAART

UITGAVE VAN HET INSTITUUT VOOR -ECONOMiSCHE GESCHRIFTEN

•
8E JAARGANG

WOENSDAG 12 DECEMBER 1923

No. 415

INHOUD

hz.
VEItEENWING VOOR DE S’I’AA’ruuIstIouDIurDE EN LIE
STATIS’I’IEK.
HET ONDERWIJS iN DE ECONOMIE AAN
ONZE UNIVERSITEITEN
1 door
Mr. R.Mees ………..
054

In en om de Indische Begrooting II door
J.
1S’ibinçja
Mulder ………………………………….
1055 1ermijnhandel op Java door
A. Volz
met naschrift door
Th. G. H.
Stibbe …………………………..
1059
De Britsche Voorkèurrechten door
Dr. 0. E. Huff?zagel
1059
De Jaarvergadering van ,,Staathuishoudkunde en Sta-
tistiek” dooi
A. H.
Baron van liardenbroek van
tnznierstol
met naschrift door
Pzof.Mr.
D.
van Blom
1.061

BUITENLAN I)SCHE MEDE WERKING:
De overgang naar de Duitsehe Munt ad interim
door
Dr.
Kurt
Sinqer ……………………
1063
MAANDCIJFERS:
Emissies in November 1923 ………………….
1.065
Giro-kantoor der Gemeente Amsterdam ……….
1065
Bijkspostspaarbank ……………………….
1065
STATISTIEKEN EN OVERZTOFITEN . ………….
1065-1072
Geidkoersen.

Efiectenbeurzen.
Wisselkoersen.

Goederenhandel.
Bankstaten.

Verkeerswezen.

INSTITUUT

VOOR ECONOMISCHE GESCHRIFTEN

Algemeen Secretaris: Mr. G. W. J. Bruins.
Redacteur-Secretaris van h,et weekblad:
D. J.
Wansink.

Secretariaat: Pieter de Hooghweg 133, Rotterdam.
Aangeteelcende stukken: Bijkantoor Ruige Plaatweg 37.
Telefoon Nr. 3000. Postchèque- en girorekening
•

RotterdaroNo. 8408.

Abonnementsprijs voor het weekblad franco p. p.
in. Nederland f 30,—. Buitenland en Koloniën f 25,-
per jaar. Losse nummers 50 cents.

Leden. en donateurs van het Instituut ontvangen
het weekblad gratis.

De verdere publicaties van het Instituut uitgaande
ontvangen de abonné’s, leden en donateurs kosteloos,
voor zoover daaromtrent niet anders wordt beslist.

Advertenties
f 0,50
per regel. Plaatsing
bij
abonne-
ment volgens tarief. Administratie van abonnementen
en advertenties: Nijgh & van Ditinar’s Uitgevers-
Maatschappij, Rotterdam., Amsterdam. ‘s-Gravenhage.

11
DECEMBER
1923.

Ook deze week b1ef cle geld
–
markt zeer vast gestemd.

liet aanbod van geld is zeer gering en hoewel het aan-

bod van ‘issels niet, groot was, moest toch bijna steeds

4 pOt. toegestaan worden. Dc prolongatienoteering

schommelde tusschen 4 en 43% pOt.

* *
*

Dc post binnenlandsehe wissels op den weekstaat

van ie Nederlandsehe Bank steeg in de afgeloopen

week van f 115,1 millioen tot
f
1.90 mifl.ioen. De ver-

nieerclering betreft bijna tLitslti:ite.Lict cle Hioofdbank en

is ditmaal ‘niet met eelt vermeerdering vam liet bedrag

der rechtstreeks bij de Bank geplaatste scliatkisti;ro-

messen gepaard gegaan. Het totaal van dit papier

bleef onveranderd
f
21 millioen, bedragen. De belee-

ningen liepen in totaal van
f
190,5 tot f.114,3 mii-

lioen terug. Deze clalir.g betreft uitsluitend de effec-

tcnbeleeningen en komt voor rekening van de Hoofd-

bank en de Bijbanlc. liet renteloos voorschot aan het

Rijk geeft een vermeerdering van
f
13 millioen te zien.

De metaalvoorraad der bank stelde zich een goede

f
200.000 lager. De post papier
OP
het buitenland liep

van f 38,9 millioen tot
f
35,1 millioen terug. Uit het

feit dat de diverse rekeningen op de actiefzijde der

balans
tegelijkertijd
een daling van f 1.3,3 millioen

vertoonen mag men opmaken, dat de bank ook in de

IfeloopeI1 week weder Vrij aannienlijke bedragen aan
Dollars moet hebben gerealiseerd.

De biljettencirculatic daalde met f 14,5 milhoen.

IDe rekening-courant saldi noteeien
f
5,7 millioen
1
lager dan
,
relleden week. Het beschikbaar metaal-

aldo blijkt met
f
3,9millioen te zijn gestegen.

De wisselmarkt was weder zeer rustig en aan de

wilde fluctuaties van het midden der vorige maand is

geheel een einde gekomen. Op enkele dagen waren e:

nog wel eens plotseling iets grootere schommelingen

oor enkolo wissels en vooral voor Francs, maar meest-

al trad spoedig weder een kainiere stemming in. Op-

iicrkelijk is alleen de doorgaande vaste stemming voor

Marken. Do koers noteerde meestal omstreeks 56 á 60

cent per hiljoen, welke prijs ook besteed werd voor

1 Rentenniark, zoodat deze aanvankelijk gewaardeerd

wordt op ongeveer den goudprijs van de oorspronke-

lijke Rijksmarlc, en deze dus nog slechts Sôn biljoeitsto

. an hare oorspronkelijke waarde heeft.

LON1EN, 8 DECEMBER
1923.

De verwachting,’ dat er deze week op de geldmarkt

grooter aanbod zou zijn, is geheel uitgekomen en meer

dan dat. Geld was in zoo’it overvloed aanwezig, dat

tegen het einde van iedereu dag zelfs tegen 1 pOt.

geen emplooi te vinden was. :Dc Bank of England

werd zoowel Dinsdag als Woensdag terugbetaald, zon-

der dat dit ook maar van den geringste.n invloed was.

Daggeld deed tusscheii 23% en 1 pOt., terwijl zeven-

claagsgeld togen 23% verkrijgbaar was.

Do discontomarkt zag geen verandering, vooral om-

dat mcii niet gelooft, dat de flauwe tendens op de

goJi.hnarlct zal aanhouden.

2-.nmnds. prima bankaccept ……….3
3
%
pOt.

……….33% pOt.

……….

……….
33% pOt.

1054

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

12 December
•
1923

VEREENIGING VOOR DE STAATHUIS-

HOUDKUNDE EN DE STATISTIEK.

ReL onderwijs in de elcononvie aan onze

universiteiten.
1)

T.
Een biezondere vergadering.

Het behoeft zeker niet te verwonderon, (lat ook in

e uiversitairo kringen de vraag naar een grondiger

studie van de ekononiie naar boven is gekomen. Hoe-
veel maatsch.ppelike en kommerciële funkties berus-
ten tegenwoordig niet in handen van juristen en hoe-
veel vaker komen- (lezen
Îfl
hun dageliks werk voor
ekonomiese dan voor juridiese kwesties te staan. Bo-

vendien hoeveel hoger eisen zijn die ekonorniese kwe-

ties gaan stellen aan ons ekonomies begrip! Nieuwe

feiten, nieuwe verschijnselen, hebben tot •moeilikhe-.

den geleid, waarvoor de oude leerboeken het recept

niet bevatten; en het ontbreken van deze recepten
heeft anderzijds -doe vergeten. dat de nieuwe vet-

schijnselen cle bëstaande ekonomiesc tendenzen in het
maatschappelik leven niet hadden overboord gewor-
pen. Zo ontstond er ontevredenheid bij dc juristen in
de praktijk en ontevredenheid bij de juridiese fakul-

teiten, en de Vereeniging voor de Staatshuishoudkun-

de de Statistiek heeft het zich, zeker niet ten on-

rechte, tot een plicht gerekend, om die klachten te
onderzoeken en eventueel middelen aan te geven ter
verbetering.

Een voor dit biezondere doel benoemde kommissie,

onder voorzitterschap van cle Leidse hoogleraar Van

Blom, heeft aan een aantal afgestudeerden een aantiil
vragen voorgelegd; heeft het resultaat van deze rond-

vraag gepubliceerd, en er eigen konklusies aan toege-
voegd.’ En nu waren het deze verschillende men ings-
uitingen, die tot grondslag dienden van de onderii.ne
bespreking, die de Voreeniging op 1 Desember j.l. in
den Haag heeft georganiseerd om het vraagstuk van’

de opleiding in de ekonomie aan önze universiteiter’

een stap verder te brengen. Een biezonciere vergade-
ring, niet alleen omdat het de tweede was in eenzelfde
jaar, maar omdat het onderwerp van diskussie niet

gelegen was in enig ekonomies probleem, maar in de
algemene vraag: hoe wij zullen zorgen in staat te
worden of in staat te blijven de ekonomiese vraag-
stukken te beheersen, ze in de
praktijk
te behandelen, en ze in de gewone vergaderingen van de Vereeniging

voor de Staat-huislioudkunde en de Statistiek
OP
gron-

dig wijze te bespreken.
De toon van ontevredenheid was vrijwel algemeen. Niet ten onrechte heval ‘Prof. Mees, uit ‘Wageningen,
voorzichtigheid aan hij het trekken van deze -kon-
klusie uit dc gehouden enquête. Immers, maar een
klein gedeelte van hen, totwie de vragen gericht va-
ren, hadden deze beantwoord, en juist -de ontevredenen
kwamen het eerst tot klagen. Maar de hijgebrachte
argumenten behouden alle hun waarde, en zelfs zon-
der enquête zou men mogen aannemen, (lat voor cle
juristen, werkzaam in niaatsch appeliko – of liandeishe-
trekkingen, de tegenwoordige universitaire oplçjd ipg
in de ekonomio onvoldoende wordt geacht. –
Enkele van de binnengekomen antwoorden had de
kommissie .onvorkoi’f.- in het rapport overgénomeil:

van mevr. Dr. Olaa-a Meijer—Wichmann (ininidclel
overleden)
;
. -van Mej. Mr.. E. 0. van- Dorp.,’ van Mr.
Ant. van Gijii, vat; Prof. Dr. J. H. P. M. van der
Grinten (Nijmegen). Mr. i-iovy vond het verblijde;id,
dt deze adviezen afkomstig waren uit gestelilc-vei–
schillende kringen. Maar naast de adviezen ‘van so:
cialistiese, liberale, en Rooms-Katholieke zijde; miste’
hij node een advies van een Calvirtist; niet alleen om het
waardevol advies, dat op die – manier de aatde.i’e had
kunnen kompleteren, maar ook uit vaarcleririg voor
Calvijn zelf, die immers een pioniej: geweest was in
cle ekouomiese wetenschap. Het is niet gebleken of de
inkune,. die Mr. JTovy hier meende te
‘zien, aan
(ie

t)
Vere.cnvuudigde spel ing.!

kommissie of aan de Caivinisten moet worden geweten.
Zowel in de schriftelike stukken nu, als in de e-

houden besprekingen, zijn uiteraard verschillende ge-

z.ichtspunten naar voren gekomen. Zij groepeerden
zich einde twee hoofdvragen : Welk karakter moet het

onderwijs in de ekonomie aan de universiteiten cira-gen? Hoe zal dit onderwijs in cle bestaande o.nganii-
satie van hel onderwijs worden ingevoegd? –

Moet ons. universitair onderwijs
in
de ekonomiê het
karakter houden dat het heeft? Moet liet onderwijs

alleen worden uitgebreid? Of moet het karakter ervan;
veranderd worden? –

Er gingen -verschillende stemmen op om verande-

ring te bepleiten.

Vooreerst liep telkens door de diskussie heen de
strijd tussen dc theoretiese en cle meer prakties ge-

orieiateerdc ekonomie. Enerzijds werd bepleit, dat men.
de studenten niet anders zou
bijbi’engen
dan de
grondslagen, dc algemene verschijnselen, zich hoeden-
de voor besprekingen van praktese vragen, die i in
–

mers de stucle.uten toch niet zelfstandig kunnen be-
oordelen en die hen van de boofdbeginselen afleiden.

Anderzijds werd gewezen op dle dlOrheid van de studie,
die alleen theoreties blijft, en op de verduidelikiiig

die van het verbandleggen met de
praktijk
kan uit-
gaan. Soms werd ook cle middenweg aanbevolen, zij
het dan ook met een accent op de theorie (Prof. varf

Embden), -of werd het noodzakel.ik samengaan van de
theoretiese en de praktiese o.nientening iii het licht
gesteld (Mej. Dr. van Manen).

Maar misschien cle meest principiële bestrijding
van het tegenwoordig
nderwijs
kwam van cle heer
Wi.baut, dlie
01)
zijn beurt in hoofdzaak bleek mee te

gaan met liet ingekomen advies van mevrouw Meijer-
Wichmann. Laat toch – zo klonk de waarschuwing
van deze zijde – het onderwijs in de ekonomie zich niet bepalen tot -cle analyse van onze hedendaagse

maatschappij; zorgt dat de studenten oog
krijgen
vooi:

de ekonomiese verhoudingdn in de meest ruime zint,
ook voor did welke aangetroffen worden b’uiten het
blanke ras, leert – hun de histoi’iese ontwikkeling van

de verschillende produktiewijzen, houdt vooral de –
historiese wording in het oog, oefent verder de stu-
denten in het hantéren. van de hulpmiddelen, niet het
minst van de statistiek, maar bepaalt U er toe om
dooi’ deze algemene behandeling aan de studenten
ekonomies begrip hij te breng-en, aan henzelf overia-
tende om in het maatschappelik leven dit begrip ten
aanzien van cle verschillende akfuëie vragen te laten

doorwerken. –

Aan deze beschouwingen aansluitend betoogde de
lieer R. -Kuypen de wensgiikheid om de ekonomie voQr-

al als sociologie op te vatten. – ‘ – – — –
:Dat’ woord sociologie gaf aanleiding tot veel dis-
kUSSjC. –

–

Ook het voorstel vlin cid kommissie om aan de kol-
leges over ekonoie een ovek
maatschappijleer
te doen
voorafgaan, daarmee een propaedeuties onderwijs in-
voe.rencl, dat ook voor niet-juristen
zo1
zijn _bstu
(Prof. Ver.rijn. Stuart prees deze pr.opaedeuse niet het
minst voor o;’ze “theologen aan, met het oog op hu.n
telkdn veer ‘blijken de heilingstelling oor de-politiek)
– gaf- aan deze zelfde diskussie ruim voedsel.
-. ‘:. –
-1-1 ei ,,uferlose” (woord van Dr. van Billen) van het
begrip sociologie sehrikte velen af. Mej. Dr. van
Manen citeerde een buitenlands hoogleraar, die so-
ciologie als niet veel ineei beschouwde dan als een
leen geredeneer in de ruimte, en die de stelling vol-
hield dat het altijd cle onbeduiclencie ekonoom was, clie
er prijs op stelde zich socioloog te noemen. En Prof.
Van Emhclen (wiens hes’chouwi)gc-n voor een grootS deel
hij Dr. YR Manen steun vonden) fo.rn;uleei:de scherp,
dat hein de sociologie voor dc pas beginnende studen-
ten nog minde.n geschikt leek dat; de ekonomie. Als
men sôciologie ten minste mocht opvatten als de
studie vait de kollekti ef-psychiese verschjnselen als
de philosôphie van de geschiedenis’; iets anders ware

12 December 1923

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN.

1055

ht als bedoeld was de ekonomiese geschiedenis, die
inderdaad aan de studenten een hechte grondslag van
feiten geven kan.

In de diskussie zijn op deze punten dc tegengestelde
opvattingen heel weinig tot elkaar gekomen. Maar de

geest van de bespreking wettigt toch mi. de hoop dat
dci bestrijders van elkaar zullen hebben geleerd, en

dat de tot tweemaal toe door de voorzitter uitgespro-
keti wens zal worden verwe’zenlikt dat de bespreking

het karakter hebbe van een gemeenschappelik zoeken
naar hetzelfde doel, niet van de verdediging van te-

gengestelde standpunten. Het was duidelik dat het
verlangen naar algemene en historiese beschouwingen

uitging van hen, die wensen zouden dat het ekonomies
sarnenstel van de tegenwoordige maatschappij door

een ander werd vervangen, die dus bevreesd zijn voor elk maatschappelik onderwijs dat de ekonomiese ver-
schijnse]en van het hedendaagse Europa zal den
doorgaan voor de ekonomiese verschijnselen van alle

landen en van al]e tijden, en die er
prijs
op stellen
te
wijzen op de faktoren die niet van ekonomiesen huize
zijn, en die toch op het ekonomies leven inwerken.

Vandaar de vraag haar studie in ekonomiese verhou-
dingen bij andere rassen (de heer Mörzer Bruyns
spitst zijn oren), naar vô6r-kapitalistiese produktie-
wijzen, naar een psychologiese uitwerking. M.i. ook uit
wetenschappelik oogpunt volniaakt gerechtvaardigde

verlangens. Even gerechtvaardigd als het verlangen
dat de student in de rechten horen zal van ander
rechtsbegrip dan het hedendaagse Nederlandse, de
student in de theologie van godsdienst buiten liet
Christendom. Ons :ckonomies’ hoger
onderwijs
zou
zoker goed doen in deze richting verder uit te bouwen
dan het reeds doet. Anderzijds zou een beperking van liet onderwijs in
de ekonomie tot datgene wat de heren Wibaut en
Kuyper wensen niet toereikend zijn. Want een feit
is dat onze hedendaagse maatschappij een eigen karak-
ter heeft, dat in clie maatschappij de student zijn weg
moet vihclen, en dat de doorsnee-student die weg niet
vindt zoude.r wat verder bij de hand geleid te zijn clan
cle’ heer Wibaut voorstelt.

Het is een onmiskenbaar gevaar dat de docent daar-
bij dc student, ook ongew’ild, leiden zal in de door
hemzelf gekozen richting. Hoe wetenschappelik men
ook doceert, daarvoor blijft altijd de persoonlikheid
van de docent te dominerend, die van de student te

mkkelik kneedbaar. Maar het gevaar ‘kan tot een mi-
nimum beperkt worden, en het zou zeker niet het
kleinste bezwaar zijii van de door de heren Wibaut en
Hovy voorgestane r:ichting-different:iatie aan een
nieuw te vormen okonomiese fakulteit, dat elke docent
dan d roeping zou krijgen van leidsman te zijn in een
vooraf voor de student vastgestelde richting (zoals
nu het geval is
hij
de
Vrije
Universiteit en de R. K.
Universiteit) inplaats van de wetensehappelike vor-
mer te zijn, die tracht de student in staat te stellen
zoveel mogelik zelf zijn weg te bepalen en te gaan.
Is het gewicht van de bezwaren tegen het onder-
wijs in de sociologie en
maatschappijleer
niet sterlc af-
hankelik van de wijze vaci doceren? Stellig, iemand
die pas eindexamen 1-1. B. S. of gymnasium heeft ge-
daan, is weinig rijp voor de studie van datgene, wat
eigenlik pas door cle rijpheid des le’vens wordt begre-
pen of aangevoeld. Voor het aanleren van feiten leent
zich inzonderheid de jeugd; voor het verkrijgen van
wijsheid de ouderdom. Maar laten wij niet vergeten
dat zich op later leeftijd cle gelegenheid tot lesicrijgen
zo weinig meer voordoet. Laat het gesignaleerde ge-
var an ondoeltreffendheid van dit heschonwende
onderwijs ons een aanleiding zijn, dat onderwijs zelf
zo eenvoudig en elemeiitair mogelik te houden. Slaagt
do docent daarin (het moeilikste deel van de aan
onZe hôogleraren opgedragen taak), ‘dan is het zeker
voor de student in zijn later leven van belang dat hij
het’ bestaan van een wereld heeft leren kennen, met
het bestaan waarvan hij anders wellicht niet iroldoen-
de rekening zou hebben gehöuden. Al .wordt dus het

wezen van onze maatschappij voor .de student eerst

na zijn studiétijd een realiteit, dan nôg kan de stu-
dietijd hem als voorbereiding groot nut doen. De

studictijd kan hem ook in de war brengen. Of het een
clan wel het ander gebeurt, hangt tienmaal meer van
dc hoogleraar af dan van het studieplan.

Dr. J. G. van Dillen heeft nog een beschouwing
gewijd aan het belang van een verband tussen ekono-

miese en historiese studie. Daarnaast heeft Ir. A.

Plate – tegelijk de mening van Ir. 0. F. Stork ver-
tolkende – gepleit voor do studie van ekonomie door
de studenten van de Techniese Hogeschool. Naast de

theoreties tcchaiese kennis heeft de Delftse student
behoefte aan ‘oefening ifi okono’mies clenicen, en het

hij uitstek dytiamiese van het ekonomies leven past
aan de Delftse studierichting biezonder goed aan. De

ekonomic – zo meenicle Ir. Plate – moet in Delft
examenvak worden. Desnoods ware dan van de
Wis-
kunde wat op te offeren. R.

(Slot volgt.)

JN EN OM DE INDISCHE BEGROOTING.

II.

Het eerste deel dezer beschouwingen werd besloten
met de opmerking, dat niet alleen bedrijfsonkunde haar invloed doet gelden op het staatsbu’dget. Ook
de eigenlijke bestuurstaak houdt vaak al te weinig
rekening met de financieele mogelijkheid en de reëele
behoefte. Dat die taak zich vaak te veel heeft uitge-
breid, ,sterker dan de werkelijke behoefte, is reeds
meermalen ook in de Tweede Kamer aangetoond. Maar
van beperking wordt nog weinig bespeurd.
Een arbeidskantoor werd opgericht tegen veler
waarschuwing in. Aan het hoofd werd gezet niet een
man doorkneed in arbeidstoestanden en -behoeften,
maar een secretarie-ambtenaar van de hyperethische
richting ‘daarbij. Om dat bureau toch maar eenig werk
en,reden van bestaan te geven wordt de afdeeling
Stdomwezen, cl.i. de inspectie van stoomketels etc.,
daarbij ondergebracht.

Al spoedig zien we ‘dat bureau zich bezig houden
met ……•den kleinen landbouw, het verschaffen
van gronden aan verkloozen om in den kleinen land-
bouw een bestaan te vinden. Een onderzoek van wege
het departement .van L., N. en H., eenige jaren ge-
leden ingesteld, wees het teleurstellende van dien
z.g.n. klein en landbouw aan, maar nu liefhebbert een
bureau-ambtenaar op dat terrein en zal niet nalaten
op het hoogst nuttige, ja, urgente daarvan te wijren,
alsof herdeparteinent van L., N. en H. daartoe niet
volkomen competent was. Stralcs komen er inspecteurs
om dien landbouw na te gaan en den landbouwers van
advies te dienen e’n zoo langzamerhand wordt dus dat
arheidskantoor en vooral zijn chef van heteekenis, met

hooger salaris en grooter staf. De leider bracht dan ook al eens onder mijn aandacht dat ,,natuurlijk dit
bureau uit moest groeien tot& een departcmei’ct”. En
als de rogeering ‘niet den moed heeft om die heele
zaak, ‘die niet anders is dan een beau geste in de rich-
ting der hyperethici, nu nog op te doeken dan zal de
leider meer dan vermoedelijk als doorknccd ambtenaar
wel den weg weten te vinden om dat bureau en zich
zelf daarbij, eene machtige of althans ‘hooge positie te
verzekeren. Tegen zulke uitvassen, die als kanker-
gezwellén steeds aangroeien, kan niet voldoende wor-
den gewaarschuwd. Ze zijn remmen op de economi-
sehe ontwikkeling van Indië en zuigers op het stats-
budget.

