De afgelopen maand is de benedenverdieping van ons huis opgeknapt. We hebben onder meer een loodgieter, een aantal stukadoors, schilders, een keukensteller en een parketlegger op bezoek gehad. Stuk voor stuk vakmensen (alles werkt en het ziet er allemaal keurig uit) met een goede reputatie en zzp’er of eigenaar van een relatief klein bedrijf. Omdat ik maar weinig kijk heb op de inhoudelijke kant van hun werk en het daarom ingewikkeld praten is over technische details van gaskachels, radiotoren, de optimale samenstelling van allerlei bouwmaterialen, het schuren van parket en het stellen van keukenkastjes, heb ik ze tijdens koffiepauzes uitgehoord over het draaiende houden van een bouwbedrijf.
Een logisch begin leek me de 6 procent btw die tijdelijk is ingevoerd op een deel van hun goederen en diensten en die de vraag zou moeten stimuleren in deze tijden van crisis. Onafhankelijk van elkaar was de conclusie dat dit geen effect heeft gehad. De vraag is niet hoger, omdat mensen bellen als er wat aan de hand is of als ze wat nieuws willen. Niemand had ze ooit naar de hoogte van de btw gevraagd. Op de marge lijkt er voor deze lieden dus maar weinig extra handel en lijken consumenten ook niet altijd op de hoogte te zijn van het lage tarief.
Dan maar over vakmensen. Natuurlijk was vroeger alles beter en vooral veel gemoedelijker in de bouw, maar van een tekort aan vaklui is geen sprake. Iedere jonge en gemotiveerde jongen die het vak wil leren is welkom en komt aan de bak. Er zijn er nog genoeg die dat willen en ze worden met alle plezier opgeleid tot echte vakmensen. Alleen het constante gebel en geloer van jongeren op de smartphone is de meesten een doorn in het oog. Wellicht dat dat toch iets zegt over de motivatie?
Zijn er dan helemaal geen problemen? Jazeker. Een aantal is zzp’er tegen wil en dank. Ze waren ooit in dienst van een bouwbedrijf, maar worden nu als zzp’er ingehuurd door veelal hetzelfde bouwbedrijf. Dit levert enige vrijheid op, maar vooral veel administratief leed en meer eigen gedragen risico. De voornaamste reden voor zzp’schap en het klein houden van het eigen bedrijf is het risico op ziekte en arbeidsongeschiktheid van werknemers. De loondoorbetalingsperiode bij ziekte is in Nederland twee jaar. Deze kosten komen voor het overgrote deel terecht op het bord van de werkgever of de zzp’er. Bij eventuele arbeidsongeschiktheid moet de beurs opnieuw open. Een vooruitzicht dat onaantrekkelijk is voor de kleine ondernemer en rampzalig voor de zzp’er die zich nauwelijks kan verzekeren.
Zijn we in Nederland doorgeslagen op dit front? Ik weet het niet en ik constateer dat eigenlijk niemand een zinnig onderbouwd antwoord kan geven. Het ontbreekt simpelweg (op een enkele uitzondering na) aan solide evaluatie van het gevoerde arbeidsmarktbeleid in Nederland. Aanstaande woensdag publiceert het CPB een policy brief over werkgeversverplichtingen op het gebied van duurzame inzetbaarheid. Het huidige beleid (de nieuwe Participatiewet bijvoorbeeld) legt voor een belangrijk deel de verantwoordelijkheid bij werkgevers om mensen aan het werk te houden of om gedeeltelijk arbeidsongeschikten weer aan het werk te krijgen. Er zijn verschillende redenen om deze prikkels in te voeren, die ik hier niet benoem, maar de keerzijde is dat werkgevers werknemers sterker selecteren op basis van gezondheidskenmerken en werknemers met een mindere gezondheid onder slechtere voorwaarden in dienst nemen.
De balans tussen werkgeversprikkels en perverse effecten is precair. Het is onduidelijk hoe effectief de set van werkgeversverplichtingen in Nederland is. Aan de ene kant daalt de instroom in de WIA en is het ziekteverzuim aan het dalen, maar het aantal mensen dat een arbeidsongeschiktheiduitkering krijgt, is nog steeds hoog. Ook halen veel mensen de eindstreep niet of niet in goede gezondheid.
Als het aan de bouwers in huize Ter Weel ligt, mag het wel wat minder met dit soort werkgeverslasten, maar dat is geen solide onderzoek. De invoering van de Participatiewet biedt echter wel een goede gelegenheid de effectiviteit van arbeidsmarktbeleid in Nederland te gaan meten.
Auteur
Categorieën