boeken
De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek
542
ESB
“Het beste systeem is geen sytige vraag die haar eigen feedback
steem.†Dit is misschien wel de
(in de vorm van bijvoorbeeld verlies
meest in het oog vallende stelvan marktaandeel) organiseert, is
ling uit The White Man’s Burden,
rigoureuze toepassing van gedeWilliam Easterly’s nieuwste
gen evaluaties een alternatief om
boek. Het boek richt zich niet
consumentevredenheid te peilen.
op het drama van de armoede
Een pakkend exemplaar van een
op zich, maar op het drama hoe
zoeker is de Bengaal Yunus, die
ondanks de beschikbaarheid van
onlangs met zijn experiment met
miljarden toch niet effectief in
de Grameen microkrediet bank de
veel basisbehoeftes kan worden
Nobelprijs won.
voorzien. Hoe kan het zo zijn
Interessant is dat ook één van de
dat we er niet in slagen bij alle
speerpunten van het huidige ontbehoeftigen een goedkoop muswikkelingsbeleid in veel westerse
kietennet te bezorgen, maar bij
landen, de begrotingssteun, niet
alle geïnteresseerde lezers wel
aan forse kritiek weet te ontsnapde nieuwste Harry Potter?
pen. Dergelijke steun, waarbij vrij
William Easterly (2007)
Grote boosdoeners zijn hierbij
te besteden middelen gekoppeld
volgens Easterly de zogenaamde The White Man’s Burden:
worden aan overeenstemming op
waarom heeft ontwikkelingsplanners. Planners vormen de
hoofdlijnen van beleid is geen
hulp meer kwaad dan goed
personificatie van de top-downdaadwerkelijk vraaggestuurde hulp.
gedaan? Amsterdam: Nieuw
benadering van ontwikkelingsWe doen iets verkeerd als een
hulp. Politici en bureaucraten die Amsterdam.
Tanzaniaan voor het repareren van
armoede als een technisch opeen weg in zijn dorp eerst zijn overlosbaar probleem zien en vanuit een hoger utopisch
heid moet vragen een nationale armoedestrategie te
ideaal proberen het lot van de armen te verbeteren.
schrijven en een armoedekrediet aan te vragen bij
Een van Easterly’s meest gebruikte voorbeelden van
(bijvoorbeeld) de Wereldbank. Het blijven bureaucraeen planner is Jeffrey Sachs, die een verdubbeling
ten die met bureaucraten praten.
van hulpmiddelen (in te zetten voor maar liefst 449
Na lezing van het lijvige werk resteert de vraag of
verschillende interventies) bepleit. Cruciaal prode kern van de boodschap niet wat korter gebracht
bleem bij dit type planning is het ontbreken van ade- had kunnen worden. Een deel van de pagina’s had
quate feedback en een verplichting tot verantwoormisschien gebruikt kunnen worden om dieper in te
ding. Collectief eigendom van een utopisch ideaal
gaan op de specifieke inefficiënties in de markt voor
is de facto gebrek aan individuele afrekenbaarheid.
hulp. De onmogelijkheid een slechte hulpverschaffer
Een willekeurige hulpbureaucratie zal altijd kunte dwingen de markt te verlaten en het gebrek aan
nen wijzen op haar geringe bijdrage aan een groter
koopkracht (en daarmee sancties) bij de armsten
geheel. Sancties (geen hulp meer mogen of kunnen
zijn kernmerken van marktfalen waar nog weinig
verstreken) ontbreken sowieso. Additioneel probleem
concrete oplossingen voor bestaan. Veel verder dan
is dat de mogelijke principaal van de hulpmiddelen
het adviseren van experimenten met ontwikkelings(de verschaffer) te ver verwijderd zit van zijn agent
vouchers en de website www.globalgiving.com (waar
(al iets dichter bij het veld) om relevante wensen te
aanbieders van projecten en mensen die wat willen
formuleren en het behalen daarvan te controleren.
financieren elkaar ontmoeten) komt hij niet. Easterly
Een voorbeeld is AIDS. Prioriteit wordt hier door
stelt dat hij door dergelijke vragen zeer expliciet te
donoren gegeven aan relatief dure behandelingen
beantwoorden zich ook weer voor een deel aan deze
tegenover relatief goedkope preventie.
planningsmentaliteit schuldig zou maken. Als afsluiTegenover de planners plaatst Easterly de zogeting van zijn boek schetst hij de verschillende manienaamde zoekers. Zij kijken project voor project in het ren waarop uiteenlopende landen (Japan, Botswana,
veld naar waar armen daadwerkelijk behoefte aan
Chili) hun eigen ontwikkelingspad hebben ontdekt.
hebben, en deinzen niet terug bij slechte resultaten
Hierbij horen uiteindelijk goed functionerende markeen bepaald project te beëindigen. De zoekers kunten. Zijn hieraan ontleende stelling “Markten werken,
nen het beste als verkopers en leveranciers op een
markthervormingen werken niet†geldt daarmee mismarkt worden gezien. Wanneer ze met het verschafschien evengoed voor de markt van de hulp zelf.
fen van muskietennetten een aardige boterham zouLiteratuur
den kunnen verdienen, zou het waarschijnlijker zijn
Sachs, J. (2005) The end of poverty, economic possibilities of our time.
dat het juiste net op de juiste plek terecht zou kunNew York: Penguin Press.
Easterly, W. (2002) The elusive quest for growth. Cambridge Ma.:
nen komen. Het eigenbelang van de zoeker speelt
MIT Press.
hier een grote rol. Hiermee blijft Easterly ook trouw
aan zijn befaamde “The Elusive Quest for Growthâ€
Joris van Dijk
(2002) waarvan de meest beklijvende boodschap is
Beleidsmedewerker ministerie van Financiën
dat prikkels werken. Bij gebrek aan een koopkrach-
7 september 2007