Ga direct naar de content

De 60min-economie leidt tot betere resultaten dan de anderhalvemetereconomie

Geplaatst als type:
Gepubliceerd om: mei 27 2020

Ongeveer 75 procent van de Nederlandse bevolking is minder kwetsbaar bij een coronabesmetting (zie Rekenen aan corona #4). Tabel 1 geeft de risico’s van corona na besmetting voor de bevolking buiten de verpleeginstellingen. De blauwe groep is relatief kwetsbaar, overlijdt vaker en komt relatief sneller op de IC. De groene groep is minder kwetsbaar, overlijdt zelden en komt minder snel op de IC.

Deze vaststelling maakt coronabeleid mogelijk dat differentieert naar risico en daarvoor deden we in aflevering 4 van Rekenen aan corona een voorstel. In deze aflevering laten we met een economisch model zien wat de effecten van dergelijk gedifferentieerd beleid zijn als je het vergelijkt met een beleid waarbij iedereen overal afstand moet houden.

Tabel 1

Uit een eerste onderzoek van Rabobank blijkt dat de anderhalvemetereconomie kan leiden tot een krimp van de economie van 10 procent. Het beeld voor de 60min-economie is minder ongunstig. Er zijn minder sterfgevallen, er is minder economische krimp en er is meer vrijheid voor de meeste mensen.

De 60min-economie betekent ook dat een tweede algemene lockdown niet noodzakelijk is, zelfs als het aantal besmettingen toeneemt en er een tweede golf zou komen.

Gedifferentieerd coronabeleid

Over gedifferentieerd coronabeleid verscheen begin mei een onderzoeksartikel van Daron Acemoglu en drie wetenschappers, verbonden aan MIT en het National Bureau of Economic Research in Washington.

Rekenen aan corona

Deze blog is onderdeel van een serie:
1. We zullen moeten rekenen aan de kosten en baten van economie en gezondheid, 3 april
2. We kunnen nu gaan rekenen aan corona, 17 april
3. Rekenen aan corona: veiligheidsnormen laten potentie 55min-economie zien, 24 april
4. Rekenen aan corona: principes van de exitstrategie, 5 mei
5. De 60min-economie leidt tot betere resultaten dan de anderhalvemetereconomie, 27 mei

In het artikel modelleren ze een gedifferentieerde lockdown waarin ze rekening houden met de kwetsbaarheid van mensen. Ze maken daarvoor gebruik van een gangbaar model voor de modellering van infectieziekten (het SIR-model), waarin ze de bevolking opdelen in een jonge groep (tot 44 jaar) een middengroep (45-65) en een oudere groep.

Met dit model onderzoeken ze de gevolgen voor sterfte en economische schade in verschillende scenario’s, zoals wel of geen vaccin of effectieve behandeling. In deze scenario’s lichten ze telkens het effect uit van verschillende vormen van lockdowns, zoals algemene en naar leeftijd gedifferentieerde (lichter voor de jongere groepen, strikter voor de oudere groepen).

Ze vatten hun resultaten samen in heldere figuren. Figuur 1 laat bijvoorbeeld zien dat lockdowns waarin gedifferentieerd beleid wordt gemaakt op basis van kwetsbaarheid (‘Targeted Policies’) versus algemene lockdowns die voor iedereen gelijk zijn (‘Uniform Policies’) tot minder doden en minder economische schade leiden ongeacht de strengheid van de lockdownmaatregel. Bij dat gedifferentieerde beleid denken de onderzoekers aan regels als ‘werk vooral thuis als je ouder bent dan 60’ en ‘houdt afstand van ouderen’.

Figuur 1Bron: Acemoglu, D., V. Chernozhukov, I. Werning en M.D. Whinston (2020) A multi-risk sir model with optimally targeted lockdown. National Bureau of Economic Research, No. w27102.