En hoe staat het met de ouderwijsvoorziening van
Ihdiö? Het Europeesch Lager Onderwijs totaal ver-
waarloosd, opgeofferd aan de z.g.n. ilollandsche lu-
landsche school. Een schreeuwend gebrek aan onder-
wijskrachten bij de Europeesche lagere school en de ouders vaak tot wanhoop gebracht hoe hun kinderen behoorlijk te doen onderrichten, opdat zij op tijd van
een hoogeren vorm van onderwijs kunnen genieten.
Maar de salarissen der onderwijzers tot
in
het bespot.

1056

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

12 December .1-‘923

t’elijke opgevoerd. Iederé andere categorie van amb-

tenaren vergelijkt zich, en het is menschelijk, met de
relatief hoog,, hier te hoog betaalde groep en meent dat haar in vergelijking meer toekomt, zij te weinig

wordt betaal’d. Maar nieinand denkt er aan, dat cie
zaak anders zit en
zij
niet onderbetaal’d worden, maar
de groet der onderwijzers overbetaald wordt en de
betere verhouding moet komen niet door al die groe-

pen meer te geven, maar de
onderwijzers
minder. Maar
geen regeering ‘durft dat aan, hoewel hetzelfde thans

ook geldt voor de officieren. En zoolang de regeering

het niet doet zal iedere groep zich trachten op te

trekken aan die tehoog betaalden en zal ten slotte
over de heele lijn moetn *orden verhoogd. Gebr’ek

aan durf alweer, niettgehstaande dè tijd er gunstig

voor is. In den tijd der haüsseconjunctuur na den
oorlog trok de Hollandsche jeugd zijn neus op voor

Indië en eischte buitensporige betaling wanneer ze

wel zoo goed wilde zijn om in Indischen staatsdienst
of particulieren dienst te treden. Maar hoe zijn de

tijden snel veranderd. Ik voorspelde toen, dat de
tijd zou komen, dat de Hollandsche jongelui zouden
likkebaarden om als-‘t-u-belieft naar Indië te niogen gaan en het is zelfs eerder uitgekomen dan ik dacht.

De economische omstandigheden in Nederland doen

honderden jongelieden tevergeefs uitzien naar een
passende betrekking, niet enkel in Holland maar ook
in Indië, en van buitensporige eischen is geen sprake

meer.

Maar hier worden millioenen verknoeid aan een niet

alleen onpractisch, maar m.i. funest stelsel van in-
landsch onderwijs. De tweede klasse scholen, als pad-
destoelen uit den grond verrezen, hebben het econo-

misch en intellectueel 1feil van de dessa meer verlaagd

dan verhoogd. De jeugd is leergierig, (en tevens eer-
gierig nl. om priaji te worden), een mooie eigenschap
op. zichzelf, maar deze school geeft meer dan de toe-
komstige dessaman behoeft aan theoretische kennis en’

te weinig van wat hij noodig heeft om in
zijn eigen
sfeer zich
te verheffen. Zoovelen zien in deren vorm
van onderwijs een middel om verder te komen
buiten
de dessa en moeten te laat ervaren, dat daarbuiten
voor hen geen plaats is die aan hun eischen, die ver

boven den dessaman uitgaan, kan voldoen. Ze willen
meedoen met den Europeaan maar kunnen. het niet,

ichten zich verongelijkt met hun
beetje
kennis, door

hunzelf als
veel
aangezien en zijn met hun gele schoe-
nen en groene kousen niet alleen ongelukkig, maar
ook een gevaar voor de Maatschappij aan wie zij hun
ellende verwijten zonder te beseffen, dat hun halve
kennishup ook maar de halve kans kan geven.

Men heeft te veel verzuimd om in de allereerste
plaats het zwaartepunt van de volksontwikkeling te
zoeken in de dessagemeenschap zelve. .De dessaschool,
mits practisch en eenvoudig ingericht, en die zich
uitsluitend ten doel stelt de leerlingen datgene bij te
brengen, dat hen moet maken.tot een beter lid van die
dessagemeenschap, moet de basis zijn. Slechts wat
daar uitblinkt door bijzonder intellect dient een kans
te hebben om zich verder te vormen,, niet half maar
heel, en voor die weinigen,
langzaam naar we hopen
aan groeiende tot velen,
zal in de Indische xnaatsehap
pij buiten de dessa een behoorlijke ‘plaats zijn te vin-
den. Het is de plicht der regeering, dat uitstekende
intellect ‘de middelen daartoe in hoogeren vorm van
onderwijsrte verschaffen’..,Maar .thans wordt n’ de
2e klasse ;scholen’ niet, enkel’ h.et. buitengewone (wat
natuurlijk nitzondering:is),’ maar,’ook het gewone.in-
tellect ‘uit de “dessa ge.haald :’en het’ .p’eil varr .die:,ge-meenschap, de -hechte.’. bass .van .de inlancische, maat-
schappij; van-die krachten’beroofd;
stijgt-niet,
maar
daalt.’

Ik was in” de ‘gelegenheid. in. ‘de -Filipijnen een

kijkje; te krijgen ik de lagere .,diidei’wijsyoxmen en-de
onderwijskwestie,- ookin verband “et ‘de- poltieke
stroomingen: daar onder d bevolking, te. -bespreken
met den Gouverneur-Generaal :Wood,, een man uit één
stuk ‘met.zeldzaam ‘heldere en,practi’scbe blik.,Hj’ is

d opiölg ‘n”de zwakke en al te ethisch en duá.
onpractische gouverneur Harrison. Het resultaat van
een en an’der, met als punt van uitgang de’ vraag’ daar
om ,,indepen.dency”, is hieronder in ‘t kort weerge-
geven..

Het Ainerikaansche gouvernement werkte dit onwil-
lekeurig in de hand. Het gaf te grif toe aan den

drang naar hoogere vormen van onderwijs: eentras

school, high school, enz. en kweekte ‘duizenden man-nen en vrouwen met wat elementaire kennis, maar die

toch nog te veel was om in hun eigen maatschappij
in geld te worden gewaardeerd. Het is deze groep,

die de ontevredenheid voedt, eigenlijk ontevreden met

haar eigen bestaan, en baat meent te vinden bij onaf-
hankelijkheid. Hun onvoldoende toerusting’ voor eene

maatschappij van hoogere economische orde dan waar-
in ze moeten leven, schrijven ze aan alles behale aan

de’ natuurlijke oorzaken toe, terwijl ze hun kennis
voor hun eigen maatschappij te hoog achten.

Iet eigenlijke volksonderwijs, de ,,rural school”, de

dessa’school, er op ingericht om het kind te vormen
tot een beter man of vrouw
in eigen omgeving,
de
dessa, door het op school wat te leeren van land- en
tuinbouw, handwerk, handel, enz., alles wat later haai
of zijn taak moet zijn in de dessa en daarbij wat lezen,
rekenen,
schrijven,
enz. te leeren, moet als basis vdor
de gansche voll.csontwikkeling in de eerste plaats be-
srorderd worden. Door dit
onderwijs
alleen kan het peil
van de gemeenschap, de dessa, langzaam
stijgen
en
daaruit voorkomen een drang naar hoogere vorming
die
dan
in die op hooger peil gebrachte maatschappij
zelve waardeering ook in geld zal vinden. .Dat ziet de
tcgenwoordige Gouverneur-Generaal Wood in en velen

met hem. Men stichtte te veel scholen van te hoog
peil. Maar hoewel thans ‘de rural school de volle aan-
dacht van de regeering heeft, het is. zooals generaal
Vood het uitdrukt: niet enkel in den oorlog maar ook

hier, vaak moeilijker om te retireeren dan om te avan-
ceeren. –

Een uitstekend beginsel wordt
bij
de rural school

meer en meer toegepast, nl. dat de gemeente, de dessa,
de kosten draagt of er althans flink in bijdraagt. Juist
daardoor ook alweer ‘sordt dat onderwijs door de
ouders meer en meer gewaardeerd.

Zelve de consequenties dragen, zich opofferingen
voor een zaak getroosten, ziehier het goede paelago-
gische beginsel.
En die onderwijzers krijgen niet, zooals in Indië,
een salaris dat het gemiddelde inkomen van den dessa-
man verre overtreft en hen als brammen op de dessa-leden doet neerzien.

Hier zijn,
bij
meer doeltreffend onderwijs, millioenen
te bezuinigen, ook wanneer het Europeesch onderwijs beter wordt voorzien. E,n ook zal men ernstig moeten
onderzoeken wat het werkelijke resultaat is van. de
Inlandsch Europeesche school. Ook deze kweekt tal
van inenschen, die in hun eigen omgeving tot wel-vaart hadden kunnen komen en die omgeving ver-
heffen en nu krukken blijven in ede maatschappij,
waarin ze niet thuis behooren.
Maar Mr. Oreutzberg, de besehermer van dat
funeste systeem en de desorganisator van het Euro’
– peesc.h lager onderwijs, had nog een ander plan, nl. om
de tweede klasse ‘hool te maken tot kopschoôl op de
dessaschool en voorzeker is er geen beter middel om de.
déssa te ontlasten van het beetje intellect dat er is,
‘want de jeugd zal nu zeker geen genoegen meer
fiëmen ‘enkel met de dessaschool, maar . in ‘grootén
getale via de dessaschool de 2e klassé .chool bevolken
-in:grôoter getal’dan’nu die school ook het primaire
onderwijs’: geeft, en’ h’öevelen rvan zullen ‘als nijvere,
beter geschoolde mensehen in hun dessa terugkeeren :om die tp -hooger niveau te brengen.? Zonder twijfel
:zal.het aantal dier scholen dan nog eene sterke uit’

lireiding moeten: ondergaan. –
We vergeten het leggen van eene degelijke fundee-ring én ‘bouwen maar vast huizen, liefst een toren, op weeken grond; Dat ook de volksopvoeding als ‘t ware

12 December 1923

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

1057

een iendidgsarbeid is, waar meerdee geslachen aan
«’erken voordat een stevig resultaat is bereikt; wordt

door velen, en hieronder de regeering van Ned.-Iridië,

fliet ingezien.

Straks wordt de Technische Hoogeschool eene rijks!

inrichting. Reeds nu weet men niet, waar al die
civiel-iiigenieurs een plaats moeten vinden wanneer
de regeering geen plaatsen voor hen creëert, want in
cle particuliere bedrijven in Indië is hun aantal rela-

tief geri1g. En ook deze hoogescliool is op buitenge-
woon royalen leest geschoeid. Zl de regeering den
moed hebben om deze uitgave binnen redelijke gren-
zen te brengen? Dat deze hoogeschool reeds voor hare

studenten geen goed afzetgebied heeft, moge een

waarschuwing zijn om slechts uiterst voorzichtig het
hooger onderwijs in Indië te expandeeren.

Alweer geven de Filippijnen ons hierin een waar-
schuwend voorbeeld. De faculteit der rechten had de
grootste attractie voor de Filippijnsche jeugd. Maar
spoedig waren overal ,,advocaten” gevestigd en die
moesten leven. De practijken vnonze in Indië wel-

bekende ,,prokrol bamboe” zonkeu erbij in ‘t niet. Ze
werden een plaag voor de bevolking en de regeering
moest maatregelen nemen om den stroom in andere

richting te leiden. vooral in de medische, opdat zich
in plaats van advocaten, medici vestigen in de bevol-
kin gicentra en die voor hun diensten niet enkel door
den staat, maar evenals de advocaten (maar nu voor
nuttig werk) door de patiënten worden betaald.
Onze inlandsche artsenschool staat zeker niet lager
dan de hoogeschool te Manilla.
Mr. Oreutzberg werd, zeker tot belooning voor wat
hij deed ter desorg.nisatie van het
onderijs,
kort ge-leden tot lid van den Raad van Ned.-Indië benoemd.

En wat zien we bij de z.g.n. decentralisatie? Een
hiislukking vrijwel over de geheele lijn. Het begrip is
nuttig en goed, maar liet juiste inzicht in de uitvoe-

ring faalt en heeft gefaald. Wat in moederlandsche
gemeenten in den loop van vele jaren is tot stand
gebracht, bestrating en zooveel zaken meer van alge-
meen nut, moest in Indië op korten
termijn
geschie-
den. Men bedacht niet, dat dit niet te betalen is, en
hield er ook geen rekening mee, dat in een Indische
stad of stadje het aantal belastingbetalende ingezete-
iien per KM
2
. relatief zeer gering is en ook de huizen

er niet mannetje aan mannetje staan. Wegenaanleg, ja,
wat niet al, is per belastbaar hoofd van de gemeente-
ljke bevolking buitengewoon kostbaar.
Bijna iedere ge-

meente zag ,,een groote toekomst voor zich” als m&.
tiveering van die groote uitgaven en de regeering
heeft eenvoudig een flink stuk van die uitgaven op

zich te nemen. In korten tijd werd leening op leening
gésloten door meerdere gemeenten en de inwoners
met een belastingdruk bezwaard, clie, bij de ook door

dat wanbeleid
stijgende
rijksbelasting, voor hen een
ondragelijke plaag en uitgave is geworden.

Maar de regeering had de kr.cht niet het afdoende tegen te gaan. Als leider fungeerde eenige jaren een

gewezen secretarie-ambtenaar, een slap man met
1
zeer
middelmatige kennis en het fregat, de decentralistatie,
kwam en daarover bestaat thans geen twijfel meer, in het riet terecht en zit er stevig vast. De geweste-

lijke en gemeentelijke besturen wr.ingen zich in aller-
lei bochten om nieuwe belastingbronnen te vinden
(aan te boren zegt de Minister van Koloniën) en een

hooger uitkeering van de regeering té
krijgen,
en deze
zal maar al te vaak toegeven, omdat zijzelve. mede voor
die dbacle verantwoordelijk is.

De omstandigheden werken mee aan dat te betreu-
ren resultaat. Immers de vroede vaderen van gemeente

of gewestelijk bestuur zijn meestal maar een korten
tijd daar gevestigd, het va et Vient is in Indië nog
steeds groot en zal dat blijven, en het medewerken

aan kostbare maatregelen is zooveel gemakkelijker
wanneer men zelve de consequenties er slechts kort • of niet van behoeft te dragen. Après moi le déluge!
Maar een reden temeer voor de regeering om met

kracht in te
grijpen
en te leiden, een kracht, clie tot
nu toe ontbroken heeft.
Maar in het Indische levende pantheon (de Raad

‘ati Indië) is die adviseur of leider dei decentralisatie
uit dakbaaiheid voor de bewezen diensten bijgezet!

Flet einde kroont het werk!

Maar ook in ander opzicht bemerken wij van een

krachtig streven naar versobering niets. Er blijft in

dienst een wetenschappelijk adviseur voor het vollcs-
credietwezen, zwevende buiten elk departementaal ver-
band, het ideaal van eiken Indischen ambtenaar, maar
t.heoretiseeiende staande geheel buiten de wericelijk-

heid. Er moet met geweld gecoöpereerd worden, het

dioderne westersche begrip toegepast op eene bevol-
king, die ons nog meerdere eeuwen achter is. We kun

nen niet wachten totdat de cultuurhoogte, niet van
enkelen, maar van de massa zoover is gestegen, dat zij
het begrip coöperatie bevatten en omvatten kan. Op
Java was tot heden elke coöperatie feitelijk een mis-

lukking en die z.g.n. coöperaties werden
feitelijk
ge-
heel beheerd door gouvernements-ambtenaren; de deel-

nemers stonden zoowat in hun dienst en enkel de ba-
ten (de door cle regeering gemaakte kosten zijn niet
in rekening gebracht), kvaen ten voordeele van de

z.g.n. coöperators. Maar als men ze maar even loslaat
is het mis. De coöperatieve steenbakkerj te Paree,
waarin nog eenigo duizenden. guldens gouvernements-
geld zitten, zakte onmiddellijk in elkaar, toen een
tijdelijke groote vraag naar het product pannen door
den dienst der pestbestrjding ophield en het bestuur
de coöperatie losliet, meenende dht de zaak stevig
stond. Een paar der coöperators, die zich verrijkten
ten koste van hun broeders, kwamen in de gevangenis.
Met groote moeite wordt de zaak door de afdeeling
Nijverheid van het departement van L., Nen H. drij-
vende gehouden om te trachten het gouvernementsgeld
er weer uit te krijgen.
Eene smedencoöperatie te Tjitjoeroek, die feitelijk
«tas eene vereeniging van dessasmeden, die voor ge-
zamenlijke rekening werkten onder het toezicht van
een landbouwconsulent, viel, toen- na den oorlog voor
minderen prijs betere patjols enz. werden ingevoerd.
Tegeu het machinale grootbedrijf is zij niet bestand. Vellicht hebben die smeden geleerd beter af te wei-
ken dan vroeger, nu ze onder toezicht en leiding ston-
den, en dat zal dan nog een goed resultaat zijn. Maar
eene feitelijke coöperatie is het nooit geweest.
Die zgn. coöperaties konden enkel door die bij-
zondere omstandigheden bestaan.
De cijeroekverzendvereeniging te Batoe, een coöpe-
ratie van deroek (sinaasappel)-kweekers om hun pro-duct aan de markt te brengen, d.i.
bij
de consumenten
direct, werkte goed, zoolang de tuinbouwambtenaar
van het departement van L., N. en H.. de leiding had,
maar het liep onmiddellijk nijs, toen men, meenende
dat de zaak gezond was, ze even losliet en de oude
leiding moest worden hersteld. Maar Kromo kent het beginsel van coöperatie niet.
Dat begrip van samenwerking, de winsten gezamenlijk
en ook de verliezen, allen voor elkaai werkende, is ge-
heel tegen zijn karakter. Elk voor zich en God voor
ons allen is zijn levensdvies. Och, hoevele eeuwen van langzaam voortschrijdende beschaving heeft het in ons
Westen geduurd, voordat men daar het begrip coöpe-
ratie kon waardeeren.?
Eerst dan wanneer we de bevoiking gebracht heb-
ben op eéne cultuurhoogte, voldoende ôm dat ,,elk voor
zich” op zij te zetten, zullen we met ons dringen in
deze richting succes hebben. Nu is het een gevaarlijk
experiment, omdat niet elke coöperator beseft, dat hij
ton bate van allen zijn uiterste best moet doen.
Een goede pannenbakker vormt per dag b.v. 120
pannen. Het gemiddelde door de coöperatois te Paree
mlve gevormde daalde tot pl.m. 60. A liet het aan-
Icomen op B en B op 0, wie Kromo kent zal dat vol-strekt niet verwonderen. En toen er door bemiddeling
van den Nijverheidsconsulent weer eens eene flinke
bestelling kwam, toen moesten er arbeiders-pannen-‘

1058

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

12 December 1923

bakkers in dienst worden genomen, die in taak werk-
ten, om op
Ccli
behoorlijk daggemiddeldc te komen en
nauwlettend toezicht was noodig om te verhindoren,
dat de zgn. coöperators niet enkel strootjes rookten.

Laat men toch afwachten totdat de tijd er rijp voor
is, tot een goed stelsel van volksonderwijs; waaraan –

het tot nu toe helaas ontbreekt, de massa rijp heeft
gemaakt voor een begrip als dit.

Ik haal dat hier als een voorbeeld aan, hoc de staats–

taak zich nutteloos uitbreidt op aandrang van ambte-
jiaren, die nu eenmaal de bevolking niet willen zien
in haar werkelijke karakter en cuituuihoogte. En als

er eenmaal een ambtenaar voor is, dan zal die ook, al

is ‘t ook tegen heug en meug, willen coöpereeeren, cle beteekenis van
zijn
functie willen demonstreeren en
zijn onmisbaarheid daarbij.

De volkscredietbankjes, op zichzeive nuttige instel-

lingen, maar die, het ligt in den aard van de zaak,

relatief kleine bedragen omzetten en groot risico loo-

pen, die een groot personeel voor onderzoek en contrôle
eischen en een Europeesch directeur (liet karakter van
Krorno is tegen zoo’n functie nog niet bestand), zien
we .i n kenrige gebouwen gevestigd, alsof er to]inen of millioenen met gToote w:inst worden omgezet en
liet salaris van dien directeur is in den regel in over-

eenstemming met die fictie.

Hoe de regeering een kostbaren voorzitter en gede-
leeerd lid van de z.g.n. nijverheidscommissie hand-

haaft, alw’eer buiten eenig departementani verband,
terwijl de zorg voor de bevordering van do nijverheid

in -,,haar ganschen omvang”
berust bij een ]ands-
orgaan, het Departement van Landbouw, Nijverheid

en Handel, zal ik in eene mededeeling over de
nu-

verheidsbevordering behandelen.

Is het wôhdr, dat er ontevredenheid heerscht
bij
de
ambtenaren, die slachtoffer van de hoogst noodzake-
lijke bezuiniging zijn, wanneer ze om zich heen het
geld met handen vpl zien wegsmijteu?

Een ambtenaar van hoogen rang verlaat ‘s lands

dienst vôôr hij zijn pensioen heeft verdiend, om een
zeer hoog bezoldigde betrekking in de particuliere
industrie aan te nemen. De zaak is binnen ecn paar
jaren fout en de regeering, in plaats van te zeggen:
qui va á la chasse, perci sa piece, neemt hem weer
liefdevol aan, geeft hem speciale opdrachten, want in

zijn oude functie was geen plaats meer voor hein, ge-
steld al dat men er op gesteld was hem daarin te her-
stellen. En zoo wordt hij in de gelegenheid gesteld
zijn pensioen te verdienen en dat niettegenstaande er
niet voldoende plaatsen zijn voor ambtenaren, die van
verlof terugkeeren en niet voor geldeljk voordeel zijn

weggcloopen.
Ik zal het bij deze enkele voorbeelden laten, ze staan
helaas niet op zichzelf. Ik doe een greep uit mijn her-
innerin g onder twee Gouverneurs-Gen eraal.

Men wil het bestuursstelsel z.g.n. vereenvoudigen.
Men wil buy. Sumatra in enkele groote bestuurseen-
heden, gouvernementen, verdeelen en Java in een gou-
vernement van West-Java, van Midden-Java en van
Oost-Java en een regeeringscommissaris met een be-hoorlijkeu staf is bezig om dat vraagstuk te bestudee-
jmj Alleen aan salarissen kost die studie duizenden
guldens ‘s maands.
Wat is het doel oorspronkelijk? Men meent dat er iii het corps ambtenareti B.B. te weinig zoo hervor-ragende peronen zijn, die een geiest als thans, goed
kunnen beturen. De keuze is beperkt en men moet
zich vaak met halve krachten vergenoegeri. Het aan-
tl zal nu belangrijk minder, worden, dus elke plaats
kan door ccii prima kracht worden bezet. Het zal
goedkooper zijn doordat dze gouvorneme.nte.n meer
zelve cle inwendige zaken kurnien beoordeelen cii
besturen: Decentralisatie dus ten opzichte van het
centiaa] gezag, centralisatio van groöto gebiedsdeeleri
in de gouvernemeuten.
Wat het eerste betreft zet ik wat de buitengewesten
betreft een groet vraagteeken. Daar is mi. allerminst

,en gebrek aan flinke, voor hun taak geheel berekende

bestuuisarnbtenaren. Ze zijn uit dezelfde categorie
als die op Java voortgekomen, dezelfde opleiding enz..

maar doorhiepen in de praktijk een gansch andere
school. Ze zijn niet jarenlang het knechtje van resi-
clent of assistent-resident, maar ver van hun chefs

verwijderd, in vaak uiterst moeilijke omstandigheden,

hebben ze geleerd zelf te handelen op eigen verant-
woording en velen van hen met vrouw en kinderen

zijn meermalen van gevaar omringd. Dagreizen soms
van de beschaving’ verwijderd, missende zooveel wat

het leven ook vom- den weinig eischeucle aangenaam
maakt,
zij.n
dezen niet verwend, maar in cle .harcic’
school van het leven in de wildernis gevormd.
Ik heb eerbied voor dat corps in de buitengewestc:i

en met bewondering heb ik het aan den arbeid gezien,
opgewekt en zonder gekanker in een taak heel wat

vorantwoordelijker en moeilijker dan van de vaak

mopperende Java-collega’s.

