roep, die pas tachtig jaar later door
een wettelijke regeling officieel is bevestigd. Sprekend in de termen van
Van Witteloostuijn was toen reeds,
door de natuurlijke werking van de
markt, de basis gelegd voor de duale
marktstructuur. Vlak voor het jaar
waarin de wettelijke regeling van het
beroep tot stand is gekomen (1962),
telde de bedrijfstak 17 kantoren met
méér dan 10 accountants. Bijna al
deze kantoren (16) hebben op basis
van de eigen positie in de markt via
In zijn artikel over ontwikkelingen in
fusies de weg gevonden tot de huidihet vakgebied van de industriële ecoge Nederlandse ‘grote vier’, te weten
nomie (ESB van 31 augustus 1994)
Coopers & Lybrand, Deloitte & Tougeeft A. van Witteloostuijn enkele
che, KPMG Klynveld en Moret Ernst
voorbeelden die zijn ontleend aan de
& Young (zie de tabel).
Nederlandse bedrijfstak accountancy.
Het waren voormannen van de huiIk ben het geheel eens met de audige vier grote kantoren die in het beteur dat de bedrijfstak accountancy in
gin van deze eeuw als pionier (Ematoenemende mate wordt gekenmerkt
nuel van Dien, Jacobus en Johannes
door een duale marktstructuur, maar
Moret), zakenman (Pieter Klynveld)
niet met de mogelijke verklaring die
of wetenschapper (Theodore LimVan Witteloostuijn daarvoor geeft. Hij
perg) het profiel bepaalden van de
noemt in dit verband de dualisering
accountant/adviseur
die méér wilde
van de markten van de klantengroedan als alleen werkend professional
pen en de nieuwe wetgeving inzake
te functioneren in een kleine, beslode goedkeuring van jaarrekeningen
ten sociale structuur. Voor hen was
door gekwalificeerde externe accounde wereld hun werkterrein. Zo betants. Het laatste (door Van Wittelooszocht Van Dien als eerste Nederlandtuijn aangeduid als “verplichte winkelse accountant in 1904 het ‘Congress
nering”) zou de duale vraag van groof Accountants’ in Saint Louis, VS, en
tere en kleinere organisaties hebben
reisde Jacobus Moret tijdens de eerste
geïnstitutionaliseerd.
wereldoorlog in opdracht van een
Voor een goed begrip is het noodBelgische baggermaat~chappij naar
zakelijk wat dieper in de historie te
Argentinië om ter plaatse de werkenduiken. Het eerste Nederlandse acadministratie en organisatie te begecountantskantoor werd opgericht in
leiden en verbeteren. De kantoren
1883. De sterk bedrijfseconomisch
van deze voormannen, waarvan de
georiënteerde functievervulling van
namen terug te vinden zijn in de gede openbare accountant in Nedernoemde 16 grotere kantoren uit het
land vormde de basis voor een maatjaar 1960, hadden op dat moment
schappelijke erkenning van het beeen zodanige
c1iëntenponeGrootste kantoren en aantallen accountants in 1960 en 1993
feuille en daarmee samenhanNaam kantoor in 1993
1960 1993
Naam kantoor in 1960
gende perso76
KPMG Klynveld
495
Klynveld Kraayenhof & Co.
neelsbezetting,
Idem
35
Frese & Hogeweg
dat zij actief
28
Moret Ernst & Young
Moret & Starke
konden inspe26
Coopers & Lybrand
Ver. Account.kantoren
len op nieuwe
24
Deloitte & Touche
Ned. Account. Maatschap
uitdagingen.
Moret Ernst & Young
23
Th. & L. Limperg
Denk aan de
Coopers & Lybrand
23
Van Dien, Van Uden & Co.
oprichting van
KPMG Klynveld
22
Meyer en Horchner
18
Moret Ernst & Young
Moret & De Jong
de EEG in
Coopers & Lybrand
18
Bakker, Spits & Co.
1957 en de
Moret Ernst & Young
Branc!s & Van Rhijn
stroom AmeriIdem
Dijker, de Leede & Co.
kaanse investe12
Coopers & Lybrand
Nietzman, ten Hage & Kuiper
ringen in de ja11
Moret Ernst & Young
Jonkers & DeJong
ren zestig. In
11
Coopers & Lybrand
Dijker, De Boer en Vink
lijn daarmee
11
Idem
Joh. Doombos
trokken ook
365 1.787
Totaal aantal accountants
de grotere Ne-
Brieven van l~ers
Duale
accountantsmarkt
E5B 26-10-1994
derlandse accouritantskantoren over
de grenzen en vestigden kantoren in
de belangrijke handels- en financiële
centra van Europa. Daarnaast waren
het ook met name deze kantoren die
investeerden in nieuwe ontwikkelingen als automatiseringsdeskundigheid, kennis op het gebied van computer auditing, btw-problematiek,
internationaal fiscaal advies e.d. Aldus konden de grotere accountantskantoren uit de jaren zestig na hun
onderlinge fusies een commerciële
meerwaarde bieden aan de middelgrote en grote bedrijven van ondernemend Nederland. Zij konden immers
in eigen land en in het buitenland
aan hun cliënten dezelfde kwaliteit
en breedte van dienstverlening aanbieden. De kleine accountantskantoren konden deze ontwikkeling niet
volgen.
Over de jaren heen is in dit beeld
niet veel verandering gekomen. Anno
1994 vormen de kleine accountantskantoren voor Nederlands grote vier
geen bedreiging. Het is eerder omgekeerd. Door hun vele lokale vestigingen hebben de grote accountant~kantoren een sterke marktpositie
binnen net mkb. Om hiertegen front
te vormen hebben meer dan 100 kleine accountantskantoren
zich in de af,gelopen jaren gegroepeerd binnen
het Samenwerkingsverband
Registeraccountant~ (SRA), dat faciliterend
optreeedt op het gebied van beroepsaansprakelijkheidsverzekering,
vaktechniek en opleiding.
Samenvattend kan worden geconcludeerd dat pas met het verkrijgen
van een bepaalde omvang accountant~kantoren werkelijk kunnen profiteren van schaal voordelen. De vereiste omvang is steeds hoger komen te
liggen. Voor de Nederlandse verhoudingen lijken de grote vier nu hun
maximale omvang te hebben bereikt.
Bijna alle beursgenoteerde ondernemingen behoren tot hun cliënten en
binnen het mkb is hun markt- aandeel ook van overwegend belang.
Het feit dat het accountantsberoep
in Nederland in 1962 formeel een
wettelijke erkenning kreeg en in 1971
de Wet op de Jaarrekening van Ondernemingen in werking trad, doo~
Van Witteloostuijn aangeduid als verplichte winkelnering, heeft hierop
nauwelijks invloed gehad.
W.B. Moret
De auteur
Young.
is vennoot
van Moret Ernst &