De 60min-economie leidt tot betere resultaten dan de anderhalvemetereconomie

Ongeveer 75 procent van de Nederlandse bevolking is minder kwetsbaar bij een coronabesmetting (zie Rekenen aan corona #4). Tabel 1 geeft de risico’s van corona na besmetting voor de bevolking buiten de verpleeginstellingen. De blauwe groep is relatief kwetsbaar, overlijdt vaker en komt relatief sneller op de IC. De groene groep is minder kwetsbaar, overlijdt zelden en komt minder snel op de IC.

Deze vaststelling maakt coronabeleid mogelijk dat differentieert naar risico en daarvoor deden we in aflevering 4 van Rekenen aan corona een voorstel. In deze aflevering laten we met een economisch model zien wat de effecten van dergelijk gedifferentieerd beleid zijn als je het vergelijkt met een beleid waarbij iedereen overal afstand moet houden.

Uit een eerste onderzoek van Rabobank blijkt dat de anderhalvemetereconomie kan leiden tot een krimp van de economie van 10 procent. Het beeld voor de 60min-economie is minder ongunstig. Er zijn minder sterfgevallen, er is minder economische krimp en er is meer vrijheid voor de meeste mensen.

De 60min-economie betekent ook dat een tweede algemene lockdown niet noodzakelijk is, zelfs als het aantal besmettingen toeneemt en er een tweede golf zou komen.

Gedifferentieerd coronabeleid

Over gedifferentieerd coronabeleid verscheen begin mei een onderzoeksartikel van Daron Acemoglu en drie wetenschappers, verbonden aan MIT en het National Bureau of Economic Research in Washington.

In het artikel modelleren ze een gedifferentieerde lockdown waarin ze rekening houden met de kwetsbaarheid van mensen. Ze maken daarvoor gebruik van een gangbaar model voor de modellering van infectieziekten (het SIR-model), waarin ze de bevolking opdelen in een jonge groep (tot 44 jaar) een middengroep (45-65) en een oudere groep.

Met dit model onderzoeken ze de gevolgen voor sterfte en economische schade in verschillende scenario’s, zoals wel of geen vaccin of effectieve behandeling. In deze scenario’s lichten ze telkens het effect uit van verschillende vormen van lockdowns, zoals algemene en naar leeftijd gedifferentieerde (lichter voor de jongere groepen, strikter voor de oudere groepen).

Ze vatten hun resultaten samen in heldere figuren. Figuur 1 laat bijvoorbeeld zien dat lockdowns waarin gedifferentieerd beleid wordt gemaakt op basis van kwetsbaarheid (‘Targeted Policies’) versus algemene lockdowns die voor iedereen gelijk zijn (‘Uniform Policies’) tot minder doden en minder economische schade leiden ongeacht de strengheid van de lockdownmaatregel. Bij dat gedifferentieerde beleid denken de onderzoekers aan regels als ‘werk vooral thuis als je ouder bent dan 60’ en ‘houdt afstand van ouderen’.

De figuur laat zien dat als je alles op zijn beloop laat en geen enkele vorm van lockdown doet, dat leidt tot forse economisch krimp en veel sterfgevallen (het punt no control aan de rechterzijde). Een hele zware lockdown, de maximaal haalbare, leidt tot minder sterfgevallen, maar ook tot nog meer economische krimp (het punt maximal feasible control aan de linkerzijde).

De lijnen die deze punten verbinden geven de beleidsuitkomsten weer waartussen de beleidsmaker kunnen kiezen. Hoe strenger de lockdownaanpak is, hoe meer verder de behaalde uitkomsten naar links liggen. De doorgetrokken lijn geeft daarbij de uniforme aanpak weer en de stippellijn de gedifferentieerde aanpak.

Minder sterfgevallen en krimp

Zowel voor de uniforme als bij de gedifferentieerde aanpak geldt dat initieel – vertrekkend vanuit geen lockdown – een beetje strengere regels leiden tot minder doden en minder economische schade. Dit geldt tot het dalpunt. Vanaf daar gaan strengere regels samen met minder doden, maar meer economische schade en dienen ze dus een uitruil te maken.

Gedifferentieerd beleid geeft in nagenoeg alle gevallen zowel minder sterfgevallen (circa 40 procent minder), als minder economische krimp (circa 50 procent minder). De onderzoekers gaan er daarbij van uit dat er gelijkmatig contact is tussen de leeftijdsgroepen onderling in alle situaties waar de gedifferentieerde lockdownmaatregelen geen effect op hebben.

Haalbaarheid

De vraag is of het gedifferentieerde beleid haalbaar is want er zijn immers nog steeds contacten tussen mensen uit de verschillende leeftijdscategorieën. Tijdens de eerste golf was Nederland niet in staat om bijvoorbeeld verpleeghuizen te vrijwaren van besmettingen. Een tweede golf van besmettingen vereist daarom een betere voorbereiding.

Het gedifferentieerde beleid zorgt op zichzelf al voor minder contacten tussen de verschillende groepen. Daar komt nog bij dat mensen in de dagelijkse praktijk vooral contacten met mensen hebben uit dezelfde leeftijdscategorie: tijdens een technische briefing in de Tweede Kamer liet het RIVM zien dat mensen in Nederland vooral contact hebben met anderen mensen in dezelfde leeftijdsfase (figuur 2). Hoe lichter de kleur, hoe intensiever het contact. Links 2017, rechts april 2020, dus tijdens de lockdown. Alle contacten zijn tijdens de lockdown gedaald, maar zowel voor als tijdens de lockdown geldt dat het meest intensieve contact van mensen is met mensen uit dezelfde leeftijdscategorie. Hoe verder bij de eigen leeftijd vandaan, hoe lager de contactintensiteit is.

