boeken
Reinventing the Welfare State (RWS)
soelaas, maar gaat wel ten koste van
kan met recht een nieuw standaardgroei. Steeds meer onderzoek suggewerk over de economie van de
reert overigens dat vooral het middenverzorgingsstaat worden genoemd.
rif de zwakke plek op de arbeidsmarkt
Gebaseerd op de laatste stand van de
is. Juist mensen met middelbare
economische literatuur bespreken De
opleidingen doen vaak werk dat ook
Mooij en zijn CPB-collega’s systemadoor een Indiase werknemer of door
tisch de drie functies van de verzoreen computer kan worden uitgevoerd
gingsstaat: herverdelen van inkomen,
(Autor et al., 2006).
verzekeren van inkomensrisico’s en
Ten derde blijkt dat het versoepelen
spreiden van inkomen over de levensvan ontslagbescherming de werkloop. De rode draad is dat de afruil
loosheid in beperkte mate drukt.
tussen economische doelmatigheid
Belangrijker is dat de werkloosheid
en inkomensgelijkheid bijna altijd
beter wordt ‘verdeeld’: de kortduonvermijdelijk is. Onder het motto
De Mooij, R. (2006)
rende werkloosheid kan stijgen,
“prikkelen doet pijn†verheldert de
Reinventing the Welfare terwijl de langdurige werkloosstudie de keuzen die gemaakt moeState. Den Haag: CPB.
heid daalt. Om te bevorderen dat
ten worden bij de inrichting van onze
werkgevers de maatschappelijke
verzorgingsstaat. Deze boodschap komt extra scherp
effecten van ontslag internaliseren, verkiest RWS
over doordat het CPB de langetermijneffecten van
premieÂdifferentiatie in de werkloosheidswet boven
concrete maatregelen modelmatig doorrekent. Ook
de huidige praktijk van juridische en bureaucratische
worden maatregelen gecombineerd in drie toekomstontslagbescherming (deadweight loss).
beelden voor Nederland: de universele, decentrale
Als vierde kan worden genoemd dat verzekeringen welen gerichte verzorgingsstaat. Met een beetje fantasie vaartsverhogend kunnen zijn omdat ze de onzekerheid
staan hier de verkiezingsprogramma’s van de grootverbonden aan risico’s op werkloosheid en arbeidsonste partijen. Zonder recht te doen aan de rijkheid
geschiktheid reduceren. De keerzijde is dat mensen
van de analyse vallen de volgende vijf bevindingen
door een verzekering nalatig gedrag kunnen vertonen
beleidsmatig gezien het meest op.
(moral hazard). Een groter eigen risico kan misbruik
Ten eerste kunnen fiscale maatregelen die het arvoorkomen en de uitstroom naar werk versnellen.
beidsaanbod van de tweede verdiener (lees: vrouwen) Dit kan in de vorm van het verlagen of het in de tijd
aanmoedigen de economische groei bevorderen. Dit
versneld afbouwen van uitkeringen dan wel door de inkomt omdat de elasticiteit van arbeidsaanbod van
troductie van wachtdagen. Verder geldt dat individuele
vrouwen vijf maal zo groot is als die van mannen.
spaarsystemen minder efficiënt zijn dan verzekeren als
De economische intuïtie is eenvoudig: door fiscale
het gaat om financieel grote risico’s, zoals (volledige)
voordelen te koppelen aan werk neemt de arbeidspar- arbeidsongeschiktheid of langdurige werkloosheid.
ticipatie en daarmee de economische groei toe. Dit
Als laatste valt op dat de analyse van spaar- en
pleit voor een individualisering van de overdraagbare
verzekeringsvormen voor zogenoemde nieuwe risico’s
heffingskorting, een verhoging van de aanvullende
zoals de erosie van menselijk kapitaal kwalitatief van
aard is. De empirie is nog dun en het gebruikte model
combinatiekorting en meer subsidies voor kinderÂ
opvang. Voor degenen die niet worden geprikkeld tot
is nog niet geschikt voor intertemporele vraagstukken.
(meer) werk, doen deze maatregelen uiteraard pijn.
Terwijl de rol van de overheid bij het initieel onderwijs
buiten kijf staat, betwijfelt het CPB of de betrokkenKinderbijslag en ouderschapsverlof werken contraÂ
productief. Overigens blijkt dat als we dezelfde mate
heid van de overheid bij life-long learning welvaartsvervan gelijkheid willen realiseren een vlaktaks minder
hogend is. Is er wel sprake van marktimperfecties? Of
doelmatig is dan het huidige belastingstelsel. Het
komen eventuele imperfecties vooral voort uit andere
tarief moet dan zo hoog zijn dat juist de tweede vervormen van overheidsbeleid, zoals de fiscale behandedieners weer ontmoedigd worden te werken.
ling van de opbouw van huis- en pensioenvermogens?
Ten tweede valt op dat het CPB kritisch is over de
Beleid gericht op het bevorderen van post-initiële
effectiviteit van een activerend arbeidsmarktbeleid
scholing zou dus hooguit second-best kunnen zijn.
(training, publieke banen). Wat wel lijkt te helpen zijn
RWS is een prikkelend handboek voor de beleidspraksollicitatiebegeleiding en ondersteuning bij het baantijk. Maar het smaakt naar meer. Zo komt een aantal
zoekproces, zeker in combinatie met sancties. Ook
beleidsterreinen slechts zijdelings aan bod, zoals de
werkgeverssubsidies voor langdurige werklozen kunnen
rol van vermogens bij uittreedbeslissingen en aangrijeffectief zijn; loonkosten komen dan meer in lijn met
pingspunten om de ouderenparticipatie te verhogen.
productiviteit. Samengenomen drukt dit de werkloosLiteratuur
heid van laaggeschoolden, zonder dat het een negatief
Autor, D., L. Katz & M. Kearney (2006) The Polarization of the
effect heeft op de economische groei. Een bredere
US Labor Market, NBER Working Paper 11986.Cambridge, MA:
National Bureau of Economic Research
aanpak met werkgeverssubsidies voor alle laagbetaalden (specifieke afdrachtskortingen) of werkbonussen
voor deze groep (earned income tax credits) biedt ook
Ernst van Koesveld
ESB
De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek
Gerelateerde, recente
publicaties:
Economics of the Welfare
State. Nicholas Barr (1998)
(Stanford University Press)
Ageing and the SustainÂ
ability of Dutch Public
Finances. CPB. (2006)
Vergrijzing en HoudÂ
baarheid. Studiegroep
Begrotingsruimte. (2006)
(www.minfin.nl)
25 augustus 2006
413