statistiek
Conjunctuur
Financiële markten
Europese aandelenbeurzen sterk
Arbeidsmarkt
Economie & Samenleving
Figuur 1. Beurzen Eurozone en VS,
index uit 2004 = 100
120
De Europese aandelenbeurzen zijn dit jaar tot dusver flink gestegen. Eind september stond de DJ Euro Stoxx ruim vijftien procent boven het niveau van eind vorig
115
jaar. De relatief sterke performance kan worden toegeschreven aan de lage rente,
EU – DJ Euro Stoxx
110
een hoge geldgroei en de relatief sterk blijvende dollar, maar vooral aan de sterke
winstontwikkeling van het bedrijfsleven. Het internationale bedrijfsleven heeft zich in
105
de achterliggende jaren met name geconcentreerd op saneringen. De schulden zijn
100
sterk teruggedrongen, het personeelsbestand is uitgedund en er werd relatief weinig
geïnvesteerd. De bedrijfswinsten in de geïnduKapitaalmarktrente
95
VS – Dow Jones
10-jaars overheid, mutaties schaal rechts
strialiseerde landen zijn als percentage van het
90
bp
%
bbp zelfs tot recordhoogte gestegen. Over het
1/05
3/05
5/05
7/05
9/05
10
algemeen bestaat de indruk dat de sanering in de
0
VS verder is gevorderd dan in de eurozone, waardoor het Europese bedrijfsleven de
-10
4
-20
ruimte heeft om de productiviteit verder op te schroeven, terwijl deze in de VS juist
3
-30
vertraagt. De vooruitzichten voor het internationaal opererende – Europese – bedrijfs2
-40
1
-50
leven zijn dan ook gunstig. De aantrekkelijkheid van de aandelenmarkt wordt door
0
het vooruitzicht van een laag rendement op de obligatiemarkt nog eens versterkt.
NL D VS J F VK I
B
data van:
30-9-05
mutatie laatste
zes maanden
Amerikaanse gezinnen diep in het rood
Wisselkoersen
versus euro, ontwikkeling
laatste zes maanden
dollar
108
106
104
yen
102
100
98
pond
apr
mei
jun
jul
aug
sep
Totale opbrengst obligatiesa
laatste zes maanden
%
lokaal
in euro
10
8
6
4
2
0
-2
NL
D
VS
J
F
VK
I
B
a. Som van koerswinst of -verlies (als gevolg van
rentedaling of -stijging) van een obligatie en de
couponopbrengst, eventueel gecorrigeerd voor
valutaschommelingen
Aandelenkoersen
mutatie laatste zes maanden
%
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
lokaal
in euro
NL
D
VS
J
F
VK
I
Cijfers zijn afgesloten op 30 september 2005
B
De mondiale economische groei is nog altijd sterk afhankelijk van de Verenigde Staten. Dit
stelt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in de recent gepubliceerde halfjaarlijkse World
Economic Outlook. Volgens het IMF leunt de expansie onder meer op tijdelijke factoren,
zoals de voortdurende bereidheid van het buitenland
Figuur 2. Schuld en rentelasten
om het Amerikaanse lopende-rekeningtekort te finan- Amerikaanse gezinshuishoudingen,
% besteedbaar inkomen
cieren. Dit heeft geleid tot een zeer laag niveau van
de kapitaalmarktrente en deze lage rente ondersteunt
130
14
de Amerikaanse consumptie. In de VS is de laatste
120
13,5
jaren op ongekende schaal een vicieuze cirkel in gang
13
110
schuld
gezet van hypotheekkredietverlening en huizenprijzen, 100
12,5
(links)
waardoor Amerikaanse gezinshuishoudingen tevens
90
12
vermogen onttrokken voor consumptieve doeleinden.
80
11,5
rentelasten
De schuldpositie van Amerikaanse gezinnen is de laat70
11
(rechts)
60
10,5
ste jaren tot recordhoogte gestegen in relatie tot het
1980 1985 1990 1995 2000 2005
besteedbaar inkomen. De rentebetalingen op deze
Bron: Federal Reserve VS, Flow of funds
schuld zijn historisch hoog, ondanks de nog steeds
accounts
lage rente. Aangemoedigd door de lage rente zijn
consumenten in de afgelopen jaren in toenemende mate hypotheken aangegaan tegen
variabele rentetarieven. Tevens is de sterke prijsstijging op de huizenmarkt de laatste tijd
in toenemende mate gevoed door de aankoop van tweede woningen. Daardoor krijgt de
Amerikaanse huizenmarkt in het algemeen steeds meer een speculatief karakter. Onlangs
stelde de Amerikaanse Fed-voorzitter Alan Greenspan dat de huizenprijzen in sommige
segmenten tot onhoudbare niveaus zijn opgelopen.
De krachtige Amerikaanse economie is derhalve zowel oorzaak als gevolg van de mondiale onevenwichtigheden (lees: Amerikaans lopende-rekeningtekort en overschot van
Aziatische landen en Midden-Oosten). Maar de Amerikaanse economie is tevens uitermate kwetsbaar geworden voor een stijging van de (hypotheek)rente. Een rentestijging
is zeker niet hypothetisch. Het IMF noemde de huidige uitzonderlijk lage lange rente
zelfs ‘tijdelijk’, met name omdat de bereidheid van internationale beleggers om het
almaar groter wordende Amerikaanse lopende-rekeningtekort te financieren niet eindeloos kan zijn. Een stijging van de lange rente is derhalve onvermijdelijk, met grote consequenties voor de Amerikaanse economie en dus ook voor de wereldeconomie, zolang
andere landen dit niet compenseren met aantrekkende binnenlandse bestedingen.
Sander Hoek
Deze pagina is samengesteld door FinancÃële Diensten Amsterdam. www.fda.nl
ESB 7-10-2005
449