Een tunnel of niet?

mening
Een tunnel of niet?

B

De rijksoverheid

ij een mogelijk kabinetsbesluit vóór de
De beide clusters trekken als een magneet bedrijvigstaat dan ook
heid naar zich toe zo lang vestiging op deze locaties
A6-A9-tunnel­variant kan een aantal
kanttekeningen worden gemaakt. Een
al snel met de
een kostprijsverlagend effect heeft. Indien door
analyse van de in geld waardeerbare
prijsopdrijvende factoren (files, hoge grondprijzen
portemonnee
baten en kosten volgens de OEI-methode van de
et cetera) dit effect teniet wordt gedaan, kan een
tunnelvariant en het zogenoemde ‘stroomlijnalterklaar als het
veelal gewenste deconcentratie van bedrijvigheid
natief’ waarbij bestaande wegen (waaronder de
plaatsvinden. Naast prijsopdrijvende effecten zijn
bedrijfsleven
A9) worden verbreed, uitgevoerd door het bureau
hiervoor aantrekkelijke vestigingsplaatsen met
Decisio uit Amsterdam, valt voor beide alternatieter plaatse weer relatief lage grondprijzen en de afwezigheid van
ven negatief uit. Hierbij worden de aanlegkosten
files in de nabijheid van de mainports nodig. Voor
eens klaagt
van beide varianten afgewogen tegen de baten
de regio Amsterdam is Flevoland het aangewezen
(hoofdzakelijk de verdisconteerde verwachte reisover slechte
overloopgebied.
tijdwinsten). Er dient wel te worden opgemerkt dat
Omdat de uitbreidingsmogelijkheden als gevolg van de
bereikbaarheid
bij deze afweging de schade aan de natuur zelf nog
milieunormen beperkt zijn, moet er worden nageniet is inbegrepen. Het tunnelalternatief brengt
van de Randstad dacht over een verplaatsing van (een deel van) de
waarschijnlijk meer schade toe aan de natuur dan
luchthaven Schiphol naar een alternatieve locatie.
het stroomlijnalternatief. De tunnel verstoort namelijk een relatief Hiermee zou in de regio Amsterdam de druk voor een deel van
ongerept gebied met veel natuur, waaronder het Naardermeer.
de ketel zijn. Een deel van de activiteiten van de luchthaven zou
Niet aanleggen dus, die tunnel!
naar Flevoland kunnen worden verplaatst. Dit is een voor de hand
De vraag is bovendien aan de orde of de regering de alsmaar
liggend alternatief. Ook hier zal echter rekening gehouden moeten
toenemende verkeersdruk in de Randstand moet oplossen met
worden met milieueffecten zoals geluidsoverlast voor omwonenden,
steeds meer wegen of dat dat probleem moet worden aangepakt
wat een beperking is voor de omvang van de activiteiten aldaar.
met rekeningrijden en beter openbaar vervoer. Op termijn is het
Een verdergaande optie is de vestiging van een tweede nationale
rekeningrijden in de Randstad niet te vermijden. De regering zou
luchthaven en een drastische beperking van de bedrijvigheid op
dat eerst moeten invoeren voordat men besluit om grootschalige
de huidige locatie Schiphol. In dat geval ontkomen we er niet aan
investeringen in het wegennet te doen, die achteraf misschien
na te denken over het al dan niet inpolderen van de Markerwaard.
onnodig blijken te zijn en bovendien het probleem niet definitief
Deze nieuwe polder zou dan tevens kunnen worden gebruikt als
kunnen oplossen omdat er voor ieder opgelost knelpunt wel een
vestigingsplaats voor luchthavengebonden en andere economische
andere bottleneck in de plaats komt.
bedrijvigheid. Dit biedt grote voordelen. De regio Amsterdam wordt
Men zou zich ook kunnen bezinnen op de oorzaak van het woonontlast en een groot aantal activiteiten van de bestaande luchthaven
werkverkeer. Om omvangrijke verkeersstromen tegen te gaan,
kan naar de nieuwe luchthaven worden verplaatst zodat het huiverdient het aanbeveling het werk naar de mensen toe te brengen
dige Schiphol moeiteloos binnen de milieunormen kan opereren
in plaats van de mensen naar het werk te laten reizen. Dit betezonder dat dit ten koste gaat van de nationale economische groei.
kent dat verplaatsing van de bedrijvigheid uit de Randstad naar
Kortom, in plaats van een benauwde discussie over al dan niet een
onder andere Flevoland meer gestimuleerd moet worden. Een
tunnel, dient er te worden gediscussieerd over de ruimtelijke planning van de economische activiteit in de randstad. Het geld dat
kosten-­batenanalyse waarbij dergelijke belangrijke strategische alternatieven niet in de beoordeling worden betrokken, is slechts van
wordt bespaard met het niet aanleggen van kostbare snelwegen
beperkte waarde. Het leidt af van de kern van de zaak, namelijk
kan nuttig worden besteed aan de aanleg van een nieuwe polder.
het vraagstuk van de ruimtelijke concentratie en deconcentratie
Dat is goed voor de economie en het milieu.
van bedrijvigheid met de daarbij behorende transportproblematiek.
Dit moet in een breder verband worden bekeken dan een simpele
kosten-batenanalyse van twee of drie infrastructurele varianten.
In de Randstad wordt de economie gedomineerd door twee
zogenoemde mainports: de Rotterdamse haven en de regio
Amsterdam (met Schiphol als belangrijkste motor). Deze economische clusters vormen het hart van de Nederlandse economie.
De rijksoverheid staat dan ook al snel met de portemonnee klaar
als het bedrijfs­leven ter plaatse weer eens klaagt over slechte
bereikbaarheid van de Randstad. De besluitvorming over dit soort
van projecten sleept zich overigens vaak jaren voort met als gevolg
dat ten tijde van de uitvoering de omstandigheden drastisch
zijn veranderd evenals de bijbehorende kosten en de baten. Dit
kan ertoe leiden dat achteraf de baten tegenvallen en de kosten
veel hoger zijn dan was voorzien. Voor dit probleem biedt ook de
Wim Heijman
OEI-methode geen oplossing.
Hoogleraar Regionale Economie, Wageningen Universiteit

ESB

11 augustus 2006

381