De maakbare samenleving, ooit het paradepaardje van iedere rechtgeaarde socialist, is in de tachtiger jaren van de vorige eeuw in diskrediet geraakt. Behalve aanhangers van de SP en wat verdwaalde hipsters gelooft niemand er meer in.
Overheid
Deels is dat maar goed ook. De geschiedenis verschaft ons genoeg dramatische voorbeelden om sceptisch te zijn op een overheid die complexe economische activiteiten goed kan plannen en uitvoeren. Zo moet ik er niet aan denken dat de overheid een nationaal zorgfonds gaat runnen, zoals sommige naïevelingen bepleiten.
Arbeidsmarkt
Er is één onderdeel van de economie waar de maakbare samenleving wel bestaat, en — sterker — nooit weg is geweest: de arbeidsmarkt. Aldus werd recentelijk betoogd door Paul de Beer op de jaarlijkse ERGO-bijeenkomst waar economen, filosofen, theologen en ondernemers samenkomen.
Ouderwetse econoom
De Beer is een ouderwetse econoom, in de zin van nuchter naar de feiten kijken en dan pas oordelen. Het is instructief om op de diverse arbeidsmarkttrends te zien wat die feiten ons leren. Zo meenden de economen Rick van der Ploeg en Willem Vermeend onlangs zonder enige terughoudendheid dat het komende decennium de Nederlandse arbeidsmarkt spectaculair zal veranderen. De belangrijkste ontwikkelingen zijn volgens hen een baanarme groei, een afname van vaste banen, een toename van zzp’ers en robots die al het administratieve werk overnemen.
Zzp-ers
Het zou zomaar kunnen, maar De Beer kijkt naar cijfers en die vertellen een ander verhaal. Neem de toename van zzp’ers als voorbeeld. Is dat een door globalisering of robotisering ingegeven onvermijdelijke trend? Misschien, maar best bijzonder dat die ontwikkeling zich alleen in Nederland voordoet. Vrijwel alle andere landen in Europa kennen een heel ander beeld. Kennelijk doen die niet aan globalisering en weten ze robots listig buiten de deur te houden.
Vakbonden
Ook historisch gezien is de ontwikkeling van zzp’ers niet onvermijdelijk. Staan vakbonden nu op hun achterste benen omdat flexibilisering alles waarvoor ze gevochten hebben dreigt te ondermijnen, honderd jaar geleden was dat precies omgekeerd. Juist de vrijheid van de loonslavernij was toen de inzet. Hetzelfde geldt voor deeltijdwerk van vrouwen. Het zal allicht wat met onze voorkeuren te maken hebben, maar de verschillen met andere landen zijn zo extreem dat beleid zeker een stevige rol speelt.
Onvermijdelijk
Of het nu gaat om de arbeidsparticipatie van ouderen, vrouwen aan de top, de jeugdwerkloosheid of een leven lang leren, er is niets onvermijdelijks aan de uitkomsten omdat nergens in de economie de keuzes van de politiek zo bepalend zijn. Gelooft u het niet? Gooi uw glazen bol in de sloot en kijk met Paul de Beer naar de cijfers. Ouderwets, maar o zo verhelderend.
Column fd 3-10-2016
Auteur
Categorieën