De figuur laat zien dat als je alles op zijn beloop laat en geen enkele vorm van lockdown doet, dat leidt tot forse economisch krimp en veel sterfgevallen (het punt no control aan de rechterzijde). Een hele zware lockdown, de maximaal haalbare, leidt tot minder sterfgevallen, maar ook tot nog meer economische krimp (het punt maximal feasible control aan de linkerzijde).

De lijnen die deze punten verbinden geven de beleidsuitkomsten weer waartussen de beleidsmaker kunnen kiezen. Hoe strenger de lockdownaanpak is, hoe meer verder de behaalde uitkomsten naar links liggen. De doorgetrokken lijn geeft daarbij de uniforme aanpak weer en de stippellijn de gedifferentieerde aanpak.

Minder sterfgevallen en krimp

Zowel voor de uniforme als bij de gedifferentieerde aanpak geldt dat initieel – vertrekkend vanuit geen lockdown – een beetje strengere regels leiden tot minder doden en minder economische schade. Dit geldt tot het dalpunt. Vanaf daar gaan strengere regels samen met minder doden, maar meer economische schade en dienen ze dus een uitruil te maken.

Gedifferentieerd beleid geeft in nagenoeg alle gevallen zowel minder sterfgevallen (circa 40 procent minder), als minder economische krimp (circa 50 procent minder). De onderzoekers gaan er daarbij van uit dat er gelijkmatig contact is tussen de leeftijdsgroepen onderling in alle situaties waar de gedifferentieerde lockdownmaatregelen geen effect op hebben.

Haalbaarheid

De vraag is of het gedifferentieerde beleid haalbaar is want er zijn immers nog steeds contacten tussen mensen uit de verschillende leeftijdscategorieën. Tijdens de eerste golf was Nederland niet in staat om bijvoorbeeld verpleeghuizen te vrijwaren van besmettingen. Een tweede golf van besmettingen vereist daarom een betere voorbereiding.

Het gedifferentieerde beleid zorgt op zichzelf al voor minder contacten tussen de verschillende groepen. Daar komt nog bij dat mensen in de dagelijkse praktijk vooral contacten met mensen hebben uit dezelfde leeftijdscategorie: tijdens een technische briefing in de Tweede Kamer liet het RIVM zien dat mensen in Nederland vooral contact hebben met anderen mensen in dezelfde leeftijdsfase (figuur 2). Hoe lichter de kleur, hoe intensiever het contact. Links 2017, rechts april 2020, dus tijdens de lockdown. Alle contacten zijn tijdens de lockdown gedaald, maar zowel voor als tijdens de lockdown geldt dat het meest intensieve contact van mensen is met mensen uit dezelfde leeftijdscategorie. Hoe verder bij de eigen leeftijd vandaan, hoe lager de contactintensiteit is.

Figuur 2Bron: RIVM

Een gevolg is dat mensen die een coronabesmetting hebben en die doorgeven, dat ook vooral doorgeven aan mensen van dezelfde generatie. Ook dat liet RIVM zien bij technische briefings en is aangegeven in figuur 3. Niet alleen geven mensen de besmetting vooral door aan mensen van eigen leeftijd, maar de relatief minder kwetsbaren geven ook minder vaak een besmetting door zoals te zien is in een lager aantal en ook kleinere bollen in de leeftijdscategorieën onder de 45.

De gedifferentieerde lockdown kan deze effecten versterken door maatregelen te nemen die de contacten tussen verschillende leeftijdsgroepen verder laten afnemen.

Figuur 3Bron: RIVM

Nog strikter scheiden en testen

Acemoglu et al. gaan nog een stap verder. Ze combineren het gedifferentieerde lockdownbeleid met grootschalig testen en contactonderzoek, en met nog een intensiever scheidingsbeleid (group distancing) tussen de kwetsbare en niet-kwetsbare groepen. Denk daarbij aan aparte openingsuren van winkels en aparte ruimtes in de horeca voor kwetsbare groepen, zie figuur 4. Deze combinatie van beleid levert nog betere uitkomsten op: minder sterfgevallen en minder economische krimp dan algemeen beleid en gericht beleid.

