Een ziek najaar?
D.J. Wolf son
Hoe ziek is Nederland? Als ik de Miljoenennota lees, dan valt dat best mee.
Dit blijmoedige stuk geeft op biz. 24 een
figuurtje over de WAO, waaruit moet
blijken dat bij ongewijzigd beleid de lineaire extrapolatie van de invalideringsgraad zorgen baart, ja. Maar kijk, we
kunnen het streepje ook horizontaal
trekken (stabilisatie op niveau 1989).
En hop, als we een daling met 15.000
uitkeringsjarenperjaarveronderstellen,
dan gaat het streepje zowaar naar beneden, en dan breekt in het jaar 2000
de zon door. Dat noem ik nou statistiek!
Toch word ik een beetje ziek van dat
figuurtje. Want ik weet dat een lineaire
extrapolatie een verkeerd beeld geeft
van wat er bij ongewijzigd beleid te
wachten staat. Onze demografie verandert snel. Oudere werknemers krijgen
een zwaarder gewicht in de beroepsbevolking. Dat betekent, ceteris paribus,
een versnelling van de WAO-instroom,
want het zijn vooral de ouderen die die
kant opgaan. Daar houdt het kabinet
geen rekening mee. En hoe moet dat
streepje horizontaal worden, laat staan
naar beneden gaan? Daar geeft de Miljoenennota zeven regels tekst over, met
bezweringsformules waar we al jaren
over praten. Over het ziekteverzuim valt
een dergelijk verhaal te vertellen. Goed,
er is een verbeterend klimaat om over
dit soort zaken te praten, getuige de
resultaten van het najaarsoverleg, maar
het daar ontwikkelde beleid overtuigt
nog niet dat het drama dat zich op de
arbeidsmarkt aftekent in zijn voile omvang wordt onderkend. Een poging tot
redramatisering, derhalve, om te laten
zien dat het hier niet alleen om een
sociaal en financieel probleem gaat
maar, vooral ook, om een probleem in
de sfeer van de reele economie.
Het IMF verwacht vooralsnog geen
grote gevolgen van de Golfcrisis voor
West-Europa. Voor Nederland betekent
dit dat de trendwaarde van zo’n 110.000
banen erbij per jaar wellicht niet verder
zal inzakken dan, zeg, naar 70.000
nieuwe banen per jaar. Bij een geregistreerde werkloosheid van 340.000
(MEV1991), waarvan ongeveer de helft
tot de harde kern behoort, een – alweer
– demografische terugloop in het aantal
nieuwe toetreders en een al zichtbaar
bestand van openstaande aanvragen
van zo’n 150.000, betekent dit dat het
binnen enkele jaren helemaal spaak
loopt op de arbeidsmarkt. De vraag blijft
of het vorige week gehouden najaarsoverleg
voldoende verstrekkende
maatregelen heeft opgeleverd. Zo
ESB 10-10-1990
neen, dan weten we uit ervaring wat er
gaat komen: een loongolf die de vruchten van jarenlange matiging weerteniet
doet, dit kabinet onderuit haalt (koppelingen!) en, na 1992, een onstuitbare
stroom nieuwe allochtonen op gang
brengt. Geen Turken en Marokkanen,
deze keer, maar Duitse vrienden ‘aus
dem ehemahligen sogenannten DDR’,
die de Westgau Holland andermaal en
nu definitief in bezit komen nemen. Ik
weet niet of u dat zo’n leuk idee vindt.
Voor anderen dan socialisten is het natuurlijk prachtig om de PvdA aan het
lijntje van de koppelingen te zien spartelen, maar het totaalbeeld…. Nee, ik
denk dat de vis dan echtie duur betaald
wordt.
Hoe lossen we dat dan op? In de
eerste plaats door het wegnemen van
de snel om zich heengrijpende knelpunten op de arbeidsmarkt met een op
scholing en toetreding gericht beleid,
speciaal gericht op doelgroepen met
een hoog potentieel: vrouwen, reeds
aanwezige allochtonen en herintredende, ten onrechte in de WAO opgeborgen arbeidsgeschikten. Daarnaast door
verzuimbestrijding en het indammen
van de oneigenlijke WAO-instroom: Nederland is niet tweemaal zo ziek als
Belgie of Duitsland. Wie die fictie niet wil
opgeven, geeft alles op.
Verzuimbestrijding vraagt om prikkels, om een differentiate van de werkgeverspremie voor de Ziektewet die
een laag verzuim (een goed personeelsbeleid) beloont en een hoog verzuim afstraft. De werkgevers hebben
nog steeds moeite met de simpele logica dat zij een verzuimbeleid moeten
voeren (individuele werknemers kunnen dat niet). Zo’n premiedifferentiatie
ondersteunt dat bewustwordingsproces, maar geef die differentiate dan wat
meer ruimte, bij voorbeeld door het aantal wachtdagen te verhogen van twee
tot vijf; dat loont de moeite bij een herverzekering van de risico’s die werkgevers bij cao overnemen, en betaalt zich
terug in premieverlaging. Terugdringen
van de WAO-instroom vraagt om meer
dan prikkels, dat staat zelfs in die zeven
regels van de Miljoenennota, ja. Om
een betere medisch-arbeidskundige
begeleiding van zieken en potentiele
arbeidsongeschikten, dat is vorige
week openlijk onderkend, maar ook, en
vooral, om het in interprofessionele
toetsing greep krijgen op het medisch
handelen in het keuringscircuit. Daar
lees ik niets over.
Het hele hier bepleite integrale arbeidsmarktbeleid kost geld, veel goed
besteed geld. Hoe komen we daar aan ?
Als eerste optie door de bovengrens
van de contractloonstijging in overleg te
beperken – voor 1991 tot een normwaarde van 3% – en de overige loonruimte per cao voor goede werken in het
arbeidsmarktbeleid te bestemmen, de
uiterst vruchtbare suggestie (afgezien
van het percentage dan) waarop de
werkgevers Van Stekelenburg volstrekt
ten onrechte buitenspel hebben gefloten. In de tweede en laatste plaats door
een fiscale heffing op de overschrijding
van de normwaarde van de bruto loonstijging per werknemer, als mildere variant van de destijds op deze pagina
(ESB, 8 augustus 1984) bepleite begeleide loonpolitiek, indien en voor zover
de eerste optie niet lukt. Het budget is
dus verzekerd, wat er langs de privaatrechtelijke weg niet komt, komt er langs
de publiekrechtelijke.
Ik hoor de protesten al: Lastendruk!
Verstarring! Loonmaatregel! Kom nou.
Wie “lastendruk” roept, vergeet dat een
loonexplosie veel meer kost. Wie “verstarring” roept wil niet zien dat partijen
nu juist verzocht wordt zelf de arbeidsmarkt flexibel te maken, met een loonpolitiek waarin het begeleidende element een subsidiair en indirect instrument verschaft voor het in wederzijds
belang doorbreken van patstellingen en
gevangenen-dilemma’s. Dat is heel iets
anders dan het klassieke “Und bisst du
nicht willig, so brauch’ ich Gewalt” van
Erlkonig. Zoveel Duits heb ik vast geleerd.
D.J. Wolfson
931