Hoeveel uren werken we in Nederland?
Aute ur(s ):
E. Schulte Nordholt (auteur)
De auteur is verb onden aan het Centraal Bureau voor de Statistiek. esle@cb s.nl
Ve rs che ne n in:
ESB, 90e jaargang, nr. 4457, pagina 148, 8 april 2005 (datum)
Rubrie k :
Arbeidsmarkt
Tre fw oord(e n):
Hoeveel uren werken mensen in Nederland nu precies in vergelijking tot mensen in de ons omringende landen? De hoge arbeidsparticipatie weegt niet op tegen de grote
fractie deeltijders, waardoor Nederland slecht scoort.
De laatste tijd wordt veel gesproken over hoeveel Nederlanders (zouden moeten) werken. Verschillende deelnemers aan dit debat houden er niet zelden heel verschillende
meningen op na. In dit artikel worden Nederlandse CBS-cijfers over arbeidsduur vergeleken met overeenkomstige gegevens voor andere landen van het Europese
statistiekbureau Eurostat. Het betreft gegevens uit twee verschillende bronnen: het Europese Labour Force Survey en het Europese Labour Cost Survey.
In tabel 1 zijn voor 23 EU-landen de hieronder beschreven statistische gegevens te vinden. Van de overige twee EU-landen (Malta en Polen) ontbreken gegevens in het
Europese Labour Cost Survey 2000 en daarom worden deze landen verder buiten beschouwing gelaten. Om toch totaalcijfers voor de EU-25 te kunnen samenstellen, zijn door het
Europese statistiekbureau Eurostat inschattingen gemaakt voor de ontbrekende gegevens van Malta en Polen. Van Duitsland, Griekenland en Luxemburg zijn de gegevens van
het Europese Labour Force Survey voor het derde kwartaal van 2004 nog niet volledig gereed. Waar deze gegevens ontbreken, zijn de overeenkomstige cijfers uit 2003 gebruikt.
Hoge arbeidsparticipatie
De meest recente cijfers betreffen het derde kwartaal van 2004. Volgens deze cijfers van het Europese Labour Force Survey (voor Nederland: de Enquête Beroepsbevolking)
werkt in Nederland 73,5% van de personen van 15 tot en met 64 jaar. Iemand die ten minste één uur per week werkt, wordt tot de werkenden gerekend. Ook zij die tijdelijk niet
werken vanwege ziekte of vakantie worden meegeteld. Alleen in Denemarken ligt de arbeidsparticipatie hoger (76,%), terwijl het gemiddelde in de 25 landen van de Europese Unie
op 63,7% ligt.
Eén van de redenen waarom de arbeidsparticipatie in Nederland zo hoog ligt, is de relatief lage werkloosheid in ons land. Het werkloosheidspercentage in Nederland is met 4,2%
na Luxemburg (3,7%) het laagst in de EU en beduidend lager dan het Europese gemiddelde van 8,9%. In vier andere landen is de werkloosheid lager dan 5%: Cyprus (4,8%),
Oostenrijk (4,8%), het Verenigd Koninkrijk (4,9%) en Ierland (4,9%). Van de twintig onderzochte landen is in Slowakije de werkloosheid met 17,6% het hoogst.
Korte werkweek
Volgens het European Labour Force Survey is het gemiddelde aantal gewerkte uren per werkweek in Nederland met 32,6 uur het laagste in de EU en aanzienlijk lager dan in de
ons omringende landen als België (37,3 uur), Duitsland (37,1 uur), Frankrijk (37,6 uur) en het Verenigd Koninkrijk (36,6 uur). Het EU-land met het op Nederland na geringste aantal
gewerkte uren per werkweek is Denemarken, maar daar bedraagt de werkweek nog altijd 36,5 uur. Door de hoge aantallen gemiddeld gewerkte uren per werkweek in de zuidelijke
en oostelijke EU-landen ligt het Europese gemiddelde op 38,4 uur per werkweek.
De oorzaak dat Nederland hekkensluiter in Europa is op het gebied van het aantal gewerkte uren per week is het deeltijdwerken. figuur 1 In Nederland is het percentage
deeltijders het hoogste van alle EU-landen: 45,2%. Als deeltijder worden in Nederland gezien zij die minder dan 35 uur per week werken. Na Nederland heeft het Verenigd
Koninkrijk het hoogste percentage deeltijders: 25,7%. Ook België, Denmarken en Zweden hebben percentages deeltijders van boven de 20%. In Slowakije is met 2,7% het aandeel
deeltijders het kleinst. Het gemiddelde percentage deeltijders voor de gehele EU ligt op 17,4%. Zowel voor de mannen als voor de vrouwen ligt in Nederland het percentage
deeltijders aanzienlijk hoger dan in alle andere EU-landen. In Nederland is 21,9% van de mannelijke werknemers en 74,6% van de vrouwelijke werknemers deeltijder. Voor de EU
als geheel liggen deze percentages op 6,8% en 30,9%.