Neen, daar is keuze genoeg en onder het allerbeste.
Dat motief voor de nieuwe indeehing is gezocht.

En nu de bezuiniging? Ik heb er nimmer aan ge-loofd In eik gouvernement zullen voor haast elken tak van dienst weer zg.n. dirigeerende ambtenaren

noodig zijn, inspecteurs en die zullen niet ruste:ii
voordat ze een groot aantal ambtenaren onder zich heb-

ben. ik zie hosehw’ezeu, veeartsenijkundigen dienst, volkseredietwezen, onderwijs, ja wat niet al, met tal
van hooge ambtenaren vermeerderd en de regeering
ziet niet in, dat de drang naar deze bestuursreorgan:i-
satie, wellicht’ oorsponkelijk van haar uitgegaan, is

opgevangen door tal van catagorieën van ambtenaren, die de zaak pousseeren, ten eigen bate.

Vele i-esidenten zijn er voorstanders van, maar hopen
op een gouverneursplaats. Ja, op Sumatra waren er

al een drietal concurrenten, die allen hoopten gou-
verneur van Zuid-Sumatra te worden en met kracht
do instelling- van gouvernementen verdedigden!

De houtvester acht liet urgent. Immers er komen
dan meer inspectoursplaatsen en deze
zijn
dan minder
afhankelijk van de centrale leiding of hebben een mooie
kans,- die ten slotte aan hun haai’s te lappen. De vee-arts zegt: er kan geen dag mee worden gewacht. l’Joe
mooi, een dirigeerenci veearts in elk gouvernement.
Daar zit toekomst in. Do landbouwconsulent, hoewel

die dienst nog uiterst bescheiden is, denkt reeds iii
dezelfde richting en de pandhuisman, de volkscrediet-
wezen,man. do waterstaatsingenieur, ja wie al niet,
kijken naar- denzelfden kant. Promotie is het groota
woord; van landsbelang wordt niet gehoord! Men weet nu al, dat demeerdero jaarhijksche kosten
voor het land vele millioenèn zullen heloopen, mii-
hioenen, die we niet bezitten, maar die mi. totaal on-
noodig zulléu ivorden uitgegeven. In de tegenwoor-
dige, geweldige groote gebiedsdeelen in de buitenge-westen heeft ecn flink gewestelijk bestuurshoofd een prachttaak, die zijn leven vult zonder omringd te zijn
van een staf van ,,dirigeerende” ambtenaren.
Op Java zijn reeds enkele rsidenties saniengetrok-
ken, maar ik erken uit ervaring alweer, dat daar- dc
keuze van goede gewestelijke bestuurders uiterst be-
1)erkt is. Maar dat ligt niet aan de grondstof, die is
dezelfde als voor de buitengewesten, maar aan de ‘op-
leiding in de
praktijk.
Daar oj Java is, en dakraaic
heeft de regeering schuld, alles zoo pietluttig gere-
‘glemeilteerd, is elke controleur en assistent-.resideut,
ja .resi.cicnt, zoo doodsbang zijn vingers te brandèu
dat van het opvoeden tot krachtige, zelfbewuste,.- b
kwame bestuur’sambtenaren geen
–
sprake is, en Jrabii
blij moet zijn er nog eens ccii paar- te vinden, die niet-
tcgensaa’nde die omstandigheden uitmunten als. ka-
raktervaste, flinke bestuurders van eén gewest.’ ‘De
regecring hieef t het in have hand, zonder hest.uurs-.
reorganisatie in den vorm van departementen,’dit b’e
zwaar op te heffen cii het zal niet enkel ten goede
komen aan de waarde van het B.-bestuurseorps op Java,
maar zeer ‘zeker oôk aan cle bevolking, bruin en blank!
Mnai- de hegiooting van ’24 spreekt van een. stoli-

12 December 1923

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

1059

zetten
van
de voorbeei.di.ngen, tot het intelFen van

gouvernementen niet! De commissaris en zijn staf
blijven; de residènt, de vccc.rts, de houtvester,.dc land-
bouwconsulent, dc ingenieur, de pandhuisman, ja

wie al niet, dringt aan op de instelling van gouverne-
menten waarvan voor
hun belang
do urgentie vast-
staat! Zij kunnen niet wachten, ,,geen dag en geen

nacht!”

J. STRINCA MUI,DNR.

(Wordt vereolgd.)

4

f1.

TERi1IJJNHANDEL OP JAVA.

Velen zullen met be1angstellig gelezen hebben het
artikel van den heer Th. G. IT. Stibbe onder dit hoofd

in No. 43 van dit weekblad. Met volle waardeering
der goede bedoeling van den schrijver moge hier eene
korte beschouwing volgen over de geopperde denk-
beelden, speciaal met betrekking tot, den Suikerliandel
op Java.
Als redeii waarom voor den handel in dit artikel,

dat nagenoeg uitsluitend op verwijderden termijn ver-

kocht wordt, nog geen eontroleerencle regeling getrof-
fen werd, moet aangevoerd worden, dat daarvoor hij
de meest geïnteresseerde partijen, ni. bij de pro ineen-ten en
bij
de exporteurs, geen behoefte bestaat. De aan-
eensluiting der Java Suikerfabrikanten met een cen-
traal verkoopbureau heeft zeker groote wijzigingen in
den handel op ,Tava teweeg gebracht, doch zoowel de.
Vereeiiigde Java Suiker Producenten als de groote
Exporteurs hebben zich door nieuwe verkoopeondi-
ties reeds laig hij den nieuwen toestand aangepast.
Wat nu de herdepsspeculanten betreft, zoo waren
reeds lang voor cle oprichting dar V.J.S.P. heel veel
contracten in omloop zonder eenige fabriekshepa]ing,
waarin dus alleen de maand van levering bepaald werd,
terwijl in de plaats van de contraetc-n met fabrieks-
bepaling thans getreden
zijn
de z.g.n. overeontraeteii

van de V..LS.P.
Wie eene partij suiker uit de tweede
hand koopt, kan zich dus – ook zonder dat de fabriek
genoemd wordt – door daaraan de conditie to verbi
ii
–
den van overlegging van het origineele V.J.S.P.-coi;
tract, overtuigen of het hier een bonafide verkoop be-
treft. Verzuimt de kooper dit, dan heeft hij latere de-
cepties aan zichzelf te wijten. De overname van een
dergelijk V.J.S.P.-contract uit de tweede, derde of
zooveelste hand geeft zelfs meer waarborg dan vroegei
de inkoop uit de tweede hand van een fabriekscon-
tract, omdat de origineele kooper
bij
de V.J.S.P. ze-

kerheid gesteld heeft in den vorm van eene storting
of van eene bankgarantie.
Na vraagt de heer Stibbe voor de afwikkeling van
de tweedehands-contracten weliswaar nog geen iikwi-
ciatiekas op Europeeschee leest geschoeid, maar wel
een daarop gelijkend controleerend lichaam of verze-
keringsbedrijf, dat later misschien tot de oprichting
eener likwidatiekas met geregelden termijnhandei, ge-
lijk aan de groote Europeesche en Amerikaarische ban-
delseentra, zou kunnen leiden.
De oprichting van cciie dergelijke termijnbeurs op
Java zoude zeel ornstige gevaren in zich sluiten. De
speculatie in het artikel zoude zich dan niet meer
bepalen tot de beroepaspeculanten, maar eveneens en
vermoedelijk in nog ruimere mate dan dit op andere
beurzen geschiedt, zonde op Java .Jan en alleman -.
Europeaan, Chinees, Japanner en Wril ander – die wat
geld ovQr heeft, zich op liet glibberige terrein van de
termijnmarkt begeven en in suiker gaan speculeeren,
hetgeen voor den reëelen handel tot hoogst onge-
venschte dagelijksehe fluetuaties zoude leiden.
Maar de cliënteele van de termijnheurs zoucle zich
rtiet tot Java bepalen. Grbote buitenlandsche opera-
tours zuilen de termijnmarkt op Java willen gebrui-
ken als arbitrage van operaties elders en welke groote
schokken voor de markt met kapitaaisonttreklcing van
Java daaruit kunnen voortspruiten zal ieder in deze
zaken in gewijde kunnen beseffen.
De Java Suikerhanciel heeft in den loop der jaren
menige crisis doorgemaakt, maar deze zouden m.i. nog
talrijker en scherper geweest zijn, indien Java met

eene termijnmarkt voor suiker ,,gezegend” ware ge-
weest.

Er zonde nog meer aan to voeren zijn tegen het
oprichten van eeno termijnmarkt op Java, doch ik

meen voomloopig met deze ernstige waarschuwing te
kunnen volstaan. Laat ons cle tegonwoordigo toestan-
den aan de Javasuikérmarkt, die nog zoo slecht niet
zijn, niet doen vervangen door eeno regeling, die groo-
te gevaren voor de toekomst inhoudt.

De Javasuiker speculanten, die eenc heel bijzondere

categorie van handelaren vormen, kan men gerust aan
hun lot overlaten. Wie an hen wil koopen of aan hen

wil vorkoopen zal ook in de toekomst evenals in het
verleden goed uit zijn ooge,n moeten kijken.
A. VOLZ.
*

*
*

N as c lir i f t. T-Jet wil mij voorIcomen, dat hier
duidelijk ,,de Suiker-Exporteur” aan het woord is,
voor wien er slechts twee groepen bestaan,
111.
de Pro-
ducenten – resp. de V.J.S.P. – en. de Exporteurs.

Geheel worden daarbij over het hoofd gezien: lo.
de zéér groote belangen, welke er liggen. ,,tusscheii’
iie V.J.S.P. en de exporteurs, ni. die van den localen
handel;

2o. producten als icoffie, ]ubber, peper, Rangoon
en Saigon rijst etc.
Zelfs,
indien
de vrees van den heer VoIz te eeniger
tijd zou blijken gegrond te zijn, nl. dat later misschien
tot de oprichting van een liquidatiekas zou kunnen
worden overgegaan, dan nog meen ik, dat. de speculatie
zich nimmer tot Jan-en-alleman Eü.ropeanen, In-
landers enz. – zou uitbreiden.

In Europa en Amerika dohbclt toch oolc niet Jan-
en-alleman en wordt door de Liquidatiekas toch ook
maar niet iedereen tot liet doeit van termijnzaken toe-
gelaten? . . .

Dat de tegenwoordige toestandeii op de Javasuike:-
markt nog zoo slecht niet zijn, kan ik den inzender
niet toegeven, wanneer ik daarbij in aanmerking neem,
dat er alleen in, liet jaar 1923 op Java wellicht 20 fir-
ma’s, zoowel Europeesche als Chineesche en Britseh-
Indische, zijn gefailleerd, ten gevolge niet alleen van
hunne
eigen
speculaties, doch voor’een goed deel in
liet ongeluk meegetrokken door posities van anderen,
die niet konden worden afgewikkeld. Bij een geregle-
nienteerdeii handel in het artikel ware zulks zeer
zeker in die mate niet mogelijk geweest. S.

• DE BBITS’CHE VOORKEURRECHTEN.

De verkiezingen, die in de afgeloopen week in En-
geland gehouden werden, waren van meer. dan zui-
ver politieke beteekenis.’ De inzet was immers een
handeispolitiek beginsel wat – blijkens ook hier te
lande opgedane ervaringen – in den verkiezingsstrijd
een slechte kans is.

Nu de conservatieven in Engeland niet de meer-
derheid hebben verkregen, waarop door hen was ge-
hoopt, is hot niet waarschijnlijk, dat de handelspdli-

tiek van Engeland de wijziging zal ondergaan, die
door hen was voorgesteld. Ook de kans op uitbreiding

‘,an cle aan de Rijksdeelen gegevhn voorkeur op het
stuk van invoerrechten, welke in het verkiezingspro-
gramma der conservatieven en door het kabinet Bald-

win werd voorgesteld, is hiermee verminderd. Het is
daarom thans een goed oogenbhik eens na to gaan wat
tot zoover aan iniperial prefeence in het Britsche
Rijk is gegroeid.

lIet Britsch lmperi.unn als een saamhoorigheid
te willen bezieti is niet van zekere willekeurigheid Vrij
te pleiten. De gebieden, die er toe behooren, verkee-ten geographisch in geheel verschillende omstandig-
lieden eii daarom doen zich ook bij de belangen he-
lanrijkc afwijkingen voor. Terwijl de buitengew’esteii
van het Britsclme Rijk vooral .grondstoffenreservoirs
zijn, is het moeclerland in de eerste plaats industrie-gebied, waarvoor. 55 pCt van de behoefte aan graan
ert 60 püt. van de vleeschbehoefte van buitenaf moe-

1060

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

12 December 1923

ten worden aangevoerd. Beziet men hierbij de verdee-
ling van de bevolking, dan blijkt in nog sterkere mate

het verschil der positie. Groot-Britta.oië had in 102fl
een bevolking van
42,1
millioen op een oppervlak van

S9.000 vierkante mijlen; volgens de laatst bekende

cijfers bedroeg het aantal werkloozen 1.185.000.
Canada daarentegen heeft een bevolking van
8,1
mil-

lioen op 3,1 millioen vierkante mijlen en Australië

5,4 millioen op een gebied van 2,9 millioen.
Om het ontstaan van de voorkeurrechten in het
Britsche imperium te begrijpen moeteû enkele stap-

pen in de geschiedenis wordén teruggedaan.
Met de Reform Bill was in 1832 door Sir Robort
Peel een nieuwe basis gelegd. De agrarische macht was

hiermede in het Parlement gebroken en in 1846 was
ook op handelspolitiek gebied de eerste overwinning be-

haald door de afschaffing der graanrechten. Disraeii’s

groote verdienste bestond er in, dat hij ook de Tories
aanhangers van het vrijhandeisstelsel wist te maken.

Deze gingen er toen toe over hun aandacht vooral op
de behartiging der buitenlandsche politiek te richten

en op de samensluiting binnen het Britsche Rijk.
1)

Zoolang in Engeland nog protectie bestond was er
tusschen moederland en de .Dominions wederkeerig

differentieele begunstiging geweest. Toen dit door de
invoering van de liberale politiek in Engeland moest

wegvallen, werd als compensatie aan de Dominions

handelspolitieke autoiiomie gegeven, wat de meesten

er toe gevoerd heeft tot protectie over te gaan.
In Engeland werd een nieuw geluid gehoord in
1806, toen de bekende Minister van Koloniën, Cham-

berlain in het openbaar uitsprak, dat zijn ideaal was
de stichting verwezenlijkt te zien van een Groot-Brit-
sche tolunie, waarbinnen vrijhandel zou bestaan en

die tegenovfhet buitenland in tariefpolitiek één lijn
zou trekken. Gedurende den Boerenoorlog, die eenige
jaren later gevoerd werd, had Engeland uit finan-
cieele overwegingen een graanrecht ingevoerd van 1

shilling per quarter. Na den oorlog verzocht Canada
dit recht i,n stand te laten, met verleening van pre-ferentie en Chamberlain ondersteunde dit verzoek,

doch toen hij hierbij niet de instemming vond zijner

collega’s trad
hij
af en leed ook bij de Parlements-

verkiezingen van 1906 de nederlaag.
Voordat deze preferentieactie zich in Engeland af-
gespeeld had, had echter Canada reeds in deze rich-
ting stappen gedaan. In 1894 kwamen in Ottawa op

verzoek van den Canadeeschen premier vertegenwoor-
digers der Britsche koloniën samen. De conferentie
nam een resolutie aan, dat tariefovereenkomsten tus-

schen Groot-Brittannië en haar koloniën, waarbij de
handel binnen het Rijk preferentie zou genieten ho-

ven den invoer van daarbuiten gelegen landen, ge-

wenscht waren.
De eerste poging in Engeland gedaan om in deze

richting iets te ondernemen leed, als gezegd, schip-
breuk. Toen voerde in 1897, zonder dat daar een con-
cessie tegenover stond, Canada voor den invoer uit
het moederland preferentie in, welke
–
thans ongeveer

van het autonome tarief bedraagt.
Het voorbeeld van Canada heeft navolging gevon-
den. De toestand is thans als volgt: De zichzelf be-
sturende Dominions, evenwel met uitzondering van
Newfoundjand, Engelands oudste kolonie, laten voor
den invoer uit Engeland een preferent recht gelden.
In Australië werd het preferentieel tarief in 1921 voor

Engeland gunstiger gemaakt. In de meeste gevallen
bestaat een preferentie van 10 â 15 pCt. In Nieuw-
Zeeland, waar ook in 1921 een herziening plaats vond,
bestaat voor ongeveer
.%
der tariefposten een prefe-
reutie die van 10 tot. 20 pCt. varieert. Zuid-Afrika

verleent een preferentie, die 3 pCt. van de waarde be-
draagt.
2)
Britsch-Indië, dat voor het moederland ver-

1)
Vergelijk: G
v.
Schulze Gaevernitz, Britischer Im-
perialismus
;
zie voor de voorstellen op handelspolitiek ge-
bied tijdens den oorlog mijn artikel in E. S. B. van
1918,
pag.
474 v.v. – –
– 2)
Tot goed begrip zij hier nog aaugeteèkend, dat de pre-

reweg het belangiijkste afzetgébied binnen het Impe-‘

nium is, heeft aan het moederland nooit preferentie
verleend.

– Tegenover deze preferentios, die door de Domi-‘
nions aan Groot-Brittannië gegeven worden, staat

sedert den oorlog een zekere mate van preferentie,
die in het moederland op invoer, afkomstig uit ge-

bieden binnen het Britsche rijk gelegen, wordt ver-

leend. Er is voor het ontstaan van deze preferentie
een vereljking temaken met hetgeen zich na den

Boerenoorlog heeft afgespeeld, waarover
wij
hiervoren

spraken. Ook in den jongsten ‘oorlog, dien Engeland
voerde, werden uit financieele overwegingen enkele

nieuwe invoerbelastingen aan de weinige in Enge-

land bestaande fiscale rechten toegevoegd. Na het
eindigen van -den oorlog
zijn
deze rechten niet weer
alle opgeheven. Bij de wet van 31 Juli 1919 is even-

wel voor den invoer uit het Britsche Rijk een prefe-

rentie toegekend, ook Britsch-In’dië is hierbij begre-
pen. Voor thee trad deze preferentie in werking op

2 Tuni 1919, voor de andere artikelen op 1 September
1919. De preferentie strekt zich uit tot cacao, koffie,
cichorei, thee, suiker (ook melasse), marmelade enz.,
geoon’denseerde melk, krenten, vijgen,
wijnen
cognac,

rhum, spiritus (gedenatureerd ‘of niet), piano’s, gra-
mophoons, andere muziekinstrumenten, klokken, hor-
loges, films, tabak, sigaren, cigaretten, motorwagens

en motorolie. Meestal wordt volgens de preferente-
schaal 516 van het autonome tarief betaald.
Bij
spin-
tualiën is de korting minder.
1)

Behalve deze preferentio bestaat er thans -ook nog

op andere wijze een preferentie, sedert de invoering van de ,,Safeguarding of Industries Act” die, om het
voortbestaan van ‘de z.g. Key Industries te verzekeren,

den invoer der producten, van deze nijverheidstakken,
met een recht van 33y
3
pCt. treft. De Dominions be–
talen -dit bijzondere recht niet.
Voor eenige van de producten, waarvoor een pre–

ferentieel recht bestaat, wordt door ‘de Dominions een
belangrijk gedeelte van den geheelen import inge-
voerd. Zoo bijv. cacao 92 pCt., thee 86 pCt., koffie
48 pCt. Ook piano’s komen onder het v’oorkeurrecht
veel uit ‘de kolonin.
Het effect, dat de in het Bnitsche rijk bestaande
preferentie op de ontwikkeling der handelsrelaties

binnen het
Rijk
heeft gehad, kan worden nagegaan in het volgende staatje:

Netto invoeren – Januari tot September.

1914 1920 1921 1922 1923
van

0
10

0
10

°Io

0
10

’01

Europa …………….

38,6

20,9

25,7

26,6

30,2
Vereenigde Staten……
16,0

29,5

26,5

22,1

17,4
Overige buitenland
. . .

15,9

21,5

17,5

20,0

20,1
Dominions …………
29,5

28,1

30,3

31,3

32,3

Uitvoeren uit Groot-Brittannië.-
naar
Europa…………….
34,8

41,1

32,2

36,9

35,1
Vereenigde Staten ……

7,8

6,3

6,4

7,6

8,0
Overige buitenland

16,6

15,9

18,8

16,2

18,3
Dominions ………….
40,8

36,7

42,6

39,3

38,6

Deze cijfers wijzen uit, dat de Dominions in de af-
–

geloopen jaren hun aandeel in den invoer van Groot-
Brittannië hebben zien vermeerderen,
terwijl,
niet-

tegenstaande de peiiiie, welke in de door de Domi-
nions aangeboden pieferentieele tarieven gelegen was,
het
–
percentage van den uitvoer van Groot-Brittannië
naar de Dominions eerder daling dan
stijging
ver-

toonde.
De preferentie, die door de Dominions gegeven
wordt, is dan ook meer
schijn
dan wezen. De Domi-nion wetgever heeft zich eerst afgevraagd, hoe hoog het recht ter bescherming van de binnenlandsche in-dustrie zal moeten
zijn
en dit recht is dan als het
preferente recht voor het moederland aangenomen,

ferente schaal ook voor den handel tussehen cle Dominions
of koloniën onderling geldt.
‘) [Verg. het artikel van Dr.
T.
E. Gregory in het num-
mer van
24
October ji. – Red.]

.

-.

2 December 1923

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

waarop voor andere landen een verhooging komt.

Engeland zou natuurlijk gaarne in de Dominions een verbetering der afzetkansen vinden, maar het-
geen Engeland door den in Europa op economisch
gebied heerschenden toestand sedert 1920 heeft moe-

ten inboeten zal het nimmer, ook al zouden de Do-
millions daar niet tegen gekant zijn, aldaar kunnen
terugvinden. Wanneer de Dominions weer in de lan-

den van Europa vraag vinden voor de grondstoffen
die deze landen vroeger in belangrijke hoeveelheid

van hen kochtep, zal vanzelf ook de afzet grooter wei-
den van de goederen die de Dominions gewend zijn
uit het moedeiland te betrekken.

