Hot hands
In Amerika zijn veel sportliefhebbers
verslingerd aan ‘statistics’: overzichten waaruit uiteenlopende aspecten
van de prestaties van spelers en
teams blijken.
Sommige liefhebbers vatten deze
overzichten heel serieus op en menen daarin patronen te kunnen ontdekken. Zo is de term ‘hot hands’ in
de basketbalsport ontstaan. Spelers
die achter elkaar scoren, zouden een
grotere kans hebben om bij een volgend schot weer te scoren dan een
willekeurige andere speler. Ook
teams die een reeks wedstrijden achter elkaar hebben gewonnen, hebben
‘hot hands’. Geloven in ‘hot hands’ is
dus geloven dat de reeks van uitslagen positieve autocorrelatie vertoont.
Niet alleen in de sportwereld, maar
ook in financiële markten komt het
geloof in ‘hot hands’ voor. Dit blijkt
onder meer uit de belangstelling voor
overzichten van de relatieve prestaties van beleggingsfondsen. Ook hier
gelooft men blijkbaar dat fondsen die
het recentelijk goed hebben gedaan,
deze prestaties in de toekomst zullen
kunnen herhalen.
Psychologen zijn ervan overtuigd
dat mensen in het bestaan van ‘hot
hands’ geloven. Uit experimenten
blijkt telkens dat individuen snel tot
de conclusie komen dat er systematiek in een reeks waarnemingen zit,
terwijl de waarnemingen onafhankelijk van elkaar tot stand zijn gekomen. De proefpersonen overschatten
hun onderscheidingsvermogen
en onderschatten de werking van het toeval.
De vraag of deze verkeerde taxaties van invloed kunnen zijn op de
prijsvorming, zal echter door de
meeste economen ontkennend worden beantwoord. Systematische overof onderschatting in een markt kan
geen lang leven beschoren zijn. Het
is niet te verwachten dat marktpartijen fouten blijven herhalen als dat
geld kost. De homo economicus is
immers een rationeel handelend wezen.
Recent zijn twee studies verschenen die deze stelling kritisch onderzoeken door gebruik te maken van
een originele bron van data: gegevens over basketbalwedstrijden
gepubliceerd door een goksyndicaat uit
Las Vegas.
In de studies worden de uitslagen
van basketbalwedstrijden
vergeleken
met de afgesloten weddenschappen
over die uitslagen en in verband gebracht met het al of niet bestaan van
het ‘hot hands’ -verschijnsel.
Aangezien de afgesloten weddenschappen de (naar waarde gewogen)
mening van het gokkend publiek
weergeven, waarbij het goksyndicaat
(afgezien van transactiekosten) net
quitte weet te spelen, kunnen deze
weddenschappen
als een schatting
van de verwachte uitslag worden beschouwd. Money talks.
Het verschil tussen de uitslag waarop gewed is en de gerealiseerde uitslag is te zien. als de voorspelfout die
de markt maakt. Door deze voorspelfout te relateren aan informatie die
vóór de wedstrijd bekend was, kan
een aantal interessante toetsen worden uitgevoerd.
Bij voorbeeld de toets dat de markt
in ‘hot hands’ gelooft, maar dat het effect niet aanwezig is. De uitkomst
hiervan werpt licht op de vraag in
hoeverre markten rationeel handelen
bij de prijsvorming. Immers, als de
markt in ‘hot hands’ gelooft, zal er hoger ingezet worden op het succes
van teams die een reeks van successen hebben weten op te bouwen. Als
echter het verschijnsel ‘hot hands’
een mythe blijkt te zijn, dan moeten
de voorspelfouten voor de teams met
zogenaamde ‘hot hands’ negatief zijn.
Een eenvoudige toets, kortom.
En inderdaad, het blijkt dat de
markt stellig in het verschijnsel gelooft, terwijl teams met succesreeksen achter de rug juist een grotere
kans hebben om de volgende wedstrijd te verliezen. Dit getuigt niet bepaald van rationeel omgaan met informatie. Gelukkig is het ook zo dat de
voorspelfouten te klein, en de variantie daarin te groot zijn om een strategie te ontwikkelen die na transactiekosten geld zou kunnen opleveren.
Er zijn ook studies van financiële
markten die tot de conclusie komen
dat de rationaliteit van de deelnemers
soms te wensen overlaat. Maar indicaties dat deze irrationaliteit zich laat
vertalen in klinkende munt voor de
meer alerte spelers in de markt, zijn
schaars.
De moraal van het verhaal is dat de
markt niet dogmatisch is. Zij is bereid
enige mate van irrationaliteit te gedogen zolang de gevolgen daarvan binnen de perken blijven.
Roberto Wessels
De auteur is werkzaam
Roll Ross B.V.
bij ARCAS-Wessels
c.F. Camerer, Does the basketbal! market
believe in hot hands?, Ameriean Economie Review, jg. 79, 1989, blz. 1257-1261;
W.O. Brown en R.D. Sauer, Comment.
Ameriean Economie Review, jg. 83, 1993.
blz. 1377-1386.