Figuur 1. Kengetallen met statistische gegevens over gewerkte uren voor de EU-25 en 23 EU-landen
Uren per werkweek
Per land kan de arbeidsparticipatie worden vermenigvuldigd met het gemiddelde aantal gewerkte uren per werkweek. Hierdoor ontstaat een indicator die aangeeft hoeveel uren
gemiddeld worden gewerkt door de bevolking in de leeftijd 15-64 jaar. Voor de EU als geheel komen we dan uit op 24,46 uur. Nederland zit hier met 23,96 uur duidelijk onder. De
conclusie is dus dat de hoge Nederlandse arbeidsparticipatie onvoldoende compenseert voor de korte gemiddelde werkweek om op het EU-gemiddelde uit te komen. In
Nederland werkt de bevolking in de leeftijd van 15 tot en met 64 jaar gemiddeld dus minder dan elders in de EU. Op deze indicator scoort Cyprus het beste met 28,61 uur, gevolgd
door Denemarken met 27,96 uur en Oostenrijk met 27,93 uur. In Frankrijk (23,91), Luxemburg (23,76), Slowakije (23,67 uur), Hongarije (23,23 uur), België (22,53 uur) en Italië (22,48
uur) worden minder uren per week gewerkt dan in Nederland.
Gewerkte weken per jaar
Het is niet alleen van belang te onderzoeken hoeveel uren mensen gemiddeld per werkweek werken, maar ook hoeveel weken per jaar wordt gewerkt. Dit gemiddelde aantal
werkweken per jaar verschilt van land tot land. Om een idee te krijgen van deze verschillen kunnen we gebruik maken van de laatste gegevens (over 2000) van het Europese
Labour Cost Survey (voor Nederland: het Arbeidskostenonderzoek). In dit onderzoek wordt onder andere onderzocht hoeveel uren werknemers per jaar werken.
Voltijdwerknemers in Nederland werken gemiddeld 1651 uur. Dit zijn de tussen werkgevers en werknemers overeengekomen arbeidsuren, verminderd met verlofuren, adv-uren,
uren van feestdagen, niet-gewerkte uren vanwege ziekte, stakingen, vorstverlet, enzovoort. De betaalde overwerkuren zijn in de gewerkte uren meegeteld.
Als we uitgaan van een gemiddelde werkweek van een voltijder van veertig uur, betekent dit dat een Nederlandse voltijder omgerekend 41,3 volle weken per jaar werkt. We
nemen aan dat deeltijdwerknemers en werkenden die niet in het Arbeidskostenonderzoek voorkomen in Nederland gemiddeld ook 41,3 weken per jaar werken. Voor de andere
onderzochte EU-landen doen we soortgelijke aannames. In Ierland worden het meeste (46,9) en in België het minste (39,7) aantal weken per jaar gewerkt. Naast de Ieren werken
ook de Britten en de Letten veel, respectievelijk 46,3 en 46,2 weken per jaar. Behalve in België worden in de EU alleen in Frankrijk en Duitsland minder weken per jaar gewerkt dan
in Nederland: een Franse voltijder werkt 40,2 en een Duitse 40,5 weken per jaar. In werkelijkheid zal de werkweek gemiddeld natuurlijk niet precies veertig uur bedragen. Voor de
vergelijking tussen landen of er veel of weinig wordt gewerkt per jaar zal dat niet uitmaken. Immers, voor alle landen wordt het gemiddelde aantal gewerkte uren per jaar door
veertig gedeeld.
Gewerkte uren per jaar
Per land kan de indicator hoeveel uur gemiddeld wordt gewerkt per werkweek (door iedereen in de leeftijd van 15 tot en met 64 jaar) worden vermenigvuldigd met het gemiddelde
aantal gewerkte weken per jaar (door een voltijder). Deze aldus berekende nieuwe indicator geeft aan hoeveel uur iemand in de leeftijdscategorie van 15 tot en met 64 jaar
gemiddeld per jaar werkt. Bovenaan de lijst staat Cyprus waar gemiddeld 1307 uur wordt gewerkt. Daarna komen Letland met 1243 uur en Tsjechië met 1235 uur. Opmerkelijk is dat
de top drie geheel bestaat uit nieuwe EU-landen die in 2004 zijn toegetreden. Van de oude EU-landen worden in Oostenrijk het meeste uren per jaar gewerkt: 1225. Helemaal
onderaan staat België met 893 uur. In Nederland wordt met 989 uur per persoon gemiddeld 65 uren per jaar minder gewerkt dan gemiddeld in de EU. Het Europese gemiddelde
wordt zwaar beïnvloed door drie landen waar minder dan in Nederland wordt gewerkt: Italië (988 uur), Duitsland (987) en Frankrijk (961 uur).
Conclusie
Ondanks de hoge arbeidsparticipatie wordt in Nederland niet zo veel wordt gewerkt als in veel andere EU-landen. Alleen de Belgen, Fransen, Duitsers en Italianen werken per
jaar minder uren per persoon. De belangrijkste oorzaak is het hoge percentage deeltijders.
Eric Schulte Nordholt
Copyright © 2005 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)