Figuur 4Bron: Acemoglu, D., V. Chernozhukov, I. Werning en M.D. Whinston (2020) A multi-risk sir model with optimally targeted lockdown. National Bureau of Economic Research, No. w27102.

De resultaten van Acemoglu et al. sluiten ook goed aan bij een artikel dat eind april verscheen over de kosteneffectiviteit van de verschillende coronamaatregelen die landen nemen. Het artikel is gebaseerd op een analyse van ruim 1.600 papers over beleid bij epidemieën. Die studie concludeert dat contactonderzoek en mondmaskers tot de meest kosteneffectieve maatregelen behoort en afstand houden en het sluiten van economische sectoren en scholen tot de minst effectieve en dus ook de duurste.

Betekenis voor beleid

Wat betekenen deze inzichten voor het Nederlandse beleid? Het niveau van besmettingen daalt zodanig dat testen en contactonderzoek weer mogelijk wordt en vanaf 1 juni start dat ook weer. Met het dan verwachte lage niveau van besmettingen (ordegrootte 10 op 100.000 per week) kunnen we dat beleid naar verwachting ook succesvol uitvoeren en is geleidelijke heropening van de samenleving mogelijk. Het bestaande advies, wees extra voorzichtig als je tot de kwetsbare groep behoort, voldoet dan en gedifferentieerd lockdownbeleid op kwetsbaarheid is dan niet nodig.

Voor een tweede golf

Pas als het aantal wekelijkse besmettingen weer zou toenemen tot boven de 50 per 100.000 en een ‘tweede golf’ aanstaande is, nemen de risico’s voor kwetsbaren toe en dan kan ook de IC-capaciteit weer onder druk komen te staan. De vraag om een nieuwe lockdown om het aantal besmettingen te reduceren komt dan weer op tafel.

De keuze is dan: leggen we het land weer bijna helemaal stil of kiezen we voor een gedifferentieerde aanpak op basis van kwetsbaarheid.

Het is niet nodig om een tot een nieuwe algemene lockdown (of een serie van lockdowns als dit patroon zich herhaalt) over te gaan. We kunnen kiezen voor een gedifferentieerde aanpak. Door alleen de kwetsbaren af te schermen, neemt het aantal contacten af en daalt het aantal besmettingen – de R daalt dan weer tot onder 1, terwijl we de economie grotendeels laten doordraaien.

En de mensen die in die situatie wel besmet raken, is de over het algemeen minder kwetsbare groep. Zij hebben er aanmerkelijk minder schade van en kunnen de IC’s niet overbelasten. Zo kunnen we dan zowel de economie als levens sparen, en de vrijheid van eenieder maximaliseren.

Voor de versoepeling

Maar ook bij het temporiseren van de versoepeling kan gedifferentieerd beleid een rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan het openen van de sportscholen. Overweeg om die eerst te openen voor mensen tot 35 jaar. En kijk dan na vier weken of je die leeftijd kan optrekken, en verschuif dan de leeftijd naar 50, en zo verder.

Ook in het hoger onderwijs kun je aan een dergelijke aanpak denken. Open de mbo’s, de hogescholen en universiteiten om te beginnen voor studenten en medewerkers onder de 55. Gaat dat goed dan kun je de leeftijdsgrens verhogen.

In de praktijk kan het onderscheid fijnmaziger worden gemaakt afhankelijk van de specifieke sector en situatie. Zie daarvoor Rekenen aan corona #4, of voor een eenvoudiger versie dit artikel op Skipr.

Tot slot

Uit het eerste onderzoek van Rabobank blijkt dat de anderhalvemeter economie in potentie leidt tot een krimp van de economie van 10 procent. De 60min-economie is een alternatief en een aanvulling dat tot betere resultaten zal leiden. Voor welzijn, voor vrijheid en voor welvaart. De moeite van het verkennen waard.