Wat de Dominions zelf betreft is het duidelijk, dat
zij niet afkeerig zijn van de aan hen in Engeland ge-

geven preferentie. Op de in het najaar te Londen ge-
houden Rjksconferentie is van hun zijde op uitbrei-
ding van deze prefereutie aangedrongen, waarbij na-
tuurlijk een beroep werd gedaan op de preferentie die de Dominions aan het moederland geven. Het kabinet
Baidwin is aan dezen aandrang tegemoet gekomen en
heeft destijds een serie voorstellen tot het invoeren
van nieuwe voorkeurrechten aan de Conferentie
overgelegd. Dit voorstel had de volgende strekking.
Voor suiker de preferentie van ongeveer een half
penny per pond voor 10 jaar vast te leggen; voor wijn

het preferente recht op 2 shilling per gallon te stel-len, tegen 6 shilling bij invoer uit het buitenland en

de preferentie op cle opcenten
bij
mousseerenden wijn
van 30 op 50 pOt. te brengen; bij tabak de prefe-
rentie te verhoogen van
6
tot
V4
van het geheven
recht. Op invoer van appels, geconserveerde zalm,
vruchtensap en honing bij. invoer uit het buitenland een zeker recht te stellen, terwijl invoer uit het Im-
perium Vrij zal zijn. Ten slotte gedroogde vruchten
met een recht te belasten; doch invoer daarvan uit
het Imperium
vrij
te laten, welke thans – zooals
reeds werd opgemerkt – voor zooveel een recht geldt,
preferentie geniet; zoo ook ingelegde vruchten van
binnen het Rijk afkomstig, vrij te laten, terwijl ande-
re invoer belast wordt. Deze voorstellen hebben even-
vel
–
thans hun actueele waarde verloren.
Voor zooveel men zich aan Dominions zijde beijvert
om uitbreiding der preferentie in Engeland te ver-
krijgen is de belangstelling, zooals begrijpelijk, voor
voedingsmiddelen en dergelijke (wol) het grootst,
waarvan Mr. Bruce, de prime minister van Austzalië,
op de laatst gehouden Rijksconferentie geen geheim
heeft gemaakt. Ook Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika interesseeren zich voor preferentie in deze richting.
In Canada is de belangstelling voor het vraagstuk
minder groot. Mackenzie King, de premier van Ca-
nada, zeide in een redevoering te Toronto, kort voor
dat hij naar de najaarsconferentie in Londen vertrok,
dat Canada niet vroeg om verandering in de verhou-
dingen met Groot-Brittannië of met de Dominions,
daar naar zijn gevoelen het nu niet de tijd was om een
wijziging in de handelspolitiek in te voeren.
Blijkens het resultaat der verkiezingen is dit ook
de meening, die de meerderheid van het Engelsche
volk is toegedaan! G. E.
UuFFNA011L.

DE JAARVERGADERING VAN STAATHUL9-

HOUDEUNDE EN STA2TIEK”.

– De heer A. H. Baron van Hardenbroek van Ammer-
stol te Heemstede schrijft ons:

In het nummer van 14 November van dit tijdschrift
maakt Prof. Mr. D. van Blom, onder bovenstaand
hoofd eenige opmericingen, waarop ilc inzooverre zij
mijn betoog raken en mij tevens een vraag wordt
gesteld, hier zal ingaan. Ik was
mij
overigens
niet bewust – al trachtte ik in debat
bij
den wei-
nigen
tijd,
kort te wezen, of wel simplistisch –
onduidelijk te zijn geweest met mijn ,,vrijheid van
arbeid”, noch hoever ik wil gaan ten opzichte vn de

1)
Vergelijk ,,The Round Table”
van
Augustus en Sep
–
tember.

–

–

Arbeidswet 1919 en ik meen ook dat èn riiijn pree-ad-
vies èn hetgeen ik heb gezegd ter vergadering van 20
October in deze afdoende is, terwijf op de vergadering

zelve anders afgeronde vragen in deze op haar. plaats
waren geweest. Gaarne herhaal ik hier nog eens, dat de
Arbeidswet 1919 met permissie-stelsel en gedetailleerd
werktijden-besluit, die de leiding der
bedrijven
ver-
legt in handen van voor het bedrijf onverantwoorde-
lijke derden (Minister, ambtenaren, vrjgestelden)

principieel onhoudbaar is. Een
dergelijke
medezeggen-
schap of eigenlijk superleiding slaat het geheel lam

en is onbestaanbaar voor instandhouding van het be-
drijf, dat zich nu eenmaal niet van bovenaf laat rege-

len in alle details; noch geleid kan worden met eenig
aanhangsel als hoogste macht, dat zoo iets op een

parlement geljkt.

Aldus heb ik klaar en
duidelijk
gezegd dat
opheffen
der Arbeidswet 119 noodig is
en
terugkeer tot de Ar-
beidswet 1911.
Deze laatste, waartegen ik nimmer be-

zwaar had, regelde reeds arbeid, van vrouwen en jeug-

dige personen; terwijl bij afzonderlijke wetten bepaal-
de arbeid bereids is geregeld: caissons, stuwadoors,
loodwit, mijnen, steenhouwers en wat dies meer zij.
Hoe Prof. van Blom kan zeggen van mij: ,,Is
hij
in-

derdaad tevreden met terugkeer tot voor de Arbeids-
wet 1919?
Wij
meenden ons uit dien tijd ook wel uit-
latingen uit werkgeverskringen tegen de toen bestaan-

de arbeidswetgeving to herinneren” – is
mij
een
raadsel, gezien mijn prae-advies en gehoord – oolc
door Prof. van Blom ter vergadering aanwezig – wat
ik daar heb gezegd. Ik moet dan ook afwijzen als mis-
plaatst, wat te mijnen opzichte in het bovenaange-

haalde ligt opgesloten.

Naar
mijn
meening is verdere regeling van arbeids-
tijd voor
?nainen
vierkant overbodig, gezie’n de hui-dige begrippen in deze
bij
evolutie ontstaan en gege-
ven de macht der arbeiders. De
tijd
der excessen ook in
mannenarbeid is gelukkig voorbij. De Arbeidswet 1919
‘die een algemeen en te laag maximum
stelt en daarbij
een willelceurig permissiestelsel voor – ook te lage –
aanvulling, is daarentegen een exces.

Ik zoude overigens geen ernstig bezwaar hebben te-
gen een algemeenen regel van een 56-urenweek (eigen-
lijk 5636-urenweek – 5 X 10 plus 6Y uur op den
Zaterdag, wat klopt met eindigen to 1 uur op dien
dag) voor het gewone bedrijf, mits natuurlijk vrijheid
voor reparaties e.d. en bizonder werk en in bizondere
gevallen ook over den Zaterdagmiddag en eenige uren
per week op andere dagen te kunnen beschikken.
Genoemd cijfer klopt tevens voor geheel continu-
bedrijven met cirieploegen stelsel en eveneens vooi
semi-continu-bedrijven met – twee ploegen en maakt elk permissie-systeem en een massa dure ambtenarij,
benevens zeer hatelijk en economisch verwerpelijk toe
zicht en bemoeiïng vierkant overbodig.
Daardoor zoude tevens het zoo de morahiteit ver-woestende element thans aanwezig in het bestaand
nieuwe soort ,,potschèrvengerecht” in ons land ver-
vallen; namelijk dat, ontstaan door de bepaling dat de
verrader van en arbeidswetovertreding ter terechtzit-
ting niet mag worden génoemd, welk euvel bij amén-dement in de Arbeidswet 1919 ingeslopen, natuurlijk
ot zeer laakbare praktijken leidt.
Bij het stellen der aangehaalde grens voor arbeids-
duur zullen er
bedrijven
zijn, die korter werken —
zobali reeds v66i de arbeidswet 1919 en zelfs
vool
1914
het géval- was
–
anderzijds dient vrijheid te bestaan
ter zake van den Zaterdagmiddag. In andere landen
bestaat hierin géen dvang en deze in ons land wel
bestaande is een fout; deze materie behoort aan de
menséhen (aan vrij overleg in de ondernemingen) te
worden oveigelaten. Ik wil ten aanzien van dit laatste
wel mededeelen dat ik, waar het kan en waar een nut-tig gebruik van dien Zaterdagmiddag wordt gemaakt.,
daartegen niet gekant ben; hij kan echter in sornnuige gevallen economisch al te cnjuist of technisch onmo-.
gelijk zijn en dus is de universeele regel alweer ver-
keerd. .. . . . –

1062

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

12 December 1923

Wat ik hierboven ter zake heb geschreven laat mi

toch wel geen ruimte voor eertige misvatting aangaan-
(10
mijn bedoeling.

Inmiddels moet ik opmerken dat ik hetzelfde ook
reeds herhaaldelijk in diverse schrifturen cii monde-

ling bij vele gelegenheden de laatste jaren heb geuit,
zelfs v66r invoering der Arbeidswet 1919 en tevens

dat de algemeene werkgeversvcreeriigingen zich ter

zake evenzoo afdoende hebben.uitgesproken in meer-
dere openbare geschriften aan Regeering en Kamers
gericht en in bladen en tijdschriften.
De 56-urenweek is zelfs in werkgeverskringen al-

gemeen in confesso,
gezien nog do publicatie in alle

bladen van midden October I.I. door de R.-K. Werk

gevers-ver., de 0hz. Werkgevers-ver., de Ver. van Ned.
Werkgevers en het Verbond van Fabr. Ver. in verband

met de voorlaatste vergadering van den Werkloos-

heidraad.

Wat nu betreft de verdere opmerkingen, die
mijn
be-

toog raken, deze zijn ten dccle reeds afgedaan door

het betoog van Pof. Mr. Mees in het nummer van 21
November, dat ik geheel ondersehrijf.

Ik moge nog opmerken dat ik zeker niet weusch dat

de massa tot pauperisme zal afzakken en ik moet dan
ook opmerken in mijn prae-advies (blz. 103) juist de

hoop te hebben uitgesproken, dat de bonen niet tot

te lage grens zullen moeten dalen. Men kan overigens
niet beweren dat de massa in 1914 verkeerde in een

toestand van pauperisme.
Bij
de toenmalige verhou-

dingen en bonen was de toestand
algemeen
beter dan

thans
bij
nog vrij algemeen het dubbele (en ruim
vaak) aan loon van het heden en men kan evenmin

volhouden dat er toen geen koopkracht was. Vast staat

ook dat ontredderd is, dat vele eerdere mogelijkheden
zijn vervallen, het kapitaal is verminderd en dus nim-
mer een gunstiger verhouding dan voo.r 1914 voor den
arbeider mogelijk is; dat hooger loon en minder wer

ken
bij
verarming passen weerspreekt voorts zichzelf;

waarmede dus ook de Arbeidswet 1919 zonder meer

reeds veroordeeld is.
Er gaat niets vanaf, dat hier, behalve als gevolg van
den iveldoorlog, duurte heerseht ten gevolge van

korten werktijd en hdoge bonen, de daardoor vermeer-
derde algemeene lasten wegens loon en arbeidstijd van

allen in overheidsdienst, naast natuurlijk vermeerder-
den schuldenlast- en sterk uitgezette overheidstaak. De

hoofdzaak in de begrooting wordt toch gevormd door salarissen en bonen, direct en indirect, wat het laatste
betreft immers de ]oo.nfactor, die in de leveranties

schuilt.
Daarbij komt dat in het productie-proces loon wel
een der factoren is ……maar tevens verreweg de
hoofdfaetor en dus is Prof. van Blom ter zake niet ge-
lukkig in zijn redèneering, die simplistisch alleen be-
schouwt het loon voor cle hmideling in
ccii
bepaald

bedrijf op zichzelf. Immers loon is weer aanwezig
in de grondstoffen, de kolen (daar zelfs 70 pOt. van.
het prodliet), het vervoer enz. Ik legde voorts nadruk

op de noodzaak van loondaling
over de geheele linie.

vooreerst door verlenging van. den werktijd. Loon wordt
voorts in het algemeen geheel verteerd, al is het hoe-

ger dan voor do bevrediging van redelijke behoeften
en clan veelal niet in vermeerdering der koopkracht
komende ten gunste van voor de noodzakelijke procluc-
tie werkende bedrijven en langs dien omweg tot nut-

tige kapitaalvormii;g bijclragende.
Men zoeke overdaad of onnoodige luxe niet alleen
hij enkelen; die der massa, desnoods kleiner per hoofd,

vormt allicht een grooter
cijfer
dan van enkelen en ik houd vol dat hooge bonen en dus een verdeeling, die
de kapitaalwinst zooveel mogelijk drukt, de kapitaal-
vorming ongunstig beïnvloedt en tevens dus den voor-
ititgaig en de noodige uitzetting der ondernemingen

tegenilioudt ten. nadeele van liet geheel Prof. van
Blom zegt: ,,Nood leert,behalve bidden, nog iets. 1-lij
leert zoeken naar doeltreffender outiliage en inrich-
ting van bedrijf”. Ik kan dit onderschrijven, mag van

eigen
ervorin.g
spreken ook liv dit opzicht ….maar

het is erg gemakkelijk zoo iets te decreteeren, de uit-
YoeJ’lng stuit echter vaak op gebrek aan middelen en
is in elk geval niet plots
mogelijk,
evenmin bij verlies,

bij kapitaalsgebreic, zooa]s thans wel sterk aanwezig is.
Ook dit punt hehandelcie ik overigens reeds in mijn
prae-at vies; do onge.rechtvaarigcl optimistische rede-

necringen bij dc invoering der Arheidswet 1.919 lIepen
in denzeifden koers. liet zij hier nog eens gezegd, dat
vin.dingen zoo maar niet i
i,
la minute ontstaan, dat de geweldige revolutie op technisch gebied wardoor de
vorige eeuw zich kenmerkte stop staat en sinds jaren
reeds plaats maakte voor
geleidelijke
evolutie. Huidi-
ge vindingen
zijn
voel meer eombinatis en toepassin-
gen van bestaande dingen geworden; zoo heel veel op
technisch gebied is reeds tot
vrijwel
liet volmaakte
opgevoerd, al zal elke werkelijke technieus erkennen dat nog steeds te verbeteren valt en al weet elk fabri-

kant dit.

Veel to veel echter wordt, gansch ten onrechte, ter
verdediging van hooge bonen, geschermd met do tot

gemeenplaats geworden, vaak klakkeloos geuitte rede-
n con ng over outi ] lage, aanpassing, in richting, zelfs
juist van de zijde van niet-technici en ook van hen, die

eerder ôptrokken tegen kranen op bouwwerken of

graan-el evatoren en zoo meer, terwijl dusdanig verzet zelfs tegenwoordig hier en daar nog wel voorkomt.

Voor de belangrijker industrie gaat dan ook zeker

het redeneeren over outill ige en
dergelijke
niet op; zij

moest
wel zorgen wegens de concurrentie
hij
te wezen.

Men kim toch kwalijk volhouden dat in 1914 geen con-
currentie bestond, w’aardoor dan ook aan liet gescherm
na 1918 met outillage enz. de juiste basis ontbreekt.
In liet algemeen wordt de taak van den onderneer,

door wie (bit zelve niet waren, ook zôo weinig begre-

pen.
Zijn
arbeid, risico en zorgen, zoomede de groote
energie, welke voortdurend noodig is om aan den
gang te blijven en vooruit te werken, worden zoo sterk
onderschat en evenzoo de mogelijkheid om maar met
verlies of nagenoeg geen winst te
kunnen
werken.

Daarbij wordt dan nog vergeteii dat alleen een gemid-

delde uitkomst over jaren gegronde beteekenis heeft
en dat bizondere medevallers
noodig
zijn tegenover

tegenvallers en veelal maar matige uitkomsten.
In het algemeen ware meer appreciatie voor hen, die
de werkgelegenheid scheppen en onderhouden, waar
van het komen moet voor het geheel, wel zeer noodig.

De laatste jaren heerseht een stemming dat de werk-
gevers (de mndustrieele in het bizonder) maar kuia-
nen. worden ,,taillS t merci.”, dat te hunnen opzichte
alles mogelijk is en zij zoo iets als vijanden van de
gemeenscliap zijn, terwijl anderen dan zijzelve eigen-
lijk het besehikkingsrecht toekomt over hun eigen-
dom, hun ,,faits et gestes” in elk opzicht, de vruchten
van hun energie en ten slotte dat derden alles wat

hun zaken betreft, veel beter weten dan zijzelf en dan
ook over hen heen web alles zullen regelen en zeggen
zullen hoe het nu
eigenlijk
wel moet zijn.

Deze stemming is fataal en in elk geval econom iseli
onverdedigbaar.
Zoo is ook-fataal het pogen om de vakvereeniging
als ,,de wijs]ieid” of de reëele leiding voorop te schui-
ven. Ik heb ter vergadering klaar en duidelijk het
goede dat de vakvereeniging heeft verricht onom-
wonden to berde gebracht, immers gezegd dat zij in
het – thans vd.jwel reeds grijze – verleden aan exces-
sen een einde heeft gemaakt; maar ik heb ook gezegd,
dat de vakvereenigi.ng thans ten laste der gemeenschitp,
zelf exces is geworden, haar roem heeft overleefd, nu
zij de hand uitstrekt naar de regeling, de zegg.ins-
kracht en oppermacht over alles, welke zij natuurlijk
niet kan uitoefenen. Van de
eenzijdige
welwillendheid voor de arheiclerstrusts, waaraan economisch een ande-
ie maatstaf wordt aangelegd van enkele zijden, dan

aan onderriemers-.t.fusts, ontsnapt mij de logica.
Ik moet voorts bestrijden dat de heer Smeenk zoo
bijster gelukkig was met zijn opmerking door Prof.
van Blom aanehaald Het: ,,door vele werkgevers met
de arbeidersorganisaties gaarne overnemen van de

12 December 1923

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

1063

taak der sociale wetgeving” – algemeen dus – is
wel zeker een
onjuiste
diagnose, maar bovendien is
niet duidelijk hoe men zich dit moois eigenlijk wel
voorstelt. Het schijnt mij een ondoordachte gemeen-
plaats.

Ten slotte moet mij de opmerking van het hart, dat bij het vrijhandels-standpunt – outrance zelfs,

ook bij zuivere valuta-concurrentie of dumping – dat
Prof. van Blom voorstaat, de consequentie onverbid-

delijk past, dat de a.rbeid – zooals hier te lande thans
wel,
het geval is – niet
kunstmatig
duur wordt ge-
maakt, wat trouwens op zichzelf reeds altijd een fout

is, en voor ons land wel in het bizonder. ik wil hier-
aan niet veel toevoegen, waar Prof. Mees dit punt

reeds scherp belicht (in het nummer van 21 Nov.) en
de laakhare tegenstelling aantoont in gedachtengang
tusschen’ goedkeuren – wat nog door enkelen ge-
schiedt – van besteden van overheidsgeld om arbeids-
kracht uit de markt •te houden door opdrijving van
den
prijs;
een handelwijze, die algemeen veroordeeld

zoude worden, wanneer het goederen of kapitaaldien-
sten gold. Toch geschiedt het kunstmatig verwekken

van duurte en hooge lasten door de huidige Werkloos-
heidszorg, de Arheidsbeiirzen, de Arheidswet 1919, de
Overheidsdiensten, omdat deze allen to zamen den ar-
beid door overheidsgeld en overheidsbemoei.ïng duur-
der maken.

De vicieuze cirkel der duurfe kan ten slotte nimmer
algemeen, maar zelfs ook niet groepsbelang zijn; hij
dient verbroken te worden Dit te bevorderen is de
taak der economisten, tegen het werk in der sociolo-
gen.
Ik vertrouw dat in elk geval thans ook voor Prof.
van Blom over hetgeen ik in deze materie geschreven
en gezegd heb, niets meer duister zal zijn gebleven.

VAN HARDENBROEK.

Hcmstede, 25 November
1923..
* *
*

N as c h r i f t. Gaarne den heer Van Hardenbroek
acte verleenende van zijn verklaringen aangaande
het door hem jegens de arbeidswetgeving ingenomen
standpunt, meen ik .voor het overige (t. w. ter zake

der
noodzakelijkheid
van loonsdaling) te mogen ver-
wijzen naar en blijven bij mijn répliek op het betoog
van prof. Mees (blz. 1000). D.
VAN
BLOu.

BUITENLANDSCHE MEDEWERKING.

DE OVERGANG NAAR DE D1JITSCHE MUNT

AD INTERIM.

Dr. Kurt Singer te Hamburg
schrijft
ons:

Sedert midden November is het Duitsche munt-
vraagstuk in een nieuw stadium getreden. Weliswaar
is daarbij geen assignateApers plechtig verbrand.
‘)
Het bezoek echter, dat de leiders van de Duitsche
Rentenbank, waaronder de bekendste leiders uit het
bedrijfsleven, den Rijkskanselier gebracht hebben, om
hem hun denkbeelden over de toekomstige finan-
cieele politiek van het Rijk mede te deelen, meer in
den vorm van voorwaarden dan van raadgevingen, is
een niet minder symbolische gebeurtenis.

De staat van de Rijksbank per 15 November jl., den
dag, waarop de uitgifte van rentenarkbiljetten be-
gon en sinds welke de Rijksbank geen nieuw schat-
kistpapier meer in disconto mag nemen, is met een ver-
t.ragi.ng
van drie weken verschenen. Zij schijnt van
zoo groot historisch belang, dat wij haar voornaamste
cijfers hieï laten volgen. De circulatie was tot 92,8
trillioen gegroeid, in de verhouding van 1 billioen
papiermark per goudmark omgerekend niet meer dan 92,8 millioen goudmark. Daarbij komen echter 129,6
triflioen vreemde gelden, waarvan 12,5 trillioen. te-
goed van het Rijk vormen, in goudmark omgerekend
eveneens een onbeteekenend bedrag. In totaal was
189,8 triliioeii schatkistbiljetten gedisconteed, waar-

1)
[Verg. pgn.
697
in het nummer van
8 Aug.
ji. .– Red.]

van 163,1 trillioen in de week van
1
tot 15 November
(in de dagen, die aan het verbranden van de Fran-
sche assignateopers voorafgingen, was ecn dergelijk
beloop waar te nemen) en voorts 39,5 trillioen parti-culiere wissels. De beleeningen zijn gering en berei-
ken slechts een half triflioen. De goudvoorraad be-

draagt 461 millioen goudmark. Biljetten en rekening-courant-saldi te zamen zijn dus ook dan met 100 pOt.

gedekt, wanneer men aanneemt, dat in gevolge het
feit, dat de Rijksba:nk zich borg gesteld heeft voor do

tcrughetal.ing van de 200 millioen goudmaric dollar-
schatkistbiljetten, een beroep op den goudvoorraad tot

het volle bedrag dier garantie zou moeten wor-
den gedaan. De bedragen van de tegoeden in het bui-
tenland en de buitenlandsche wissels zijn niet gepti-

bliceerd: Zij worden opgenomen onder de diverse
activa, die niet 18,8 trillioen worden opgevoerd en
misschien kan men hen ook ten deele onder de par-
ticuliere wissels vinden.

Bij de wet inzake de oprichting van dc Reutenbank
was oorspronkelijk bepaald, dat de biljetten van ‘le
Rijksbank tegen rentenmarkbiljetten zouden worden

omgeruild. Hiervoor was een renteloos erediet van
300 millio&ii Rentenmark ter beschikking gesteld.

