Eurozone moet de geldpers aanzetten voor Italië

Gegeven haar hoge staatsschuld kan Italië veel minder geld inzetten om bedrijven over de coronarecessie heen te tillen dan bijvoorbeeld Nederland of Duitsland nu nodig achten. Dit terwijl Italië een veel zwakkere economische structuur heeft. Er dreigt in Italië afbraak van gezonde en vitale productiecapaciteit waardoor de draagkracht voor de nu al bestaande schulden (verder) vermindert. Daarmee dreigt een nieuwe schuldencrisis. Goed gereguleerde monetaire financiering is een optie om Europese én Nederlandse belangen veilig te stellen.

Problematiek

De hoofdoorzaak van de Italiaanse zwakte zit hem in een sectorstructuur (schoenen, kleding, textiel) waar het land stevige concurrentie uit Azië ervaart. Terwijl een land als Duitsland met haar sectorstructuur (machinebouw, auto’s, chemie) juist ideaal staat opgesteld om naar Azië te exporteren, hoort Italië tot de verliezers van de internationalisering.

Daarnaast hebben structurele hervormingen van de Italiaanse arbeidsmarkt het land geen goed gedaan: in de zeer flexibele Italiaanse arbeidsmarkt groeit de arbeidsproductiviteit sinds de eeuwwisseling niet meer en sinds 2008 is de groei van het bruto binnenlands product (bbp) zelfs negatief. Daar komt bij dat het land zwaar op toerisme leunt en die is door de coronacrisis helemaal stilgevallen. Als de coronacrisis lang genoeg duurt, dan hagelt het straks faillissementen. Dan gaan ook goede, vitale bedrijven over de kop.

Harde opstelling is onverstandig

In dit verband was de harde opstelling van Minister Hoekstra over het gemeenschappelijk financieren van een Europese aanpak van corona niet erg verstandig. Deze harde opstelling is ook nadelig voor Nederland zelf, en wel om drie redenen.

Ten eerste zal een Italiaanse economie die zwaargehavend uit de recessie komt minder Nederlandse exportproducten afnemen.

Ten tweede heeft Nederland veel krediet verspeeld. Als er straks een Brussels dossier langskomt waar Nederland van de welwillendheid van zuidelijke landen afhankelijk is, dan zullen ze dat de Hollanders laten voelen.

Ten derde heeft de Nederlandse financiële sector veel geld in Italiaans schuldpapier uitstaan. Er zijn nu al twijfels aan de houdbaarheid van de Italiaanse staatsschuld, maar mocht de Italiaanse economie door de coronarecessie substantieel verzwakken – stel dat het bbp met twintig procent afneemt en ook productiecapaciteit verdwijnt – dan worden de financiële markten nerveus en worden onderhandelingen over een kwijtschelding van schulden onvermijdelijk. Anders dan Griekenland is Italië dan niet te chanteren. Alleen al door de omvang van de Italiaanse economie heeft Italië een sterke onderhandelingspositie.

Stel dat een toekomstig premier Salvini een stop op de schuldendienst afkondigt en het verlaten van de Eurozone. Dan valt er een hele grote steen in de vijver (en ook in de Haagse hofvijver). Dan moeten de Nederlandse banken en verzekeraars die Italiaans schuldpapier bezitten gestut worden en moet Hoekstra in de verkiezingscampagne uitleggen waarom de pensioenen gekort worden. Onze pensioenfondsen zitten immers ook in Italiaanse schuldpapier. Mooi voer voor het populisme: ze geven (alweer) miljarden aan de banken, maar de kleine man levert pensioen in!

Monetaire financiering als oplossing

In deze situatie lijkt monetaire financiering van (Italiaanse) overheidsuitgaven door de Italiaanse centrale bank een verleidelijke optie. Dit houdt in dat nieuwe uitgaven worden gefinancierd met geld dat in het systeem van Europese Centrale Banken nieuw is aangemaakt. Dit is echter een gevaarlijk instrument. Alvorens hieraan te beginnen, moet een goed wettelijk raamwerk worden neergezet. Het is eigenlijk net als met alcohol, roken of prostitutie: we willen het liever niet, maar als het er toch bestaat, dan moet het goed worden gereguleerd.

Mijn voorstel: laat onze juristen wetgeving ontwerpen die heel scherp regelt wanneer monetaire financiering wel en wanneer die niet mag. De grote angst bij monetaire financiering is inflatie. Gebruik in de wetgeving daarom de inflatievoet als sturingscriterium. Alles wat we daarvoor nodig hebben zijn waterdichte garanties voor een politiek onafhankelijk statistisch bureau dat de gemeten inflatievoet niet aanpast na een telefoontje van de nationale minister van Financiën. Eurostat zou hierover kunnen waken.

Ik doe, ter discussie, een voorstel om het volgende in wetsteksten te gieten:

•Monetair financieren is (in welke vorm dan ook) strikt verboden bij een inflatie boven de 2 procent.

•Bij een inflatie tussen 1 en 2 procent mag je tot 3 procent van je bbp monetair financieren.

•Bij een inflatie van 0-1 procent mag je tot 6 procent van je bbp monetair financieren.

•Bij deflatie mag het tot 9 procent bbp oplopen.

Dan mag de nationale overheid schuldpapier uitgeven met een rentevoet van nul en een eeuwigdurende looptijd. En de nationale centrale bank moet dat opkopen. Met geld dat niets kost. Dit feest mag doorgaan tot het moment waarop het statistische bureau een inflatie van boven 2 procent rapporteert. En echt niet langer. Dat moet toch juridisch te regelen zijn?

Voordelen

Met heldere en strenge juridische voorwaarden voor monetaire financiering voorkomt men calamiteiten. Ten eerste scheppen we ruimte om het ontstekingsmechanisme weg te halen uit de Italiaanse kredietbom onder het Europese project. Zolang de huidige periode van ongewenst lage inflatie voortduurt, kan in ieder geval een stuk Italiaanse staatsschuld op een pijnloze manier gesaneerd worden.

Ten tweede hoeven crediteuren niet onnodig nerveus te worden: zij krijgen gewoon hun geld terug, waarbij het niet uitmaakt dat dit geld ‘uit het niets’ is gecreëerd. Dit is ook in het belang van de Nederlandse financiële sector.

Ten derde kopen we zekerheid. Want we kunnen naar de rechter stappen, mochten straks populisten aan de macht de inflatie opjagen door lekker uit de delen, met behulp van de geldpomp. Het huidige wettelijke raamwerk voor opkoop van staatsobligaties is juridisch vaag: het is mogelijk rekbaar en hoe dan ook bevattelijk voor lange juridische procedures die onzekerheid creëren. Scherpe regelgeving is wel zo veilig.