Noot: In Rekenen aan corona #2 pleitten wij nog voor de 55min economie. Op dat moment, medio april, was de invloed van onderliggende aandoeningen op het verloop van Covid-19 nog niet bekend en bouwden we daarom een veiligheidsmarge in. Het inzicht in de extra risico’s van onderliggende aandoeningen is er sinds begin mei wel (Rekenen aan corona #4). Dat inzicht heeft er toe geleid om de leeftijdsgrens op te schuiven naar 60.

Steun het economisch debat

Juist nu zijn gedegen economische analyses hard nodig. In ESB leest u dagelijks relevante inzichten van de experts zelf, geselecteerd en toegankelijk gemaakt door de ESB-redactie. Het meeste daarvan is exclusief beschikbaar voor onze abonnees. Word ook abonnee en lees direct onze artikelen over de coronacrisis.
Tip van de redactie: hier vindt u onze artikel- en blogreeks en onze serie videocalls met economen over de coronacrisis.

Auteurs

Categorieën

6 reacties

  1. J. de Vries
    4 jaar geleden

    Heer Akkermans, mijn excuses. Uw artikel ging inderdaad niet over gezondheid ten koste van alles.

    Ik zou u wel aan willen raden het artikel van de heer Bouman te lezen in het FD hierover. Die schrijft dat ouderen eerder met pensioen laten gaan niet bewezen effectief is, en mogelijk zelfs in bepaalde sectoren onnodig kennis verloren laat gaan. Misschien dat het wel wenselijk is om het alleen in sectoren te doen waar mensen geen veilig werkklimaat kunnen hebben.

    Kantoormedewerkers en bouwvakkers lijken daarmee gewoon door te kunnen werken, maar bijvoorbeeld horecapersoneel niet. Indien die nuance aangebracht wordt, deel ik uw insteek.

  2. B.J.M. Akkermans
    4 jaar geleden

    Hoewel het de aandachtige lezers duidelijk zal zijn, dat de door dhr De Vries geuite verwijten niet van toepassing zijn op mijn reactie van gisternacht wil ik in aanvulling daarop toch nog maar even aangeven, dat ik met 'noodverbanden' figuurlijk doel op, NOW, TOGS, TOZO, TVL, allerlei belastingmaatregelen, etc. etc. Het coronaprobleem is inderdaad veelzijdig en complex, vanzelfsprekend ook in relatie tot de economie. De krimp ervan zo veel mogelijk trachten te beperken is een belangrijk doel. Evenals het beperken van sterfgevallen natuurlijk. Een 60min-economie dient m.i. beide doelen optimaal.

    Aan verlaging van de AOW-leeftijd naar 60 jaar zullen ongetwijfeld haken en ogen zitten, maar het is niettemin een duidelijk voorbeeld van een 60min-economie. Op z'n minst de uitvoeringskosten ervan zouden in elk geval beduidend lager zijn geweest dan die van een lappendeken aan noodvoorzieningen. Nog afgezien van de verschillen aangaande mentaal welbevinden.

    Meer onderzoek naar de BATEN van AOW-leeftijdsverlaging lijkt mij sowieso niet verkeerd.

  3. J. de Vries
    4 jaar geleden

    Toch opmerkelijk om op deze site 3 reacties te lezen van mensen die 100% focussen op Coronadoden/CALD's. Het artikel noemt in ieder geval de afweging nog met de economie. Allen vergeten echter dat er ook andere doden zijn door de lockdown. De reguliere zorg stond stil, en dat kost ook mensenlevens (dient dit leven niet beschermd te worden onder art2 EVRM?). In tal van landen leidt de armoede tot hongersdoden/slachtoffers (zelfs in het VK had 20% van de gezinnen te weinig te eten, t.o.v. 10% voor de lockdown). Ernstige stress kost gemiddeld 7 levensjaren. De groep die hieronder leidt is gigantisch, dus het verlies van leven ook.