Later is men van deze gedachte afgestapt, aangez:ieu
men in de eerste plaats de Rijksbankbiljetten, die nog
steeds het eenige papieren betaalmiddel, dat men ver-

plicht is aan te nemen, zijn, niet geheel uit het ver-

ld€er wilde verwijderen en aangezien men in de tweede
plaats huiverig was een vaste waardeverhouding tus-
schen Rijksmark en. Rentenmark vast te leggen.
Sedert de R.entenbank haar werkzaamheden is be-
goilnen heeft zij echter door bemiddeling van de
Rijksbank een groot bedrag Rijksbankhiljetten tegen
Renteumark ingeruild, in cle verhouding van 1 bil-
lioen op 1, overeenkomstig de ambtelijke Berlijnsche

wisselnoteering. Het schijnt ook, dat een deel van
het schatkistpapier, dat de Rijksbank in portefeuille
heeft, direct door rentenmarkbiljetten is vervangen. In totaal was tot einde November 680 millioen ren-
tenmark gedrukt. Volgens de laatste opgaven is van
het rentelooze Rentenmarkcrecliet, ter inlossing van
schatkistpapier aan het Rijk toegestaan, tot een be-
drag van 200 millioen gebruik gemaakt; van het ren-
tedragende (tot dekking van het tekort op de be-
grooting in den overgangstijd) tot 3 December voor
465 millioen. Volgens een uitlating van den Vice-
President van de Rijksbank schijnt de Rentenbauk dit rentedragende crediet slechts onder deze voor-
waarde te hebben, verleend, dat het voor einde Maart

1924, het einde van het begrootingsjaar, zal zijn
terugbetaald. De betrekkingen tusschen de Renten-
bank en de Rijksbank zijn in het algemeen niet zeer
doorzichtig. Al zou het volgens de wet kunnen schij-nen, dat de Rentenbank bij dit erediet van max. 1200
millioen rentenmark aan het Rijk, waarover dit ge-
durende de volgende twee jaren kan disponeeren, geen
voorwaarden zou kunnen stellen, thans blijkt, dat
het Directorium van de Rentenbank zijn ambt opvat als een soort financieele contrôle over het Rijk dooi
de leiders van industrie, landbouw, handel en ban-

ken. Het sloopen der Staatssouvereiniteit komt te-
zelfdertijd in de overeenkomst tusschen de Rijnsch-
Westfaalsche industrieelen en de bozettings-autori-
teiten over den modus vivendi in het Roergebied
niet minder tot uitdrukking. In deii strijd tusschen

den staat en het bedrijfsleven is dit laatste overal
in het offensief en bijna overal aan de winnende
hand.

Het debuut van de rentenmark was zeer verschil-lend. Terwijl sommigen haar als tot dusverre de de-
viezen begonnen te hamsteren, trachtten anderen haar

evenals tot dusver het Rijksbankbiljet zoo spoedig
mogelijk kwijt te raken. Er kwam wat orde in deze
zeer verwarde toestanden, toen de Regeering beval,

dat de rentenmark voor dezelfde waarde als een goud-
mark zou worden aangenomen ek dat in het verkeer
tusschen betaling in deviezen, in rentenmark, in dol-

1064

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

12
December 1923

larschatkistbiljetten, in Rijk-goudleening of andere
,waardevastc” betalingsmiddelen geen onderscheid mocht worden gemaakt. Deze proclamatie is des te

interessanter, daar dooi- Ilelfferich en de andere
vrienden van door hypotheken gedekt en door het be-
drijfsleven uitgegeven geld het zich afwenden van

de Rijksmark bepleit was met een beroep op het nood-
zakelijk verdwijnen van de ,,proklamatorische” macht

vaü den Staat. De door de poc]amatie geschapen

rechtstoestand is ook hierom zeer eigenaardig, omdat
de rentenmark krachtens de wet heelemaal niet be-
hoeft te worden aangenomen. Haar aanneming is fa-
cultatief; slechts mag zij niet van de berekening van
een disagio afhankelijk worden gemaakt.

Het betalingsverkeer heeft zich in enkele dagen al

gemeen op de ,,goudmark” als waardeeenheid inge-

steld. De prijzen, die er in worden uitgedrukt, zijn zeker nog niet heelemaal tot rust gekomen. Sterke
stijgingen en dalingen wisselen elkander af. Voedings-

middelen vertoonen, vergeleken met den vredesstand,
een verhooging van 2 pOt. (rijst) tot 240 pOt.
(eieren). Arbeidersloonen bedragen tot het dubbele,

ambtelijke salarissen tot minder dan
Y
3
Van het in
vredestijd ontvargene. De index der a1geeene kosten
van levensonderhoud te Hamburg wees begin Decem-
ber een prijsstijging van ongeveer 50 pOt. vergeleken

met 1914 aan, waarbij valt te bedenken, dat de huis-
huren nog steeds slechts een zeer gering deel van de
vredeshuren bedragen. De duurte, die sedertdien met
oflgeveer 20 pOt. is verminderd, wordt grooteudeels
veroorzaakt door het calculeeren van risico-opslagen,

gelijk die voor den overgang tot-de goudrekening door
industrie en handel werden berekend om zich tegen

daling van de waarde van de mark gedurende den
tijd tusschen de factureering en de ontvangst van het
factuürbedrag te beveiligen. De autoriteiten hebben
in sommige gevallen met succes ingegrepen om een
daling van de levensmiddelenprijzen te beiorderen. In’
het algemeen laat nien het aan het vrije spel der krach

ten van vraag en aanbod over, het ,,juiste” niveau van
prijzen en bonen te vinden. De uurloonen in de in-
dustrie bedioegen begin December tusschen 25 en 50
pfénnig. Volgens de nieuwe salarisvoorstellen der
Rijksregeering zal do laagste anibtenarencategonie
(ziekenoppassers) een jaarsalaris van 606-810 Mark,

groep 4 (treinmachinisten) 834-1110 Mark, groep
10, (Regierungsriite) 2250-3000 Mark, groep 13
(Ministerialrkte) 3750-4950 Mark ontvangen. Een
gezant krijgt 1000 Mark, een Minister 13.500 en de I{ijkskanselier 15.000 Mark. Volgens een betrouw-

baar courantenbericht moet de Regeeriug in de on-
derhandelingen met de beambten hebben toegegeven,
dat de salarissen in de onderste zes klassen onvol-
doende zijn voor een behoorlijk bestaan; het Rijk wm
echter eenvoudigweg niet in staat meer te betalen.

Betwijfeld wordt, of men zelfs wel in staat zal zijn
deze hongersalarissen na eenige weken nog te kunnen
betalen. Hierdoor dreigt hot staatsbankroet, na dc
houders van Kniegsanleihe en de herstel-schuld-
eisehers getroffen te hebben, ook de staatsbeambtéri.

1-let zich instellen der
prijzen
op de nieuwe waarde-
eenheid (rentenmark is gelijk goudmark) werd op
gevaarlijke wijae gecompliceerd door het rnunthisto-
nisch zeer interessante feit, dat gedurende weken
geen koers voor de flijksmark bestond, die als rich-
tinggevend ‘voor de noodzakelijke ,,rekurrente” aan.-
sluiting van de nieuwe waardeeenheid aan de oude
lcon woiden beschouwd. In Berlijn stelde men ambte-
lijke koersen vast, die 50 pOt. en meer beneden de

buitenlandsche noteeringen bleven en waartegen men
slechts 1 of enkele pereenten meer buitenlandsôhe
wissels kon toewijzen. Door de tegenstanders dezer
rnèthode werd aangevord, dat in modanige koersen
cle- mai-ktverhoudingen niet tot uitdrukking komen.
De voorstanders der regeeringspolitiek artwoordden
hierop, dat de bijitenlandsehe en vooral de New Yoik-
seho noteeringen geen maatstaf kunnen zijn, daar zij
velal ongneeer. nominal zijn en
bij
vraag van eenige

beteekenis naar markbiljej.ten veel hoogere prijzen
dan de genoteerde moesten worden betaald. In wer-

kelijkheid bestond voor de Rijksmark geen’ geregelde

markt meer, doch slechts inplaats van het aanbod de
vlucht voor de Mark, inplaats van de vraag een zoo
nu en dan oplaaiende vraag uit toèvallige specuiR-

tieve of commercieele motieven van het kleinste for-
maat. De handel echter, die er zich aan gewend had

in de New Yorksche en Londensche noteeririgen de

,,feste Pol in der Erseheinungen Flucht” te zien, cal-
culeerde zijn brijzen op grond hiervan.

Zooals wij in den aanvang zagen is met een voor-

oorlogsche eireulatie van vier tot zes milliard Mark
vergeleken de huidige nog maar klein.
Zij
kan in de
toekomst worden vermeerderd, in de eerste plaats

door de uitgifte Rijksbanlcbiljetten tegen discontee-

ring van waardevaste handelswissels, die in Rijls-
mark luiden, doch waarbij het wisselbeclrag met den
koers van het Pond Sterling
stijgt
of daalt, of door
omzetting van rekening-courant-saldi
bij
de Rijksbank
in Rijksbankbiljetten; in de tweede plaats door uit-
gifte van réntenmarkbiljetten ter hoogte van 1,2 mii-hard in totaal door disconteering van
dergelijke
Sten-
ling-waardevaste handelswissels tegen 10 pOt. dis-
conto en door de verleening van de rest van het ere-
diet aan het Rijk, dat in. totaal eveneens tot 1,2 mii-

hard mag opboopen. Daarbij komen nog goudbank-

biljetten en .goudschatkistbiljettcn, die door de Rijks-
bank tegen inlevering van goud en buitenlandsche

wissels worden uitgegeven en steeds voor 100 pOt. Le-
hooren gedekt te zijn – het nieuwe Duitmhe buiten-
landsehe geld, terwijl de rentenmark bedoeld is zuiver

binnenlandsch geld te blijven. Kuar
SINGER.

Hamburg, S December 1923.

ONTVANGEN:

Annale van di6Uniwersiteit van Stellenbosch
onder

redaksie van Prof. W. Blommaert (Hoofdredak-

teur), Prof. 0. K.
B&ain
en Prof. R. W. Wilcocks.
Jaargang 1, Reeks A. AfI. 1, April 1923: A. 1.
Perold, Ondersoekin.gs omtrent Moskonf yt.
Afl. II,
April 1923: Ohas. K. Bram,
The intracellular
Symbionts of .some iS’o’uth
African
Coccidae.
Reeks B. Afl. 1, -April 1923: R. W. Wilcocks,

Oor die ,,Ongeldige” Modi van die Silloqisnne.
Afl. II, Augustus,1923: J. F. W. Grosskopf,
Koöperasie in Suid-Afrilca.
Nasionale Pers Be-
perk, Kaapstad.

De Universiteit van Stellenhosch volgt met deze publi-
caties het voorbeeld door zoovele harer zusters gegeven.
De onderwerpen liggen, zooals uit de titels blijkt, op het
gebied van alle faculteiten. Het meest binnen de perken van dit weekblad valt de studie van den heer Grosskopf
over de Zuicl-Afrikaansche Cooperatie. Groei is vooral te
bespeuren op landbouwgebied, in verband waarmede de
schrijver de nieuwe wet op de coliperaties van.’ Juli 1922
aan een uitvoerige bespreking onderwerpt. Hij eindigt met
de volgende woorden: ,,Koöperasie het in Suid-Afrika sy
eerste ontwikkelingstadium deurgeniaak; baie van die
eerste leerfoute hoef nie weer begaan te word nie. ‘n Krag-
tige koöperatieve uitbreiding vinci teenswoordig plaas, en
met die regte gees en kundige, verstandige beheer is daar
alle vooruitsig vir ‘n voorspoedige ontwikkeling.”

Aperçus statistques sur la Belgique
ôtabbis d’après
les tableaux de b”annuaire statistique”. Homma-
ge chr Service de la Statistique générale aux pan-
ticipauts de la XVe Session de l’Institut inter-
national de Statstique. Bruxe.11es, 1923. Irnpni
merie A. Lesigne.

1’Var Fi’nances’ in the Netherlands up to 1918
by M. J.
van der Flier Li. D. Published on be-half of the

Oarneie ‘Endowment for International Peace.
Oxford 1923. Humphrey Milford..

Deuxznne
Oonfére’nce
Gérirale des Communications
t
– et du Transit.
Documents préparatoirés. 1 Voies

–
Ferrées. II Ports Maritimes. III Questions Elec
triques. Société des Nations, Genève. 1923.

12
December
1923

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

1 Ô65

MAANDCIJFERS.

EMISSIES IN NOVEMBER 1923.

Bank- en Credietinstellingen ……
f

178.500,-
zijnde:
Bank voor ]lodemcultuur
f
85.000,_
aand. ii. 105
O/._
Spaarfoads voor Boderncult.f 85.000,-
aand. It 105 oj.

Rypotheekbanken ……………. ..

40.000,-
zijnde:
N.V. Dordiechtsche Hypotheekbank

f
200.000,- aand.
It
100
ol
o
, waar-
op te storten 20
0
10.

Oultuurondernemingen, Handeisver-

eenigingen en Handelsvenn…..,,

670.000,-
•

zijnde:
Mij. tot Exploitatie der Vereenigde
Maj aug-landen
f
250.000,-.- aand.
It268o/
0
.

Diversen ……………………,,

45.000,-
zijnde:
Bussumsche Zwemveieen.
f
45.000,_
4
0
/0
tot 6
0
/o obi. It 100
0
/0.

Totaal …
.
f

933.500,-

Totaal der emissies in Januari ….
f
86.663,725,-

Februari . ,,
5.767.500,-
–

Maart .

,,
4.841.565,-

April . . . – ,,

6.979.250,-

Mei ……,,

8.503.000,-
Juni ……,,
93.667.500,-

Juli ……,,

8.599.875,-

Augustus . ,,

935.000,-

September..
,,

460.000,-

October – . ,,

3.330.000,-

November..
,,

933.500,-

Algemeen Totaal.
. f
220680.915,-

Bovendien:

f
34.050.000,- 3m. Schatkistjromessen It
f
990,10
13.150.000,- 6/m.

,;

980,84
12.791.000,- 4
0/
Schatkistobligaties ,, ,, 1000,-
terwijl voorts ook hier te lande gelegenheid bestond tot in
schrijving op de uitgifte van Illinois Central Railroad
Company $ 12.022.450 pref. aand. It 100
0
/0.

GIRO-KANTOOR DER GEMEENTE AMSTERDAM.

Juli 1923

Augustus 1923

Posten

Bedrag .
fi
Posten

Bedrag

Ontvangen en
betaald:
in contanten..

29459
f
14.358.077

32381
f
14.364.7211
door over-
schrijving’)…
134278
,
3
216.564.728 112430 ,, 79.196.030
Particuliere
.rekeninghoud.

193992, ,, 31.219.993

19638
2
1,, 28.292.250
Saldo te goed
part. rek. ultO. – –

,,
19.926.989

–

,, 20.751.662
Deposito’s voor
een jaar vast.

2183
,,
7.596.200
1
2218
2
) ,,
7.179.500
2)
lnclusieve verrekeningen tusscnen gemeentediensten,
zijnde
f
151.673.904,82 en
f
13.520.217,28 per maand.
2)
Aantal.

– –

RIJKSPOSTSPAARBANK.

SEPTEMBER
1

1921
1922

1923

f

9.714.598f
10.722.431f
9.595.380
Inlagen …………
Terugbetalingen …
9.637.421,,
9.124.355
,,

8.379.761
Tegoed der inleggers
,, 277.395.071
,, 289.433.152 ,, 297.977.737
Nom. bedr. der uitst.
op ultimo ………

staatsschuldboekjes
op ultimo

…… .-.
,,

43.818.200,, 44.314.450,,
44.481.950
Spaarbankboekjes:

Aantal nieuw uit-
9.531
9.848 9.017
Aantal

geheel

af-
–
gegeven …………..

betaald. ………
7.857
–

6.746
‘

5.988
Aantal in

omlool-
…..

op ultimo
1.917.189
1.932.409
.•

1.947.948

STATISTIEKEN EN OVERZICHTEN.

N.B. *** beteekent: Cijfers nog niet ontvangen.

GELDKOERSEN.

BANKDISCONTO’S.

Disc. Wissels.
4112Dec.
’23 Zwits. Nat. Bk. 4
16 Juli ’23
‘Bel.Binn.Eff. 5
12Dec.
’23 N.Bk.v.Denem. 6
1Mei ’23
lVrsch. inR.(;. 6
12Dec. ’23
ZweedscheRbk 51 8Nov.
’23
Javasche Bank … 34
1Aug.’09
Bank v.Noorv. 7 9Nov.
’23
BankvanEngeland4
5Juli
’23Bk.v. Tsjecho-
Duitsche Rijksbk. 90 l5Spt. ’23
slowakijë…
428 Mei ’23
Bank v. Frankrijk 5
11 Mrt. ’22
N. Bk. v. O’rijk 9
2Sept.’22
Belgische Nat.Bnk.
522 Jan.’23
Elong. Bank..18
5Juli ’23
Fed. Res. Bank N.Y.
421 Feb. ’23
Bank v. Italië.
511Juli ’22
Bank van Spanje.. 5
23Mrt. ’23
Z..Afr.Res.bnk 6

OPEN MARKT.

Data
Amsterdam
Londen

d
Part.
Berlijn
Part.
I
Part.
N.
York
Coil-
Part.
1
Prolon-
disconto
gatie
(3
mnd.)
disconto
disc. nsoney
–

8Dec.

’23
4
334
– –
1)
3-8 D. ’23
318-4
4-y
4

334
–
26N..1D.’23
37_4
I
:
–
434_34
19.24 N. ’23 334-4
1334_434
38,
– –
434-5
4-9

D. ’22
334
_71
3
34-
4

2s1_51
–
–
434_6
5-10 D. ’21
434 _
8
18
3

-4
351_
– –
4_6

20_24J1i’14
31/_8/j
1234 _334
2y
4
-V
4

2
1
1
234
1

.234
1) Noteering van 7 December.

WISSELKOERSEN.

WISSELMARKT.

I’onden openden deze week in een iets betere stemming. Vooral in het midden der week wâs er flinke vraag en ko:,
de koers zich tot 11,50 verheffen. Later was het aanboJ
weder grooter en sloot de markt flauw. Francb liepen eenige
malen heen en weer. Het heeft er iets van alsof er nieuwe
gc•udpunten- gevonden zijn, althans de koers blijft nu al
eenigen tijd tusscheu 14 en 14,40 voor Fransche Fraucs heen
en weer loopen, terwijl België tusschen 12 en 12,45 blijft
schommelen. Dollars iets vaster in het begin der week, slo-
ten daarna weder lager. Skandinavië, met weinig verande-
ring voor Stockholm en Christiania, was niet onaanzien-
lijk lager voor Kopenhagen. De genomen maatregelen zijli
blijkbaar nog niet afdoende. Ook Zwitserland en Spanje vrij
stationnair. Batavia wederom iets flauver, 9634-9634.

11 December 1923.

KOERSEN IN NEDERLAND.

13a a
Londen
e
)

Berlijn4)
*)
Weenen
. *)
Parijs
•) Brussel

**)
New
York

)

3 Dec.

1923
‘11.46 i0.00054
0.003734
14.30
12.36
2.6334
4

‘

1923
11.451 0.00053
0.003734
14.10
12.21
2.6411
8

5

,,

1923
11.47

0.0005l0.0037i/
174.15
12.22
2.6234
6

,,

1923
1l.49

0.00055k
0.0037
14.22k
12.27
2.62
7

,,

1923
11.461 0.00057k
0.003734
14.-
12.10
2.6334
8

,,

1923
11.4% 0.000591
0.0037/
8

14.05
–
–
Laagsted.w.
1

11.45

0.00046
0.003634
13.96
12.04 2.6134
Hoogste,,,,
1

11.50

0.00063 ‘.0038
14.42
2.45
2.64/
2

1Dec.

1923 11.46

0.00042
0.003734
14.25
12.15
2

2.6341
8
3

24Nov. 1923
11.47

0.00028
3.0037
14.20
12.16
63’a2
Muntpariteit
12.10

59.26
5)

50.41
18.-
18.–

*)
Noteering te
Amsterdam. **) Noteering te Rotterdam.
1 Particuliere opgave.
2 Noteering van 30 November.
3)
Idem van 23 November.
4 Gulden per milliard Mark.
8)
Gulden per 100 Mark.

Data
Stock-
holm
)
Kopen-
hagen)
Cliris-
ti
an
i
a
*)
1
Spanje
1)
Batavia’)
telegrafisch

3Dec.

1923
69.20
47.45 39.40
45.90,
34.471
9634-34
4

1923
69.20
47.30 39.20
45.95
34.20
9034-34
5

,,

1923
69.20 46.90 39.30
45.90
34.20
9634-34
8

,,

1923
68.90
47.-
–

‘39.35
45.771
34.25
9634
–
Vs
7.,,’

1923
69.10
46.95 39.35
45.80
34.20
9634-34
8

,;

1923
69.10 46.80
39.25
45.85 34.25
9634-34.
L’ste d. w. ‘)
68.75
46.60
39.05
45.70
34.10
9634
H’ste ,,

,,

‘
69.45
47.55
39.55
46.05 34.50
9634
1-Dec.

1921
69.25 47.55
39.50.
46.-
34.30
965/
8

24 Nov.

1923
69.10
46.-
‘38.70
45.85
34.20
9634 _97
Muntpariteit.1
66.67 86.67 66.67
48.- 48.-
100
)Noteering te Amsterdam.
1)
Particuliere opgave.

1066

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

12 December 1923

(

KOERSEN TE NEW YORK.

Data
1
Cohir
Lond.
(inSperJ)
1
Zirhi Pariji
(in
ct3.P.fr3.),

Zicht Berlijn
1

(in3per
1/ard Mark)(”

‘Zicht Am3terd.
clip. gid.)

8

Dec.

19231
4.36.12
5.33
0.00024
38.05
Laagste d. weeki
4.33.75
5.33
0.00023
37.91
Hoogste

,,
4.39.50
5.46
0.00025
38.15
1
Dec.

1923
4.34.62
5.41
0.00016
37.95
24 Nov.

19231
4.37.12
5.45.
0.00020
38.25
£duntpariteit
. .
4.86.67
19.30
23.81)

1)1
4031
‘) 1fl CE. per
KOERSEN VAN DE VOLGENDE PLAATSEN OP LONDEN

Plaatsen en
Landen
Noteerings-
eenheden
23 Nov.
1923
1
Dec.
1923
1

3
–
8
Dec.
’23
1
Laagste Hoogste1
18
Dec.
1923

Alexandrië.
.
Piast. p. £
9716133
9715182

9715133

97
18
1
82

1/5
9

97
36
1
82

*B
ang
k
o
k
Sh.p.tical
1110
1110

1110
1110
1110
B. Airesl)
d. p.
$
387/
8

39t1,
39
1
116
399/
391
Calcutta
. . .
Sh. p. rup.
115
1
1
32

1
1
59
15
2

1141sl,
114
3
71
33

Constantin. Piast. p. £
820
800
795
820
805
Hongkong
Sh.
p.
$
213
7
1
8

213l5/
21351
8

214
213l
71
Lissabon
1)
.
d. per Mii.
2
1
196 211
33

21182

211
2
1
1
88

Madrid …..
Peset. p. £
33.621
33.271
33.20
33.55
33.491
Mexico ……
d. per
$
26
N
26
1
1
2

24
27i
26
Montevideo
1)
id.
403,
4
111

41
43
427
1
8

Montreal
$
per £
4.465
1
8

4.423%
4.42 4.49
4.45
Kr. p. £

..

150h
1491f
147k
150
149
Praag ……..
R.d.Janeiro
1)

d. per Mii.

..

427152
4311
33

45
5 Y
4

5l1
Lires p. £
101
100j
100
10071
9

100h
Shanghai
Sh. p. tael
314
.

’14
313 315
313
Rome ……..

Singapore
id. p.
$
214
7
33

214
5
1
33

2/4
3
/33

2
1
4
7
1

2/4
5
/
33

Valparaisol)
pesop.0
39.70
40.40
39.71)
40.80
40.20
Yokohama
Sh. p. yen
2/217/
33

2/2k
2/131/
33

2
j
2
212
1
1
64

Koersen oer voorasgaa ncie aagen.
1)
7 elegratlsCfl transtert.
)
91.) Cig.