Een gevolg is dat mensen die een coronabesmetting hebben en die doorgeven, dat ook vooral doorgeven aan mensen van dezelfde generatie. Ook dat liet RIVM zien bij technische briefings en is aangegeven in figuur 3. Niet alleen geven mensen de besmetting vooral door aan mensen van eigen leeftijd, maar de relatief minder kwetsbaren geven ook minder vaak een besmetting door zoals te zien is in een lager aantal en ook kleinere bollen in de leeftijdscategorieën onder de 45.

De gedifferentieerde lockdown kan deze effecten versterken door maatregelen te nemen die de contacten tussen verschillende leeftijdsgroepen verder laten afnemen.

Nog strikter scheiden en testen

Acemoglu et al. gaan nog een stap verder. Ze combineren het gedifferentieerde lockdownbeleid met grootschalig testen en contactonderzoek, en met nog een intensiever scheidingsbeleid (group distancing) tussen de kwetsbare en niet-kwetsbare groepen. Denk daarbij aan aparte openingsuren van winkels en aparte ruimtes in de horeca voor kwetsbare groepen, zie figuur 4. Deze combinatie van beleid levert nog betere uitkomsten op: minder sterfgevallen en minder economische krimp dan algemeen beleid en gericht beleid.

De resultaten van Acemoglu et al. sluiten ook goed aan bij een artikel dat eind april verscheen over de kosteneffectiviteit van de verschillende coronamaatregelen die landen nemen. Het artikel is gebaseerd op een analyse van ruim 1.600 papers over beleid bij epidemieën. Die studie concludeert dat contactonderzoek en mondmaskers tot de meest kosteneffectieve maatregelen behoort en afstand houden en het sluiten van economische sectoren en scholen tot de minst effectieve en dus ook de duurste.

Betekenis voor beleid

Wat betekenen deze inzichten voor het Nederlandse beleid? Het niveau van besmettingen daalt zodanig dat testen en contactonderzoek weer mogelijk wordt en vanaf 1 juni start dat ook weer. Met het dan verwachte lage niveau van besmettingen (ordegrootte 10 op 100.000 per week) kunnen we dat beleid naar verwachting ook succesvol uitvoeren en is geleidelijke heropening van de samenleving mogelijk. Het bestaande advies, wees extra voorzichtig als je tot de kwetsbare groep behoort, voldoet dan en gedifferentieerd lockdownbeleid op kwetsbaarheid is dan niet nodig.

Voor een tweede golf

Pas als het aantal wekelijkse besmettingen weer zou toenemen tot boven de 50 per 100.000 en een ‘tweede golf’ aanstaande is, nemen de risico’s voor kwetsbaren toe en dan kan ook de IC-capaciteit weer onder druk komen te staan. De vraag om een nieuwe lockdown om het aantal besmettingen te reduceren komt dan weer op tafel.

De keuze is dan: leggen we het land weer bijna helemaal stil of kiezen we voor een gedifferentieerde aanpak op basis van kwetsbaarheid.

Het is niet nodig om een tot een nieuwe algemene lockdown (of een serie van lockdowns als dit patroon zich herhaalt) over te gaan. We kunnen kiezen voor een gedifferentieerde aanpak. Door alleen de kwetsbaren af te schermen, neemt het aantal contacten af en daalt het aantal besmettingen – de R daalt dan weer tot onder 1, terwijl we de economie grotendeels laten doordraaien.

En de mensen die in die situatie wel besmet raken, is de over het algemeen minder kwetsbare groep. Zij hebben er aanmerkelijk minder schade van en kunnen de IC’s niet overbelasten. Zo kunnen we dan zowel de economie als levens sparen, en de vrijheid van eenieder maximaliseren.

Voor de versoepeling

Maar ook bij het temporiseren van de versoepeling kan gedifferentieerd beleid een rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan het openen van de sportscholen. Overweeg om die eerst te openen voor mensen tot 35 jaar. En kijk dan na vier weken of je die leeftijd kan optrekken, en verschuif dan de leeftijd naar 50, en zo verder.

Ook in het hoger onderwijs kun je aan een dergelijke aanpak denken. Open de mbo’s, de hogescholen en universiteiten om te beginnen voor studenten en medewerkers onder de 55. Gaat dat goed dan kun je de leeftijdsgrens verhogen.

In de praktijk kan het onderscheid fijnmaziger worden gemaakt afhankelijk van de specifieke sector en situatie. Zie daarvoor Rekenen aan corona #4, of voor een eenvoudiger versie dit artikel op Skipr.

Tot slot

Uit het eerste onderzoek van Rabobank blijkt dat de anderhalvemeter economie in potentie leidt tot een krimp van de economie van 10 procent. De 60min-economie is een alternatief en een aanvulling dat tot betere resultaten zal leiden. Voor welzijn, voor vrijheid en voor welvaart. De moeite van het verkennen waard.

Noot: In Rekenen aan corona #2 pleitten wij nog voor de 55min economie. Op dat moment, medio april, was de invloed van onderliggende aandoeningen op het verloop van Covid-19 nog niet bekend en bouwden we daarom een veiligheidsmarge in. Het inzicht in de extra risico’s van onderliggende aandoeningen is er sinds begin mei wel (Rekenen aan corona #4). Dat inzicht heeft er toe geleid om de leeftijdsgrens op te schuiven naar 60.