    Discussie hierover is wenselijk, maar argumentaties die eenzijdig 1 probleem verwoorden zouden verboden moeten worden. Het is een complex probleem, en focussen op 1 aspect ten koste van al het andere is hoe dan ook een slechte strategie. Dus iedereen die alleen Corona/CALD noemt en verder niks: u draagt niet bij aan het debat, en al helemaal niet aan de oplossing.

    Het artikel doet dit al aanzienlijk beter door te zoeken naar nuance en optimalisatie op meerdere gebieden.

  4. R.M. van der Plas
    4 jaar geleden

    Overigens zou ik nog iets ter overweging willen meegven mbt
    "En de mensen die in die situatie wel besmet raken, is de over het algemeen minder kwetsbare groep. Zij hebben er aanmerkelijk minder schade van en kunnen de IC’s niet overbelasten."
    Deze groep is 'minder kwetsbaar'; maar de kans op overlijden of langdurige/blijvende invaliditeit is bepalad niet nul. Er zullen dus slachtoffers vallen. Los van de medisch/morele discussie: Als deze mensen Covid-slachtoffer worden als gevolg van een bewuste keuze om de economie voorrang te geven, dan opent dat de deur voor schadevergoeding - hun overlijden/invaliditeit was immers vermijdbaar. Deze mensen zouden zich -net als Urgenda- ook nog kunnen beroepen op art2 EVRM dat de plicht geeft om 'leven te beschermen'.

  5. B.J.M. Akkermans
    4 jaar geleden

    In dit kader zou men dus ook mogen concluderen, dat het verlagen van de AOW-leeftijd naar 60 jaar de economie minder kwetsbaar maakt voor de gevolgen van pandemieën. Naast het sparen van levens en het optimaliseren van ieders vrijheid, had een dergelijke maatregel per saldo wellicht tevens een flinke kostenbesparing opgeleverd, vergeleken met de hoge kosten van allerhande ondersteuningspakketten. De nare gevolgen van een mogelijke tweede golf zullen die van de eerste waarschijnlijk overstijgen. Nog afgezien van toekomstige virusvarianten.
    Indachtig 'Voorkomen is beter dan genezen'. Het lijkt me aanbevolen te onderzoeken hoe de kosten van een verlaging van de AOW-leeftijd zich verhouden tot die van het herhaaldelijk moeten aanleggen van complexe, prijzige noodverbanden.

  6. R.M. van der Plas
    4 jaar geleden

    Een mooie theoretische analyse, maar is dit in de praktijk werkbaar?
    Ik vermoed van niet, en ik zie de volgende twee grote struikelblokken:
    1. Het draagvlak onder de 60-minners. Hier wordt gesuggereerd dat 60-minners weinig risico lopen. Maar de vraag is of dat zo is. Er lijkt nog wat leed onder de radar te zijn van zgn CALD (Covid Associated Lung Disease), Post Viraal Syndroom/CVS. Belangijker; het gaat hierbij niet alleen om objectief risico maar vooral ook om subjectieve risico perceptie:. Een paar verhalen in de media van 40/50-ers die flink ziek zijn geweest en het subjectieve draagvlak is weg.
    2. Is de scheiding wel haalbaar? Het artikel noemt iets over 'aparte ruimtes in de horeca', maar dat betekent dat opa niet met zijn kleinkinderen uit eten kan - of een stel van 60 met hun studerende kinderen. En wie gaat er in die aparte ruimtes bedienen? Dat moet apart personeel zijn, dat zich aansluit bij de reels voor 60-plussres. Allerlei (familie) evenementen met meerdere generaties zijn iig uitgesloten.
    Dan hebben we het nog niet over de situatie in kantoren of universiteiten - of we sturen alle 60-plussers en iedereen met een hele of halve arbeidshandicap naar huis.

    Het negert bovendien een ander probleem dat Zweden illustreert. Zodra wij tolereren dat het virus in NL circuleert, zullen andere landen geen bezoek uit NL mee tolereren. Dit wordt juist in de post-piek periode steeds meer een factor om rekening meet te houden.