NED. BANK 10 1)ecember 1923
(vervolg).
Voorn a
arnste postemn d ui7.enden guldens.

Data
1

Goud
Zilver
–
Banl

[

___
biljetten

1 Andere
1
opeischb.j
1

1 Beschikb.
Metaal-
saldo

1
Dek-
Iidngs perc.

10 Dec.

’23 581.786
7.475
1
1.027.360
20.941
1377.748
56
3

,,

’23 581.786
7.701
1041809
.33.117
373.837
55
26 Nov. ’23
581.783
8.181
1.004.308
42.634
379.918
56
19

–
’23
581.782
8.031
1.010.384
35.441
379.987
56
12

’23
581.778
7.004
1.025.927
35.556 375.822
54

ii Dec.

’22
581.789
8.851
974.803 30.476
388.889
50
12 Dec.

’21

25

Juli

’14
~
162.114i

605.969 8.276 1.021.226
35.811
402.097
58

8.2281 310.437
6.198
43521
1
)
54

1

Totaal
1

1

Hgervan

1
Schatkist-
1
–
Belee-
1

Papier
op het
1
Diverse
Data

bedrag
disconto
1
pronzessen
1
ningen
1

buiten-
eke-
ningen
2)
IrechfstreeksI
1

land

10 Dec. 1923 190.026

21.000 174.333

35.108 .82.956
3
,,

1923 175.737

21.000 190.488

38.909

96.236
26 Nov. 1923 188.238

42.000 142.237 57.040 99.835
19

1923 181.410

43.000 148.280 55.857 87.924
12

1923 176.637

40.000 144.049 62.449 104.475

11 Dec. 1922 204.439

40.000 116.443 75.279 30.126
12 Dec 1921 281.761

93.700 122.533 38.618 18.504

25 Juli 1914 67.947

14.300

61.686 20.188
1
509
1)
Op de basis
van
2
1
metaaldekking.
2)
Sitlitpost activa.

‘s
RIJKS SCHATKIST.
De Minister van Financiën maakt om. bekend:

1

3 Dec.
1923
–

10
Dec.
1923

dat uitstonden

–
aan schatkistpromessen f
305
.
590
.
000,
_ f
306.84
O.
000,-
waarv.direct bij Ned. Bk.
,,
21.000.000,-
,,
21.000.000,-
an schatkistbiljetten. ,,195.506.000,- ,,187.153.000,-
1

aan zilverbons ……..
,,
31.022.360,-
,,
30.735.419,50
Tegoed v.d.Posteh. en Gdst.
bij ‘s Rijks Schatkist.
. .
3
,106.558.196,53j ,,106.558.196,53

Onder de vlottende schuld is begrepen:
Voorsch. aan de Koloniën
,,
96.364.661,551 ,,100.049.304,17.
Voorschot aanGemeenteni 30
September
1923

3
1
October
1923
voordoorRijkvoorhen}
,,
82.213.696,88
,,
84.153.578,07
te heffen Ink. belastingJ
Voorschotaan rek. houders-
,

3Dec
1923

10
Dec.
1923
v. d. Postch.en Girodst.
,,
58.273.313,31

60.677.164,23
In daggeldieening tegen

onderp. v. schatk.papierl,,

–

1»

–
2)
Waarvan
f
37.056.000 vervallen op of na
1
April 1927.

NEDERLANDSCU
–
INDISCHE VLOTTEN DE SCHULD.
De Minister van K1oniën maakt bekend:

1
Dec.
1923

1

8Dec.
1923

Voorschot uit ‘s Rijks

–
kas aan N.-I ……… .
f
92.166.508,96
f
95.914.000,85
Ind. Schatk.prom. in oml.
,,
79.100.000,-
,,
79.100.000,-
Voorsch.jav.Bk.aanN.-I.
,,
3.200.000,_
,,
1.100.000,-_
1

Muntbiljetten in omloop.
,,
41.700.000,-
,,
41.800.000,-
1) Tegoed van
Ned.-Indië
bij
de Javasche Bank.

JAVASCHE DANK.
Voornaamste posten in duizenden guldens. De samengetrok-
ken cijfers der laatste weken zijn telegrafisch ontvangen.

B k-

Andere Beschikb.
Data

Goud

Zilver

biljet

opeischb. metaal-
schulden saldo

8Dec. 1923

222.500

265.000 120.500
1145.400
1
,,
1923

222.250

259.500 129.000 144.550
24Nov. 1923

222.250

259.500 129.500 144.450

3Nov.1923 160.600

61.371. 262.511 130.842 144.020
27 Oct. 1923 160.616

61.243 259.535 140.204 142.608

9 Dec.1922 155.240

56.442 267.796 112.120 136.467
10 Dec.1921 152:978

27.551

289.558
.
93.595 104.412

25Juli1914 22.057

31.907

110.172

12.634

4.842
2

Data

1
1
____________

Dis-.
conto’s
1

‘
N.-Ind.
betaalb.

1
Belee-
1
ningen
1

1
sch
‘
o
”
t
‘
ten
1
a/h. Gou-I
1
vernem.

1

Diverse

ningenl)

1
percen-

81)ec.1923
–

102.7(
1

1.10031
58
1

,,

1923
162.420
3.200
8
!
57
24Nov.1923
166.610 1.400
al
.
57

3Nov. 1923
97.824l 26.251′

91.100
l

—
J
39.741
56
27 Oot. 1923
38.139! 26.187

96.023!
–.
J

40.972
56
–

9Dec.1922
37.501!
26.3121
105.3391
–
24.661
55
10 Dec.11
35.236

14.6311 120.1411
32.19
13.446
47

25 Juli1914
7.259

6.3951

47.934

6.146
2.228
44..
t)
Sluitpost
activa.

1)
Basis
2
1
,
4 metaaldekking.
3)

Creditsaldo.

NOTEER ING VAN ZILVER.
te Londen

N. York
te Londen N. York
8Dec.

1923..

338/

64′

9Dec.
1922..

3171
8

641f
1

,,

1923..

333

64tj
s

10 Dec.
1921
..

1
18

65
24Nov.

1923..

335

(14

20 Juli
1914..

2415116

541

NEDERLANDSCHE BANK.
Verkorte Balans op 10 December 1923.
Activa
Binnenl.Wis.I fl.-bk.

f

92.947.125,83
–
sels,Prom.,’ B.-bk.

,,

37.029.514,13
enz.in disc.I Ag.sch.

,,

60.049.753,75
190.026.393.71
Papier o. h. Buitenl. in disconto ……..

–
Idem eigen portef.
.
f

35.108.171,-
Af :Verkocht maar voor
de bk. nog niet af gel.

–
35.108.171,-
Beleeningen

H.-bk.

f

51.606.575,82
ncl. vrsch.j B.
–
bk.

,

22.539.509,44
in rek.-crt.J Ag.sch.

100.187.378,89
op onderp.

f
174.333.464,15

Op Effecten…….
f 165.4313T
Op Goederen en Spec.
,,

8.897.300,
–

174.333.464,15
Voorschotten a. h. Rijk…. …………

,,

13.653.473,01
Munt en Muntmateriaal
Munt, Goud ……
f

56.240.100,-
Muntmat., Goud
..
,,
525.545.660,46

f
581.785.760,46
Munt, Zilver, enz..
,,

7.474.726,58
Muntmat., Zilver

Effecten
589.260.487,04

Bel.v.h.Res.fonds
.
f

5.961.753,81
id.van 1/
5
v.h.kapit.
,,

3.992.248,89
9.954.002,70
Geb.enMeub.derBank ……………..
,

5.000.000,-
Diverse

rekeningen ………………
,,

82.956.227,30

f
1.100.292.218,91
Passiva.
Kapitaal ………………………..
f

20.000.000,-
Reservefonds ……………………
,,

5.999.469,43
Bijzondere

reserve.
.
………………

.
,,

9.000.000,-
Bankbiljetten in omloop …………..

,,
1;027.360.150,-
Bankassignatiën in omloop ………..

.
,

1.087.145,81
Rek.-Cour.
j
Het Rijk
f

–
saldo’s:

‘k
Anderen
,,

25.854.040,13
25.854.040,13
Diverse

rekeningen ……………….

10.991.413,54

f
1.100.292.218,91

Beschikbaar metaalsaldo ………….
f

377.748.473,73
Op de basis van
ij

nietaaldekking.
. . –
,,

166
.888.206,54
Minder bedrag aan bankbiljetten in om-
loop dan
waartoe
de Bank gerechtigd is.
,,
1.888.742.365,-

12 December 1923

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

1067

DE SURINAAMSCHE BANK.
Voornaamste posten in duizenden guldens.

Data
Metaal
Circa
–
latie

Andere
opeischb.
schulden
Discont.
Div. reke-
ningen
1)

27 Oct.

1923..
1.162
1.451
928 1.174
616 20

,,

1923..
1.162
1.479
956 1.174
642
13

1923..
‘1.162
1.604 927 1.164 668
6

,,

1923..
1.171
1.663 954
1.162 724

28 Oct.

1922..
1.240 1.686 928
1.217 510

25 Juli

1914..
645
1.100
560
735
396
•) OIUILj)USL Un dÇLIVCt.

BUITENLANDSCHE BANKSTÂTEN.

BANK VAN ENGELAND.

‘ooriaamste posten, onder bijvoeging der Currency Notes,
in duizenden ponden sterling.

Data
Metaal
Circulatie

Currency_Notes

Bedrag
Goudd.
1
Gov. Sec.

6 Dec.

1923
127.873 126.112
284.393
27.000 239.946
28 Nov. 1923
127.769
125.016
281.581
27.000
236.882
21

1923
127.766 .128.869
281.202 27.000 236.599
14

1923
127.686
124.204
282.995
27.000
238.344

6 Dec.

1922
127.447
123.064
290.578
27.000 247.759

22 Juli

1914
40.164
29.317
–
– –

Data
Gov.
–
Sec.
Other
Sec.
Public
Depos.
Other
Depos.
Reserve
‘

Dek-

1
kings-
perc.
1

6 Dec. ’23
69.724 74.362 11.210
136.601
21.511
1

14,55
28Nov.’23
43.374
72.797
21.132
99.767 22.503
18,60
21

’23
43.439
74.143
17.236
106.232 23.647
19,15
14

’23
43.719
71.469 .14.885 105.804
23.232
19,25

6 Dec ’22
66.892
65.831
11.142
126.554 22.833
16,58

22 Juli ’14
11.005
33.633
13.735
42.185 29.297
5281
8

‘) vernoualng russcnen tceserve en ueposns.

DUITSCHE RIJKSBANK.
‘uornaaujste iiosten, onder bijvoeging der Da riehen s kassenschçinc. in billiardea Mark.

Data
Metaal
Daarv
Goud
Waarv.
1 b. Buit!.
1
Kassen-
1

scheine

1
Circulatie
1
Dek-
kings_
1
Icirc.bknll
i

.
perc.2)

15 Nov. ’23
5 6
0,4.67
0,011 1.996
92.845
2
7

,,

’23
6,
5

0.467 0,011

2.205
19.153
12
31

Oct.
.
’23
10,8
0,467
.
%
0,011
.

115
2.497
4
23

’23
,,
14,3
0,467
0,011
80
524
15

15 Nov. ’22
1,1
1,005:
o,oso:
0,051e
0,582
4

9

23 Juli

’14
1,7
1,357
–
0,065e
1,9

3
93

Wissels
Darleheni
kassenscheine
Rek. Crt.

t
Totaal
Handels-
t
Schatkist.
Tot, uit-
1
In kas bij
1

wissels

1

papier
1
gegeven
de Rijksb.

wI 229.331
39.530
189.801
129.553
2000 2000
34.156
8.057
26.699
16.831
2200 2200
Cr

7.637
1.058
6.579
7

3.868
115
115
831
153
678
390
•80
80

0,754
4
‘

0,175e
0,5794
0,212
4

0,065
4

0,051e

0,751
8
1
0,7513
–
0,944e
–
–
1)
Onbelast.

1)
Dekking
der circulatie dôor metaal
en Kassenscheine.
3)
In

niiiliard
en.

1)
In bi
Ilioenen.

BANK VAN FRANKRIJK.
-.
‘ooriiaamste posten in duizenden franc’s.

1
Waarvan
Tegoed
Buit.
gew.
Data
Goud
in het
Zilver
in het
voorsch.
Buiten!.
Buitenlandl
a/d. Staat

6 Dec.’23
5.539.876
1.864.321
296394
573.856 2S.200.000
29Nov.’23
5.539.802
1.804.321
296.113
5111.514
22.800.000
22

‘,,

’23
5.59.675
1.864.321
66088
563.460
22.800.006

7Dec.’22
5535.405
1.897.967
288.642
‘
573.810
23.200.000

23 Juli’14
4.104.390
–
639.620
–
–

Wissels
,Uitge-
stelde
•
e ee-
B 1
an

–
B

kb!
Rek. Crt.
Parti-
Rek.
Crt.
Wissels
ningen
je en
calieren
Staat

v’
3273.588
17.064
2.413.706 37.939.333
2.097.671
15.417
3.725.376
17.488
2.270.563 37.329.312 2.183.366
20.247
l
o
r
3.302.744
17.499
2.344.531
37.158.679
2.044.600.
85.509

2.264.728
29.248
2.204.494
36.383.961
2.118.627 28.533

1.541.980
–
769.400
5.911.910
942.570 400.590
BANQUE NATIONALE DE BELGIQUE.

Voornaamste posten in duizenden francs.

Metaal
1
Beleen.I
Beleen.
Binn.
Rek
.
Data
mcl.
van
1

van
1

wissels
Circa-
Cr1.
buitenl.
buit.!.
J
prom.d.I
en
latie
partic.
saldi
vorder.
provinc.I
beleen.

354.799184.653480.0001
6 Dec.’23
1373.095 7.275.571
187.537
29Nov.’23
353.56684.053I480.000I
1397.763
7.277.557
275.777
22

,,

‘23350.905I84.65348Q.OoQ
1330.341
7.184.857
282.512

7 Dec. ’22I338.62084.653I48Ø.00OI
738.4976.661.322
211.137

VEREENIGDE STATEN VAN NOORDLAMERIKA.

FEDERAL RESERVE BANKS.

‘ooinaamste posten in duizenden dollars.

Goudvoorraad
–
F. R.

Data
_____________ ___________
Zilver
Notes in
Totaal
Dekking
1

In het
etc.
circa-
bedrag
F. R. Notes
buitenl.
latie

21

Nov. ’23
3.135.456
2.158.499
–
77.425 2.223.074
14,,,

’23
3.134.009
2.161.916
–
75.3702.263.048
7

’23 3.122.916
2.175.759
–

1 30.358 2.299.391

72.325 2.265.556

22
1Nov.
’22 3.088.325
2.146.713
–

Algem.
Data
Wissels
Totaal
Gestort
Dek-
Dek-
Deposito’s
Kapilaal
kings-
kings-
1

____________

perc.I)
perc.l)

21 Nov. ’23
1.030.742
1.941.479
110.103
75,3 77,1
14

,,

’23
1.059.562 1.982.431
110.023
73,8
75,6
7

,,

’23
1.065.480 1.909.383
109.835
74,8
76,5
22
Nov.
’22
871.596 1.894.988
106.495
73,6 76,7
‘) Verhouding totalen goudvoorraad tegenover opetschbare
schulden: F. R. Notes en netto deposito.
8)
Verhouding totalen
voorraad muntmaterlaal en wettig betaalmiddel tegenover Idem.

PARTICULIERE BANKEN AANGESLOTEN BIJ HEL
FED. RES. STELSEL.

‘oornaauiste posten in duizenden dollars.

1

Totaal
1
Reserve Waarvan
Data
Aantal
banken
1
uitgezette
1
gelden en
i

bij de
Totaal
t
deposito’s
1
time

Ibeleggingen

11.929.769

FR. banks
j
deposits

14
1ov.
’23
767
1.404.820
1
15.377.749
4.028.523
7

,,

’23
707
11.020.983
1.358.176115.259.656
4.033.525
31 Oct. ’23
769
11.943.434
1.388.38715.288.335
4.031.675
15Nov.’221
785
11
.
2
33.
2
181
1.391.559j14.967.857
3.651.805

Aan liet ejud van ieder, kwartaal wordt een overzicht
gegeven van enkele niet wekelijks opgenomen bankstaten.

EFFECTENBEURZEN.

Amsterdam, 10 December 1923.
De vrijwel overal met zoo groote spanning verbeide
verkiôzingen in Engeland zijn thans achter den rug en zij
hebben ‘niet volkomen duidelijkheid aan het licht gebracht,
dat het vrijhaadeissysteem door de meerderheid der En-
gelsche bevolking nog steeds w’ordt beschouwd als het bol-
wes’k, waarachter Groot-Brittannië’s voorspoed zich veilig
kan verschansen. De beurs echtes’ heeft niet al te gunstig
01) dozen uitslag gereageerd. Het kan moeilijk worden aan-
genomen, dat de îondsenmarkt als geheel zSS sterk VÖÔr
protectie was geporteerd, dat het verdwijnen van de moge-lijkheid op invoering een
dej?ressie
te voorschijn heeft ge-
roepen. Integendeel zijn er ook uit de City krachtige stem-
men opgegaan, die voor het behoud van het oude systeem
hebben gepleit.
De
onSeanimeerde
houding aan iie beurs van L o n d e n
moet dan’ ook in hoofdzaak worden toegeschreven aan de nederlaag, die de conservatieven als zoodanig hebben ge-
leden, afgezien dus van de protectie.leuze, die zij in hun
vaandel hebben gevoerd. Want, onder welk systeem ook,
zoic cle. ‘fondsenmarkt als geheel-wdI hebben kunnen varen,
indien de overige omstandigheden slechts gunstig zouden
zijn gew’eest tot het ontplooien van activiteit. Wellicht
waren in den boezem van de beurs zelve verschuivingen
voortgekomen, o’ntstaande’ uit het voordeel, dat eenerzijds
door sommige onderndmingen zou worden behaald en het
nadeel, dat anderzijds zou worden geleden door bescher-
mencte r6chteu, doCh ook dit zou slechts de bedrijvigheid
hebben ‘hevorded. De ‘markt is echter schichtig geworden,
doordat the conservatieve partijen, die steeds ten opzichte
van de beurs ‘een tegemootkomende houding hebben aan-
genomen, voorloopig niet meer aan het bewind, zullen
komen en ‘doordat hiertegenover de arbeiderspartij aan in-vloed heeft gewonnen. Weliswaar koestert men geen vrees
meer voor de zoo gehate ,,capitai-levy”, nu een dergelijke

1068

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

12 December 1923

maatregel alleen met de hulp van de liberalen doorge-
voerd zou kunnen worden, doch men heeft een, wel eenigs.
ziu vagen angst voor paatregelen, die het bezft. toch ap de één of andere wijze zullen treffen. Bovendien speelt
de ouzekei-heicl tea aanzien van de samenstelling vau liet
komende ministerie hier een rol van beteekenis. Nu geen
der drie gi-oote partijen feitelijk de absolute overwinning
heeft behaald, heeft de fantasie in dit opzicht Vrij spel,
doch de beurs, clie voor zoover het belegging’spapieren be-
treft, in de eerste plats met realiteiten rekening wenscht
te houden, heeft op deze omstandigheid ongunstig gele-
ageerd speciaal voor de af deeliug van beleggingswaarcleu.
Bovendien waren die aandeelen, waaromtrent men gun-
stige verwachtingen bij het invoeren van protectionistische
ni:iatregeleu had gekoesterd, tot lagere prijzen aange-
boden.
De beurs te P a r ij s is deze week gekenmerkt geweest
dooi- een bijna absoluut gebi-ek aan zaken. Op het eerste
gezicht moge dit ohverklaiubaar lijken, nu cle overeenkomst
met cle Duitsche industrieelen tot stand is gekomen en men
dus niet alleen een reg&matige levering van steenkolen,
e- d. doch ook niet onaanzienlijke betalingen uit de kolen-
belastidg kah verwachten. Bovehdien neemt de ijzér- en
staalproductie van de Fransche industrie toe en komt een
steeds grootei- aantal hoogovens weder in bedrijf. Bij na-
c’ere beschouwing echter is de
–
afwachtende houding, die
de beurs aanneemt, toch niet zoo geheel l)evreemdend te
noemen. De daling vati den Franschen wisselkoers heeft
namelijk ook in de juist achter ons liggende dagen verde-
ren voortgang gemaakt en de onaangename nevenverschiju-
selen van ,,la vie chdre’ hebben niet op zich laten wachten.
Het schijnt dat de beurs voor het oogeublik hieraan meer
waarde heeft gehècht dan aan de ontegenzeggelijk gunstige
vooruitzichten in economisch opzicht.
Te B e r 1 ij n heeft de flauwe tendens van. de vorige
week zich ook thans voortgezet. De oorzaak lag echter
ditmaal niet in cle stroeve geidmarkt. Integendeel werd
voor goede firma’s in ruime mate geld disponibel gesteld
door handelsondernemingen en zelfs door particulieren.
Doch, waar de prikkel van voortdurende waardeverminde-
Ffiig de geidswaarde, waarin de fondsenmarkt haar
nöteeringea nog steeds publiceert, thans verdwenen is,
waar integendeel een niet onaanzienlijke verbetering in den
koers van de papieren Mark is ingeti-edeu, is de zucht
om het ontvangen geld onmiddellijk in goederen en éffec-den om te zetten, zeer sterk verminderd. Het groeiend ver-
trouwen, dat de Rentenmark onder de bevolking blijkbaar
geniet, heeft de aandacht weder
op
het geld zelve gevestigd
en heeft de artikelen, die men voor dit geld koopen kan,
op het tweede plan gebracht. Weliswaar houdt ieder reke.
.ning met het feit, dat hier slechts sprake is van een over-
gangsperiode, doch men verwacht, dat de Regeering, en
speciaal Dr. Hjalmar Schacht, de commissaris voor het
muntwezen, inmiddels maatregelen zal weten te nemen, om
een definitieve verbetering in het leven te roepen. Voor-
loopig is het nog wel niet duidelijk, op welke wijze dit zal kunnen geschieden, te minder, waar president Coolidge in
zijn jongste boodschap zich geen vriend heeft betoond van
het verstrekken van finandieele hulp aan Duitschland,
doch-er is reeds veel gewonnen, doordat het Duitsche volk
we’er op iets normaler wijze het geld is gaan beschouwen.

De algeheele reconstructie echter, welke in laatste in-
stantie toch alleen neerkomt op het in evenwicht, brengen
van liet staatsbudget, wordt met den dag moeilijker. Onder
den druk der omstandigheden is een zoo ingewikkelde i-eeks
van
•
maatschappijen en onderneminged ontstaan, in binnen-en buitenland, alle verdeeld in groepen, die feitelijk tot één
concern behooren, dat een belastingwetgeving hier waar-
schijnlijk nooit in voldoende mate zal kunnen ingrijpen.
De Ruhrbezetting bevordert deze omstandigheid. Vele in liet
Ruhrgebie-1 gevestigde maatschappijen richten nieuwe on-
–
ernemingen op buiten het bezette gebied en vaak in het
buitenland, iu welk laatste geval de Duitsche fiscus moeite
zal hebben de hem toekomende belasting-penningen ook
werkeliik te ontvangen.
– De markt te N e w Y o r k is onbewogen geweest. De
booschnp v&n den President heeft weinig indruk gemaakt,
omdat zij in groote trekken geheel aan de verwachtingen
heeft volc’aan; Alleen voor spoorweg-aandeelen bestond wat
meer belangstelling, in verband met het feit, dat de houding
ten opzichte van de verschillende systemen klaarblijkelijk
iets vriende
1
ijker begint te worden, zoo-
1
at de kans bestaat,
lat de. inkomsten van de laatste maanden ook werkelijk ten
hate van de spoorweg-ondeinemingen aangewend zullen
kunnen worden.
Ten . o n z e n t is de
beloggingsmarkt
als geheel vast ge-
weest De dollarkoers heeft zijn aantrekkingskracht ten
aanzien
•
van in dollai
–
s genoteerde beleggingsfonclsen niet

kunnen behouden ,en meer en meer is men tot cle Holland-
sche staatspapieren teruggekeerd. Deze konden dan ook
voor de meeste soorten een verbetering behalen. Van bui-
tenlandsche staatsfondsen hebben Mexicnansche schuldbrie-
ven de aandacht getrokken. De berichten omtrent een op-
stand, uitgebroken in vijf Staten van de Republiek, hebben
ecuige onrust ten aanzien van de couponbetaling gewekt,
hoewel onmiddellijk werd verklaard, dat de gelden, benoo-
digd voor de eerste termijnen, reeds in handen van liet ban-
kiers-syn die-nat waren gestort.

3 Dec. 7 Dec. 10 Dec. Rijzing of
daling
6

0
/0
Nederland 1922 .. . – 99y4

997
1,

9915

-1-
oIi
5

010

,,

1918 ….

8834

89al
lg

8934

-4-
34
434 o/
o

1916 …. 8634

8614

8534 _a
%
–

4

°/o

1916 .. . – 78
v,

78
11
1

79

1
3
,q
010

,,

..
. – 73s,

71 y
4

–

—
234
3

01

,,

. . . – 6134

–

61 ‘/

– 818
234
0
/0
Cert. N. W. S. . .

50ij
0

5034

5034 +
I18
7

ol
o
Oost-Indië 1921 . . . – 101
1
1
16
10071
8
100a4 –
51,6
6

0
10

. ,,

1919 . . .

981.

9831

98oj

–
5

O/

,,

1915 .. . . –
90
W

9034

9034
5 o
l,
Rusland 1906

451

– 434

‘I8 –
4 o,i Rual. bij Hope & Co

4
18
1

434

471s
+
1
1u
4 o/
u
Japan 1899 ………6534

–

–
5

ol. Brazilië 1895 …… 4391,
0

4334

43118 – 71,6
8
0
/0
San Paulo 1921

9534

95.34

95519 + u/
6
0/
Amsterdam 1920

100

–

–
7
O/
Rotterdam 1920

10234 10134 10134 —1
De
aantlecicnnearkt
was over het algemeen vast gestemd.
Vooral aandeelen Gecon sol ideerde bIl an dsclie Petroleum
Mij. hebben dooi- hun krachtige rijzing sterk de aandacht
getrokken, in scherpe tegenstelling met aa.ndeelffn Konink-
lijke Petroleum Mij., die een vrij omvangi
–
ijke reactie Imd-
den te ondergaan. De oorzaak voor den teruggang van laatst-
genoemde aandeelen was primo het eenigszius te1eui-stel
lend interimdividend ad. 10 pCt., waaromtrent men, on-
danks het feit, dat ook hetvorig jaar geen hoogere inte-
runa-uitkeering werd gedeclareerd, meer optimistische ver-
wachtingen had gekoesterd, secundo de uitslag van de En-gelsche verkiezingen, waardoor van uit Londen geen steun
kon worden verleend. De zeer opgewekte houding voor Con-
sols kwam voort uit de berichten omtrent een tegemoet-
komende houding van de Roemeensche Regeering ten aan-
zien van de in
Roemeniëtewerkende
petroleuni-ondec-nemin-
gen, terwijl voorts de stijging van den koers van de Lei
stimuleerend heeft gewerkt. In aansluiting hieraan waren
ook de overige Roemeensche soorten, als Steaua 1omana,
Phoenix, enz., vast gestemd.
Daarentegen was de
culte tormarkt
eerder ongeanimeerd.
Ook hier was het een interim-dividend, dat den ommekeer
l’eef t bwerkstelligd. VÔÔr de dividend-cleclaratie van de
H.V.A. ad. 15 pCt. was
6
de tendens nog tamelijk vast ge-
weest; daarna keerde de stemming, in de hand gewerkt door
cle lagere noteeringen voor Cubasuiker te New York en het
tiager verloop van cle afdoeningen der V.J.S.P.
De
rebbei-n-earkt
kon in liet midden der berichtsperiocle
een opleving ondergaan door het -bekend worden van eenige
vÔr-verkoopen, welke weder plaats hebben gevonden. Tegen
het slot echter waren er enkele tegenverkeude factoren,
o.a. de aankondiging van een kapitaalsvei
–
hooging door de
Serbadjadi, van
f
1.500000 tot
f
6.000.000, in verband
waarme-me men een spoedige emissie verwacht.
Tabaklcen bleven zeer stil en zonder groöte variaties.
De mai-kt voor binneniand.gclje industrieele waarden
werd
nogal bewogen door ruime omzetten in aandeelen Jurgens,
die eeu zeer aanzienlijke stijging konden boeken. Boven-
dien bestond er belangstelling voor tal van fondsen, die als
regel niet op den voorgrond treden. O-a. voor aandeelen
Compania, die gezocht waren in verband met geruchten,
dat op do eigendommen der maatschappij een aannemelijk
bod zou zijn gedaan, welke geruchten echter tot nu toe geen
bevestiging hebben gevonden. Voorts waren aandeelen en
7 pCt. obligaties Furness-Stokvis sterk gevraagd, vermoe-delijk naar aanleiding van de betere vooruitzichten, die op
scheepvaartgebied en dus ook voor de havens, bestaan

3 Dec. 7 Dec. 10 Dec. RgOI
dalin
Amsterdamsche Bank …. 11184 11134 112

+34
Incasso Bank ………… 88
,
12

8834

89

+
34

–
Koloniale’Bank ……….18434 18434 182

—234
Ned. F
–
landel-Mij.cert.v.aand.. 126
9
i

125
7
1
s
125

– 1
0
/
10

Rotterd. Bankvereeniging. 8934

99

92518

. 3
Van Berkel’s Patent ……3734

3751
8

3734
Gouda Kaarsen ………..71

7434

7634 + 534 –
Hoil. Drad-enKabelfabrjek 67

68
3
4

6934 + 234
A. Jurgeis’Ver.Fabr.g.aand. 5634

6434-

– + 12’/
99

,,

23
pr. aand. 64

69

703% + 684

12 December 1923

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

1 069

3 Dec.
7
Dec.
10 Dec.
daling
Leerdarn Glasfabrieken …;
27i1
2

–
–
Philips’ U1ilampenfabriek
260 261%
260%
+ %
Vereenigde Elikfabriekbn
105
–
105
Vereen.Chemische Fabrieken
44%
48 49
4-5
Compania Mercantil Argent
15%
21%
21518
–
57

Cultuur-Mij. d. Vorstenland
187
186’1 184%
—2%
Handelsver. Amsterdam….
507
498
493%
–
13%
Elandeisverg.
Reiss
&
Co….
27%
31
+
Int. Crediet-
en
.Llandelsverg.
Rotterdam

……..
….
190%
189
189%
–
T
Linde Teves
&
Stokvis ….
69
70%
71
+
2
Redjang Lebong Mijub.-Mij.
117
11674
124%
+
7%
Gecons.LIoll. Petroleum-Mij.
151%
170
169%
+
17%
Kon. Petroleum-Mij.

……
415/
8

399%
390
3
4
,

—2471
5

Phoeuix

Oil …………..
79%
83%
.
•-j- 3%
Amsterdam-Rubber-Mij ..

.
144 147s
147%
+
3%
Kendeng Lemboe

……..
192%
194%
19051
4

–
1%
Oost-Java-Rubber-ïiÏij…..
222%
230
228
+
5%
Deli-Batavia Tabak Mij.

..
296
295%
295
1
Déli-Maatschappij

……..
289%
290%
2911,
+
1714
Senembab-Maatschappij

..
241
240% 240%
–
De
scheepvaartmarkt zelve
is zeer
vast gebleven. Na ccii
kleine inzinking kwam het
slot weder
op hooger prijzen:

3Dec.
7 Dec.
TO De
0f
daling
Holland-Amerika-Lijn
88%
8834
90
-1–
1%
,,gcui.eig
74%
75%
76%
+
2
Hollandsche Stooboot-Mij
26%
2511
8

26%
4
%
Java-China-Japan-Lijn
00%
89%
93%
+
2%
Kon. Hollandsche Lloyd
10%
113i
11%
+
8/
Kon.
Ned.
Stoomb.-Mij …..
72%
71%
71%
–
1%
Konink.Paketvaart-Mij.
I26
123%
124%
–
2
Maatschappij Zeevaart ..
65
65
66
+
1
Neder!. Scheepvaart-Unie
.
121
119%
120%
–
Nievelt Goudriaan ……..
94%
9
99%
±
Rotterdamsche Lloyd …….
126%
126%
128
+
1%
Stoomv.-Mij. ,,Nederland”
144
146%
150
+
6
,,Noordzee”
27
26%
27%
+
74
–
De

linerikaansche markt
was stil,
doch
in overeensteni-
innig met
New
York. voor
spoorwegvaarden opgewekt ge.
stemd.

3 Dec. 7 Dec. 10Dec. Rijzing of
daling
Americ. Smelting & Refining 6391
16
62
1
1

628/
9
—1
10

Anaconda Copper

……..-
82
1
8110

8291
9

82
71
8

+
1116
StudebakerCorp.

……..
1i3o
109%
11051
8

3

‘)
Un. States Steel Corp.

….
1027/
9

101
I0151
–
1%
Atchison Topeka ……….
1O5′,
106
105%
– 11110
Ene

…………………
20%
23i,
22%
+
2%
Southern Pacific ……….
95
9614
9611
+
17
Union Pacific

….. …….
’42i[iö
–
141
–
lio/,
Int. -Merc. Marine orig. gew.

9%
911
8i
i1
–
7ç,,
..7,,
O,
•

,,
12
–

‘ 18 –
18
1)
ex. div.
Dé
geidmai
–
kt
ondervond reeds eenigermate de sti-oefheid,
die bij het einde van het jaar gewoonlijk optreedt; prolot-
gittie ndtèÈr de aan het einde der benichtsperiode 4% pCt.
na
4 pCt

GOEDERE HANDEL

GRANEN.

11 Deceikber 1923.

– Evenals de vorige week wai-en ook ditmaal de Ëuropeesche
graanmarkten over het algemeen weinig levendig. Njet
slechts op het vasteland, doch ook in Engeland -werden iii
t.arwe slechts weinig zaken gedaan. Tpt zekere• hoogte
waren
aan de Engelsche maakt de verkiezingen. daaraan schuld, doch indien goede kooplust had bestaan, zou clie
zich waarschijnlijk van de verkiezingen weinig hebben aan-
getrokken. Hoofdzaak is clan ook, dat er.weinig vraag be-
st.aat na de groote inkoopen vaneenigen.tijd:geezie’n en
-dat het wantrouwen in het-tegenwoordige prijniy.eau; blijft
voortduren, zoohopg de i.voer1anc1en zulk een Tijim- aanbod
vinden vafl tarwe,. uit 41e. voornaamste productie’anden
der, aarde. Eenigè
—
oni-ust
—
ekten de ongunstigc berichten
uit Argentini, vaar :eersL th
–
are regenval later koude en vi-ees voor – ‘vorst, die vobf al in het Zuiden -nog groote
scbdde zou kimunen.adnnichteli, de ta.rwe beclreigde. Nieuwe
La. Plata-tarwe, die-ruim worcltaangeboden, werd ddardoor
anvunkelijkwat hooger gehouden.doch. het uitblijven van
prijsverhoogi8g aa1 dc Argentijnsche termijumarkten wijst er. op,.. dat van eigenlijke schade nog geen sprake is. Voor
oude tarwe wei-d tt, Buenos Aires en Rosario (te dalende
prijsbeoveging, vuu de voorafgaande week zelfs nog vooi
–
t–
gezet.
Deceber-tarwe noteerde gisteren aan de termijn-

markten te Buenos Aires en Rosario 12.15 en 11.65 pesos
pen 100 KG. tegeit 12.60 en 11.80 op 3 December, 13.40 en
12.35 op 23 November. Februari daalde te Buenos Ah-es 5,
te Rosario 15 centavos sedert 3 Decembea-. Tai
–
we-vei
–
sche-
pingen van Argentinië varen wedei- klein met verdere af-
nanie der voorraden in de Argentijnsche havens, doch ook
dit kon den koc-plust in Europa niet doen toenemen,- nu
van Nooid-Amenika eenige weken record-hoeveelheden zijn
afgelaclèn en ook deze week de Noorcl-Amerikaansche hoe-
veelheid weder groot is, al vertoont zij dan ook eenige ver-
mindering. Zeker mogen ook nog in de toekomst groote
tanovevea-sehepingen van Noord-Amerika worden verwacht,
doch vertraging in
de
Argentijnsche oogstbeweging. wegens
het uitblijven van droog weder zou toch in het begin van 1924 gemakkelijk tot een onderbreking der overvloedige
tarw
–
e-venschepingen . en daardoor tot vastere Europeesche
markten kunnen leiden. Bij de overwegingen, welke den
Europeeschen tarwekooper weerhouden van groote inkoo-
peil, spelen de oogsten van het Zuidelijk halfrond een groote
iol en verschuiving vaij h’et oogenblik, waarop de nieuwe
Ai-gentijnsche tarwe ter verschepiug gereed is, zon voor
hem een niet onbeteekeneiicle misnekening kunnen uitma-
1en in een peiiode, wa-ai-in de Oost&ijke Canadeesche havens
door ijs geslotei.i zijn. Tot nog toe wordt echter met die
mogelijkheid weinig gerekend en behalve een beperkten om-
zet in Manitobas en spoedige La Platatarwe, benevens en-
kele zaken van Argentinië van den nieuw-en oogst was iii
Engeland weinig te doen.
01)
het vasteland kochten Neder-
land en België op beperkte schaal Manitoba’s en La Plata-
turwe tot iets dalende prijzen en in het begin der week
was Frankrijk nog kooper voor nieuwe La Platatarwe. Het
aanbod van Australische t-arwe naar Europa was iets rui-
men mi Oost-.zië minder belangstelling toont. De verwach-
tingen van dji nieuweli oogst in Australië bi ijvel uitste-
kend en ook uit Britsch-Ïnclië zijn de berichten goed. Uit
Buslaud gaan ondanks de telkens weer vet-schijnende berich-
ten over hongersnood in sommige gedeelten van het land,
de.graanverschepingen rustig voort en ook deze week werd
weder een flinke hoeveelheid tarwe eu rogge afgeladen, al
was clie dan voor tai-‘we kleiner dan de vorige week. Er
wordt echter weer geregeld Russisdhe tai-we aangeboden en
alles wijst
01)
verdere flinke verschepingen. Ook van Boe-
.rnenië werd weder tanwe afgeladen, doch liet schijnt, dat
vddr de lente geen groote verschepingen van Roemeensche
tarwe te verwachteir zijn. Nu de winter daar zoo lang op
zich laat wachten en de scheepvaart op den Donau nog geen
hinder van ijs onder’indt, blijft Roemenië echter wekelijks
nog 10 d 20.000 ton tarwe verladen.
Na cle voortdurende betoogen oven groote oogsten van
broo’lgraan in de West-Europeesche invoerlandeu, finau-
dccle bezwaren, waarmede verschillende onder hen te wor-
stelen hebben en den overvloed der wereldvoorraclen van
tarwe en rogge, welk men dit seizoen steeds in de vakpers
aantreft en clie ook wij herhaaldelijk hebben gehouden, trekt
het de aandacht dat in de nu afgeloopen vier eerste maan-
den van het seizoen de tarweverschepingen slechts zoo wei-
nig kleiner zijn geweest, dan in de twee vorige jaren. Op
een totaal, dat schommelt tusschen 5,2 en 5,6 millioen ton.
werd in het loopende seizoen tot nog toe naar Europa s’echts
300.000 ton minder tarwe verscheept dan in 1922. Voor de
uitvoerluiden ware dat zeker een bevredigend verschijnsel,
vooral nu dit tekort ook nog geheel wordt goe:lgemaakt
door grootere veischepingen naar landen buiten Europa, in-
dien niet het feit der grootei-e opbrengsten in cle uitvoer-
landen, vooral Canada, bleef bestaan. De kans op schale
aan of althans vertraging in den Argentijnschen oogst heeft
dan pok in Noord-Amerika geen pnijsverhooging ten gevolge
gehivl. 7e
1
fs is de vaste sten’mjng, die aan liet begin der
week te Chicago en Winnipeg bestond, spoe-lig weer teloor
gegaan en het s’ot op. 1.0 December was te Chicago 1%, te
Wiunipeg voor December 34 cent lager dan een week tevo-
ren. Mei sluit te Winriipeg onveranderd. Vooral was dat
•he.t gevolg.van .te’eurstellende Europeesche vraag, terwijl
ook cle -groote .voorraen aan de Westkust den Vereenig:ie
Stateui, ‘waarvbor voldoende vraag, ook van Oost-Azië, dat .voorloopige afwikkeling zijner groote. vooral Canadeesche
eh..Auètraiische ipkoopen’ schijnt af te wachten, alsnog. out-
breekt,- tot- cle fluwere markt meewerkten.

Ook’ voor
de.
ruime Noord-A’merikaansche i-ogge-voonraden
bestaat onvoldoende belangste’ling vpor- export, daar Rus-
land riip ip de behoefte voorziet en ree-is eenigen tijd tot
1riger
–
1
–
nii7en ‘aan de markt is dan Noord-Amerika. Rus-
land beheersçht daardoor, de roggemarkt, doch wist deze
wçek
.
slechts
zeer
weinig belangstelling in West-Europa te
vinden. Eenige zaken ‘orden geregeld gedaan naan Dnitsch-
landen Nederlaficl,-doch deze worden-door het aanbod verre
overtroffen. Niet slechts voor nieuwe aflading, doch ook
uit de groote ver.schepingen der laatste weken wordt door de

1070

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERÏCHTEN

12 December 1923

Noteeringen.
Locoprijzen te Rotterdam/Amsterdam.

Chicago
—
Buenos Ayres
Soorten
10 Dec.
3
Dec.
1

ii Dec.
Tarwe
MaYs
Haver
Tarwe
1

Maïs
Lljnzaad
Data
___________
1923
1923
1

1922
Dec.
Dec. Dec. Dec.
1

Dec. Dec.
Tarwe*
1)
Rogge
(No.
2 Western)
1)
12,25
9,40
12,50
9,60
13,75 11,75
8Dec.’23
10381

–
73y,

45(
12,40

10,4d

23,10
1

,,

’23
104

73

45
12,70

10,40

23,10
Maïs (La P1at) ……..
2
)
Gerst (48 ib. malting)

2)
…
205,-
198,-
202,-
190,-
185,- 194,-
8Dec.’22
8Dec.’21
11934

70
5
1
8

44
,
18
11034

48

32s1
8

11,55

7,60

18,95

12,20

7,90

37,45
llaver(3Slb.whiteclipp.)i)
10,50
2
)
10,50
4
)
10,70

8Dec.’20
175

741/
s

48/
18,051)

9,351)

19,751)
Lijnkoeken
(Noord-Anieri.
kavanLa Plata-zaad)
1) 13,65
13,30
13,50
20Juli’14
82

561/
8

363i
9,40

5,38

13,70
Lijnzaad (La Plata) ..
.
.8)
465,- 461,- 425,-
1)
Per Februari.
i)
p. 100 KG.

2)
p. 2000
KG.

3)

per 1960 KC.

—

____________________________
*) Nr. 2 Hard/Bed Winter
Wheat.

4)
No. 3 Canada
Haver.

AANVOEREN in tons van 1000 KG.

Rotterdam
Amsterdam
Totaal
Art (kelen
218
Dec.

Sedert

i
218
Dec.

Sedert

Overeenk.
1923

1
Jan.
1923

tijdvak
1922 1923

j

1Jan.
1923

tijdvak
1922
1923

1922

27.033
780.857
1.057.989
–
31.088
34.509 811.943
1.092.49
Tarwe ……………..
Rogge

……………..
38.775
484.556
332.752
–
485
–
485.041
332.752
Boekweit

……………..
916
25.315
12.040
–
– –
25.315
12.040
Maïs

………………
19.378
309.567
907.422
–
73.715 95.818
683.282 1.003.240
Gerst ……………..
11.732
272.174
145.817
–
14.018 8.871
286.192
154.688
..
68.038
100.802
–
533 292
68.571
107.094
Lijnzaad …………..

.

135.733
169.387
–
53.544
76.838
189.277
246.225

Haver

……………..796
.1.405
2.038
175.533
120.490
– –
1.547
175.533
122.037
Lijnkoek ……………
Tarwemeel ………….
5.873
126.527
63.129
–
4.754
7.540
131.281
70.669
Andere meelsoorten
. . .
–
1.592
9.710
–
2.665
1.592
12.375

.Russische export-organisatie nog aangeboden. Veel Russi.
sche rogge is de laatste dagen te Rotterdam aangekomen en
een gedeelte daarvan is nog verkocht. Ook in de Duitsche
havens gaat de verkoop slecht. In verband met
het
voort-
durende ruime aanbod van rogge uit Rusland was Chicago
voor logge flauw na eenige prijsverhoöging in het begin
der week en op 10 December sloot de markt daar voor de!i
December-termijn op 67% cent per 6 lbs. tegén 687/
s
cent op
den 3den, terwijl op 4 Decenibr de prijs op 69% cent was
gestegen. De Mei-termijn handhaaf de zich beter en daar.
voor valt een verhooging van
Ys
cent te coustateereii. 1]
Mais is gedurende de geheele w’eek wel vast gebleveu
dodh ook daarin was de omzet teleurstellend. De ontwikke-
ling der maismarkt in Noord-Amerika in de naaste toe-
komst vordt bij voortduring gevoeld als een bedreiging voor
den prijs dor overige maïssoorten. Weliswaar blijven zaken
in xnaïs van Noord-Amerika nog steeds tot de uitzonderin-gen behooren en houden zoowel de hooge prijs als de vrees
voor onvoldoende kwaliteit de Europeesche koopers terug
van zaken van Noord-Amerika, doch de aanvoeren van maïs
aan de markten der Vereenigcie Staten nemen toe en of-
schoon deze nog door de binnenlandsche vraag goed worden
opgenomen, kan daarin plotseling verandering intredeji.
Men is van Noord-Amerika aan verrassingen gewend en dc
vraag voor aïsop afiading is dan ook in bijna alle Euro-
peesche landen gering. De.markt te Chicago ivist zich echter ook deze week weder goed te handhaven en toont op 10 De-
cember nauwelijks eenige verandering tegenover den 3den.
Niet slechts maïs op meer verwijderde posities, doch oOk
spoedige partijen genoten deze week bijna overal weinig be-
langstelling niettegenstaande vermindering in dc voorradei:i
in de Argentijnsche havens, stei±e afname dci Zuid-Afri-
kaansche verschepingen en beperkt aaiibocl uit Roemenië,
(lat bovendien geleidelijk zijn prijzen nog wat verhoogde.
Toch kan vaii Roemenië nog geruimen tijd een 1 liuk aaabo:l
van mais worden verwacht. Het uitvoeroverschot is daar veel grooter dan in het vorige seizoen, het uitblijven van
den winter heeft de gelegenheid geopend tot ruimen aaii-
voer naar de havens en de ivinterhavens Constanza en Su-
lina beschikken over goede voorraden ter verscheping ge-
durende dcii winter. Ook Bulgarije is met maïs aan cle
markt en ofschoon nog slechts weinig zaken in Bulgaarsche
maïs tot stand kwamen, kan toch een veel grooter aanbod
dan in de laatste jarèn worden verwacht. Verschepingen
van Argentinië namen niet af en van Roemenië waren ze
zelfs weder grooter dan in de vorige week. Ondanks den
teleurstellenden omzet konden over het algemeen de maïs-
prijzen zich goed handhaven. Eenige verhooging in Argen-
tinië na den prijsval, die in de laatste week van November
iutrad, steunde de markt. Tot vermeerdering der zaken
lefdde dat echter niet. Integendeel is liet vooral dc prjs
stijging der laatste weken, die van koopen terughoudt. Bo-
vendien ging later de Argentijnsehe prijsverhooging weer
verloren. Tegeuover 3 December zijn de prijzen aan de ter
–
mijnmarkten te Buenos Aires en Rosaria op 10 December
15 en 30 centavus gedaald. Vooral in Engeland waren do

niaïszuken, behalve een enkele kleine lading van Roemenië, zeer klein. Nederland kocht weder Roemeensche mais, doch
op veel geringer schaal dan eenigen tijd geleden. De groote
aanvoeren van de vorige week, omvangrijke stoôinende voor-
i
–
aden en te hooge prijzen beperkten den kooplust, doch op
af lading zijn naar Nederland zeer weinig zaken in maïs
gedaan. België blijft zich vooral interesseeren voor La
Platamaïs, doch ook daar waren deze week de zaken niet.
levendig. De nieuwe La Platamaïs staat er zeer goed voo:
en in Zuid-Afrika zijn de vooruitzichten voor den nieuwen
oogst gunstig. Duitschland koopt slechts weinig nmaïs, doch
toont veel belangstelling voor gerst. Nu het gersta-anhod
voor 11usla6d nog steeds klein is, worden geregeld flinke
zaken gedaan naar Duitschla.ncl in Donaugerst, terwijl ook
La Plata- en Noord.Amerikamische gerst werd verkocht.
Ook in Nederland is gerst vast en tot langzaam stijgende
prijzen bestond door ook deze week voor dit artikel nu en
dun weder vrij goede vraag. Zaken werden gedaan in Rus-
sische, Roemeensche, La Plata en Canadeesche gerst en
een enkelen keer ook van Noord-Afrika. De hooge prijzen,
clie zich nu voor de meest gangbare soorten bijna op het
niveau van maIs bevinden, beperken echter den omzet. Iii
Euge!aud werd Noorci-Amerikaansche gerst gekocht en ook
Europeesche soorten, waarvoor echter aan de Engelsche
markt op het vasteland bedingbare prijzen niet te ma-
keii zijn.
Voor ii a v er is de vraag nog steeds teleurstellend. In
Engeland worden in Canadeesche soorten, ondanks cenige
prijsdaling, weinig zaken gedaan, ten gevolge der minder
goede kwaliteit. Ook echter in La Platahaver was niet veel
te doen. Op het vasteland was de handel in haver al even-
min levendig, daar blijkbaar vali cle eigen oogsten liet aan-bod nog te groot is.

SUIKER.

NOTEERINGEN

Londen
,Vew York
Amster-

1

W/miteJai’a

Amer. Gr

9ôpCt.
Data

domper Tates1

f.o.b. per

nu/atedc.i.f. Centri-

Maart Cubes1

fuga/s

No.!
1

MeilJuni

1
November

11.

Sli.

5h.

$ ets.
6 Dec. ’23 f 3 ly,

6319

25/9

241_

7,28
29 Nov. ’23 ,,32

6319

251_

–

7,78
6 Dec. ’22 ,,2371

561_

201_

1716

5,75
6 Dec. ’21 ,,20
8
%

54/6

1819

1219

4,11

4 Juli ’14,,11
13
1
33
181_

–

T

3,26

In A m e r i k a nam cle daling der prijzen 01) de termijn.
markt kort na het begin der week een einde en waren de noteeringen bij opening en slot met de daartuaschen lig-.
gende laagste noteering resp. voor Januari 5,20, 5,13, 5,26;
Maart 4,58, 4,53, 4,65; ilei 4,67, 4,61, 4,73 en Juli 4,70,
4,70 en 4,81, terwijl Spot Centrifugals nominaal met 7,41
en daarna met 7,28 genoteerd werden. De verbetering op
de Ainerikaaiisclie markt schijnt toe te schrijven te zijn aan

12 December 1923

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

1
071

het ongunstige weer op Cuba, tea gevolge waarvan de nieuwe
oogst verlaat
zal
worden. Verschillende ladingen Cubasui-
ker voor Januari/Maart en Maart/April afscheep werden in
den laatsten tijd naar Europa verkocht.
De laatste C ii
li
a-statistiek luidt als volgt:

1923

1922

1921
Tons

Tons

Tons
Weekontvangsten 2 Dec. ’23 – 9.203 29.000
Tot. sedert 1 Dec. ’22-2 Dec. ’23 3.602.910 3.892.240 3.936.040
Aantal werkende fabrieken 2 4 –
Weekexport 2 Dec. ’23

14.665

39.708

59.000
Consumptie …………….1.123 – –
Totale export 1 Jan.-2 Dec. ’23 3.445.345 3.851.342 2.393.740
Totale voorraad 2 Dec. ’23 .. 31.246 49.495 968.000

F. 0. Licht meldt dat de maauden October en November
voor D u i t s clii ii ii cl niet gunstig waren voor. de toe.
nenling van het suikergehalte der bieten. Het zachté regen-
achtige weer, vooral in October, bevorderde te veel de blad.
vorming ten koste van het suikergehalte. Buitendien heb-ben de fabrieken ouder allerlei zeer moeilijke omstandig-
heden te werken en komt het product, wegens de achter.
docht der boeren betreffende de betaling, ook slecht binnen.
Dc totale oogst, welke dit seizoen zal worden verwerkt
wordt geraamd op bijna 7.300.000 tons bieten, hetgeen met
betrekking tot het vrij lage gehalte-cijfer een rendement
zon beteekenen van totaal 1.125.000 tous ruwsuiker, tegen
1.463.000 tons voor 1922/23. Natuurlijk is deze raming nog
voor verandering vatbaar. Wat betreft den uitvoer van
suiker, welke volgens F. 0. Licht dit jaar niet meer clan
100.000 tous zal kunnen bedragen, zal men vaarsclunlijk er-
toe overgaan dcii fabrieken toe te staan een zeker percen-
tage hiervoor af te zonderen.
In Oostenrijk en Hongarije ging het oogsten tot
iiii toe Vrij glad en was voornamelijk de oogst in Hongarije
zeer bevredigend. Men’ hoopt, dat de opbrengst de ramingen
zal overtreffen.
In Tsjechoslowakije
WaS
liet Novemberweer over
het algemeen naar weusch der boeren cii komt de oogst tot
nog toe vrijwel overeen met de gestelde vooruitzichten, zoo-
dat men aldaar blijft bij liet geraamde cijfer, van 950.000
tons ruwsuiker. Sedert eeiiigeu tijd heeft daar te lande eene
vorming van helangengemeenschap tusschen fabrieken
plaats, uitgaande van eene groote export-i’affinaderij, welke
reeds verscheidene fabrieken kocht. Men beschouwt dit als
een gunstigeis factor met betrekking tot prijzen zoowel als tot toekomstige uitbreiding van het biet-areaai.
In F r a n k r
ij
k was liet scer wisselvailige iveer iie out’-
zaak van een onregelmatig hii.ineukonien van den bietoogst,
die bovendien aa.ii gehalte beneden het normale cijfer is.
0. Licht vindt daarin aanleiding zijne rarning tot 475.000
tons ruwsuiker te verlagen. Volgens rondvraag bij de fabrie-
ken zal de oogst bedragen 3.613.637 tons bieten tegen
3.630.750 tou in 1922/23 en uitgedrukt in geraffineerde
suiker 416.161 tons tegen 436.960 tons.
Voor B eI g i ë blijft Licht hij zijne ramiug, maar voor Nu-
de
t
1 a n d verlaagt hij deze tot 260.000 tous rnwsniker
mét. het oog op de zeer telenrsteleude veldopbrengst, liet-
geen waarschijnlijk nog te hoog,is.
Willett & Cray iebhe.n een nieuwe raming voor den Euro-
peeschen bietoogst
gepubijceerd,
welke wij hieronder laten
volgen in vergelijking met de laatste cijfers van F. 0.

Licht: Willett & Gray F.0. Licht
1923124

1923124
Tons

Tons
Duitschland ……………:1.175.000

1.125.000
Tsjechoslowakije …………875.000 ‘

950.000
Oostenrijk …………….30.000

40.000
Hongarije ……………..75.000

120.000
Frankrijk ……………….461.000

475.000
België ………………….260.000

300:000
Holland……………….

225.000

260.000
Ruland ……………….250.000

300.000
Polen …………………375.0/10

,

405.000
Zweden ………………..151.000

– –

151.000
Denemarken ……………

100.000

114.000
Italië …………………300.000

325.000
Spa.nje ………………..

190.000

190.000
Overige landen …………155.000

160.000

Totaal …………..4.622.000

4.915.000
Op J av a werd nog een kleinigheid Superieur dooi de
‘V.J.S.P. afgedaan tot den vorigen prijs van f16,-. terwijl de
tweede hiuicl zich wat meer verkoopsgezind toonde en prij.
zeit iets afbrokkelden. Voor disponibele suiker werden hoo-
ge prijzen betaald, nI. ca. f22,- voor Superieur en
f
20,-
voor No. 16 en hooger. De afschepingen gedurende de maand
November bedroegen 140.000 tons tegen 86.000 tons vei-le.
den jaar. .

H i e r te’ 1 a n de opende de termijnmarkt in eene
stemming met prijzen welke ruim
f
t,- boven het slot vaji.
de vorige week lagen. Januari, Mei en Augustus ii:ecden
tot resp.
f
32,25,
f
–
31,8734 en
f
29,87y
2
verhandeld, waar-
na de stemming evenwel spoedig verflauwde en het aanbod
de overhand kreeg. De rijzende noteeringen van New York
bleven echter niet zonder invloed en veibeterden de prjzeii
hier ook, hoewel er toen weinig meer omging. De noteerin-
gen aan het slot waren ongeveer voor Januari
f
32,50, Mei

f
31,75 en voor Augustus
f
29,87Y
2
. De weekonizét.. bedroeg
ongeveer 4500 tons.

KATOEN.

Noteering voor Loco.Katoell.

(Middling [Jplands.)

–
7Dec.
1923
30Nov.
1923
23Nov.
1

1923

6Dec.
1

1922

7Dec..
1

1921

New York voor
Middling…
35
1
75e
37,35e
.
35,90e
24,75e
17,50 c
New Orleans
voor Middling
34,50 c
35,75e
34,25 c
24,50e
16,75 c
Liverpool voor
Fy Middling
19,92 d
21,72 d 20,49 d
14,32 d
1
11,11 d

Ontvangsten in- en uitvoeren van A.merikaansche havens.
(In duizendtallen balen).

1
Aug.’23 Overeenkomstige periode
tot

–

–
7Dec.’23
1

1922

1

1921

Ontvangsten Gulf-Havens.
4.066
3.627
31
Uitvoer naar Gr. Brittannië
1

914
788
653
‘tVasteland.
1.474
L409
1.375
Japan

….
288
235

‘
498

Voorraden.
(In duizendtallen balen).

Overeenkomstig tjdètip
7Dec.’23
7 Dec. ’23
.
[

1922
1921

1.004
1.089 1.388
1.219
1.435 1.553
Amerik. havens ……….

New York

…………..
–
–
Binnenland …………..

–
.
– –
New Orleans ………….
Liverpool

…………….
22

9

446
561
KOFFIE.

(Mededeeling van de Makelaars G. Duuring & Zoon,. KolËf
& Witkamp, Leonard Jacobson & Zonen en G. Bijdeudijk.)

Noteeringen en voorraden.

Rio
Santos
Data
Voorraad
i

P
rijs
.

.
Voorraad ‘

‘

Wisselkoers’

8 Dec.1923
1)
1) 1)

1) 1)

1

,,

1923
383.000 22.800
640.000

28.000
.51182

24 ‘Nov. 1923
423.000 23.225 534.000

28.600
.

4
2
!/
.8 Dec.

1922

Ontvangsten.

. .

.
.

.

.

Rio’
.

‘

Sanfos
Data
‘
Afgeloopen
_____-
‘Sedert
‘
Afgeloopen
Sedert’
week
1Juli
week
I-Juli

8 DeC.

1923..
.’.
70.Ô00.
1.909.0Ö0
177.000
.4.418.000.
8 Dec.

1922….
58.000
1
154.000
”
t)
Feestdag.

RUBBER.

–
De rubbermarkt herstelde zich aanvankelijk een’ weinig
na de daling van de vörige week, doch dijei het algemeen
blijft de vraag zéer beperkt, met een zeer kalme stemming.
De slotnoteeringen zijn:

.
einde voorafgaande week:
Prima Crêpe December

78 et

………….76 eL.
Jan./Maart 78

..

…………. 77
April/Juni 79 …………….80
Smoked Sheets December

763 ..

………….
76
K ,
11

Jan.(Maart 77

,.

…………. 78
31

April/Juni 79

,.

…………. 80

11 December 1923.

COPRA.
De markt was deze week anvankeijk vaster, doch later’

F
1072

ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN

12 December 1923

eenigszhi&weifelend- gestemd.. Het slot was echter weer iets West-Italië $ 340 ei,j naar Argentinië $ 3,75 per ton werd
vâstef.

.

–

.

betaald.
Dè’noteeringèn Zijn:

.

Van cle Golf van Mexico werd een boot bevra.eht met

Ned.Ind.. f.ms. stoomend
.
……….
f
3 4y
4

pitchpine tegen 145/- voor Januari/Februari afladiug, ter.

November afi. …… ,, 34i1

wijl een boot met olie in kisten van 2 havens in de Golf

December , ……,,
33i/

van Mexico naar meerdere havens Zuid-Amerika werd be-
Januari

,…….,, 331

. –

vracht op de basis van 27 cent ééu loshaven.

Februari ………, 33-

Van de North Pacific werden weer bootemi opgenomen
Maart

,……. ,, 33
,
/
8

voor graan naar U. K./Continent tegen 3716 terwijl van

10 December 1923.

clmti naar Japan cle lagere cijfers van $ 15,50 en $ 15,-
per mille voor hout werd betaald, niet Febru.ri/Maart af la-
ding.
De vraag’ naar ruimte in cle Pacifi’ heft cle vrachten
van de nitraathavens ook eenigszins doen stijgen. Er werd
$ 5,50 betaald naar dn en $ 5,75 naar twee havens United
cl

States, Boston, Galveston range voor Januari/Februari
ff

af lading.

–
k

i)e vracliteii voor ii itraat naar Europa lijn nominaal
cl.

2T/6. Er zijn echter geen booten afgesloten.
De vrachten van La i’lata zijn vaster, vooral voor promp-
te aflading. De vracht welke echter te bedingen is, is nog
ii

v rij
wat
lager’ dan voor ii cmv season af] ad ing. Er is een boot
r

aigesloteii togen 20/- niet 15/25 December ligdagen naar r United Kingclom/Coatinent met meerdere opties. Voor Fe-
C-

bruari/Maart afiading varieert çle vracht tussehen 23/. en
11

24/9 al naar grootte.
ie

Iii het Oosten blijven de vrachteii ongeveer op dezelfde
k

hoogte met ongéveer 261-
0fl
deadweiglit van
–
Bombay.
Er is van Australië een boot afgesloten naar U. K.JCont.
tegei 3716 voor Januari afladiug. Van West-Australië
naar’ J apan blijft liet geldende cijfer 2819. De graanvcrschepiugen van de Zwarte Zee blijven gere-
geld door gaan. De geldende vracht is 1310 naar Antwer-
pen/Hamburg range en 14/ -naar U. K. Van. de Donau
werd een prompte boot bevracht tegen 1613.
De uitgating6 vrachten van Engeland zijn lager. Het aan-buil van bootcn is groot, terwijl liet moeilijk is om ligplaat-
sen te arrangeeren. Vele reeders trachten bovendien voor
Kerstmis nog hunne booten weg te krijgen. in Wales heb-
ben de tippers geweigerd oni, zooals zij sinds liet voorjaar
van dit jaar hebben gedaan, voort te gaan niet een derde
taak te mmerken, hetgeen zeer belemniereiicl op de belading
– weikt. Tal van booten liggen te wachten.
Naar West.Italië is 8(6 betaald, naar :Port-suc1 10/-, ter-
–

wijl naar La’ Platâ liet geldende vraehtcijfer ongeveer
.13/6 is.
–

De vracht raar de laatstgenoemde bestemming werd ook sterk beïnvloed door de mogelijkheid op een betere vracht
t huiskoniencl-
.11 December 1923.

STEENKOLEN.

De afgeloopeii berichtsperiode heeft verschillende schon
melingen op de kolenmarkt te zien gegeven. Door het ui’
blijven van Duitsche orders van bteekeimis zijn cle prijze
in Northumberland reeds naar beneden geloopen cii voors
de. gezeefde. kolen liggen flauw. De Durham en Cardi
markten blijven nog vast, terwijl in Sehotland de vraag oo
al begint te verflauw’en, met het onniiddellijke gevolg, d: de prijzen zijn gaan dalen. De oorzaak vn den flacimvere toon signaleerden wij ree’ds in dus vorig overzicht.
In Westfalcn iieem de productie .ieiiderwijze toe c
zoodra voldoende trausportmiddeleu aanwezig ziju, kan
mede garekend worden, dat de verplichte leveringen oudE
het ‘vrdesverdrag ieder vlot zullen loopen en dat cle ve:
dere West-Europeesche markten voor een gedeelte va
Duitsche kolen zullen worden voorzien, zoolaug de Duitsct
industrie zelf niet meer kolen vraagt dan op het oogeiibli
hét geval is, tenzij Engeland 1irefereert deze markten voc
zich te reserveeren ,toor met lagere prijzen uit te komen.
De prijzen zijn als volgt:

–

Northuiuiber.land Ougezeefde

…..

,f
1.6,20
Durha.m Ongezeef de

…………..

., 16,90
Cardifi Ongezeefde :……………’

1775
Schotsche Gezeefde ‘

… 16,10
Yorkshire Oewasschcui Doubles

., 1,3;35
Gietcokes

………………………

..27,-

Allesper ton vnu 1000 KG., franco .11otterdam/Arnsterdan Markt onregelmatig.
– 11 December 1923.

–

METALEN.

Loco-Noteeringen te Londen:

Dato

Tin

1 Lood 1. – Zink
daard

VERKEERS WEZEN.

VRACHTENMARKT.

De vraag naar ruimte in de North Pacific blijft – nog
steeds gehandhaafd; de vrachten naar Japan zijn echter
minder vast. Zonder twijfel za] het opnemen van ruimte
voor hout en graan naar Japan, welke op het oogeuhlik ge-schat wordt
09
750.000 ton d.w’., niet nalaten van i tivloed
te zijn
01)
a
p
dere vrachten.
De oogst in Argentinië belooft zeer goed te worden en
naar liet zich laat aanzien zullen^ meer liooten noodig zijn
voor de versehepingen clan die, welke lading naar La Plata
brengen. Het is te hopen, dat de reeders niet tal van stoom-
sehépn in ballast ob9vracht naar La Plata zenden in cle
hoop een goede thuisvi-ac.bt te kunnen beclingem, daar het
aantal bevrachters tegenwoordig
zee!:
gering is cii deze ten
volle van de positie waarin zij komen, indien booten onbe-
vracht in La Plata aatikomén, zullen weten te profiteeren.
Ook Aüstralië zal ruitntd iloodig hebben, doch de af lade’rs
h’opdn, dat zij meer clan voldoende tonnage zullen kunnen
krijgen nu er 2oo veel booten van de Westkust van ‘Noord-
,imerika naar Japan en China zijn bevracht. De oogsten ‘in Europa zijn goed en dit tezattien met de
geringe koopkracht van midden-Europa kon ccii rc’len. wor-
dcii, dat cle thuiskomende vrachten niet aan de verwachtin-
gen, welke velen thans koesteren, zullen m
–
olclocii. Bovendien
blijft liet feit bestaan, dat er nog altijd veel meer tonnage
beschikbaar is clan voor het vervoer vereischt wordt, het-
geen vminzelf sprekend (ic vrachteii op een lang peil zal
honden.
Van de Northerri range werden boöteu opgeuoumeii voor
graan naar Vcst-Ttidië tegen 17% cent cii naar Antwerpen
tegen. – cent per 100. lbs:, terwijl voor steenkolen naar

GRAAN.

Petro-
Odessa
Ati. Kust
Ver. Staten
San Lorenzo

Data
t
Rotter-

IR dam dam
Rotter-
Bristol
.Rotter-
Enge- dam
kanaal
dam
land

3-8 Dec.

1923
–
1316

2

14%
2
–
2218 2218
26 N.-‘I Dec. 1923
–
1314
2,._
312
2113
2113
4-9

Dec.

1922
– –
14%
3
j
4
1′
2718
2718
5-10 Dec.

1921
– –
41_
41_
2716
2716
Juli 1914
11 d.
713
1111%
1/11%
121_
121_

–
KOLEN.

–
Cardiff
Oostk. Engeland

Data

IBordeaux
dam Rotter’-IGothen-
burg

3-8 Dec.

’23
613

919

1013
13;8
5110
81_
26 N-1 Dec. ’23
617%

9/10

10/7k
1415
5110
8/-
4-9

De. ’22
71_

1012

hIS
11/8 5/8
8/-
5-10 Dec.

’21
714%

12/6

1416
1816
613
8/9
Juli 1914
Ir.
7,—

71_

713
1416
312
41_

DIVERSEN.
Bombay
1

Prima
1 Vladivo- 1
Chili
Data
West
1
1

West
1

stock

1
West
Euroaa
1
Eurooa
1

West

1
Eurooa

3-8 December1923..
26/3
281_
2718
2.7/6
26 Nov.-1 Dec.

1923..
26(_
281_
2718 2716
4 9

December 1922..
2718
331_ 351_
331_
5-10 December 1921..
2013
–
351_
3819
Juli

1914..
1410 1613
251_
22/3

1)
$
per ton kolen.
2)
Per ton d.w.
3)
Am. cents per 100 lbs.

Graan Petrograd per quarter van
496 ibs, zwaar, Odessa per
unit,
Ver. Staten per cjUarter van
480
ibm.
zwaar;
Overige
noteering”n
per ton van
1015 EG.

10 Dec. 1923..
62.1716
68.10/_
230.1216
31.216
32.5/_
3

,,

1923..
62.101_
68._/_
238.716
38.101_
33._/_
26 Nov. 1923..
61.51_
66.101_
231.216
30.101
33.216
19

,,

1923..
61.716
68.51…
1220.216
30.51.
32.716
11 Dec. 1922..
62.151_
69.151_
179._(_
26._/_
38.51_
20 Juli 1914..
61._/_
145.151_
19.-_/_
21.101_