.
225Jaargang 100 (4708) 23 april 2015
Redactioneel ESB
D
e deeleconomie is een hype.
En zoals zo vaak met hypes
wordt er te veel van ver –
wacht en dreigen ze daardoor ook
snel weer te verdwijnen. Dat is jam –
mer, want de deeleconomie heef geen
wereldschokkende maar wel een wel –
vaartsverhogende potentie. Mits de
overheid durf te reguleren in het be –
lang van de consument.
Het gaat in de deeleconomie om
transacties tussen burgers die elkaar
vinden via een online-platform. De
transacties beogen het gebruik van een
product, dat de aanbieder over heef,
te delen met de vrager, al dan niet te –
gen kosten. Er vindt geen overdracht
van eigendom plaats. Voorbeelden van
initiatieven uit de deeleconomie zijn
het delen van overgebleven voedsel
(bijvoorbeeld thuisafgehaald.nl), het
delen van een slaapplek (Airbnb). of het delen van je auto
(snappcar of blablacar).
De rol van de deeleconomie binnen onze economie is in wezen
simpel. De onderbenutte productiecapaciteit van huishou –
dens wordt vermarkt. Overblijfselen worden opgemaakt. Dus
minder af val en meer bestedingsruimte voor huishoudens.
Maar er is meer: in de sectoren waar de deeleconomie opkomt,
wordt er namelijk vaak gewerkt met licenties. Denk bijvoor –
beeld aan de taximarkt. Omdat die licenties tot overwinsten
kunnen leiden, valt er voor de producerende consument het
meest te verdienen in de deeleconomie van deze sectoren. De
deeleconomie geef consumenten een eigen disciplinerend
instrument in handen. Overwinsten worden afgestraf. Maar
sectoren hoeven er niet door te krimpen. Zo is Airbnb welis-
waar een alternatief voor hotelovernachtingen, maar het is nog
niet echt duidelijk of het aantal hotels nabij Airbnb-plekken
zal gaan afnemen of juist gaan groeien door de toegenomen
hipheid van de stad. De deeleconomie is in zekere zin het hel –
pende zusje van de mededingingsautoriteit. Zodra een consu –
ment meer moet afnemen dan hij prefereert of zodra prijzen
te hoog zijn door machtsmisbruik met licenties, zien we de
deeleconomie opkomen.
Om de deeleconomie zijn zinvolle werk te kunnen laten doen,
is het van belang dat het een peer-to-peer-business blijf en niet
professionaliseert tot een business-to-peer-activiteit, zoals met
de taxidienst Uber is gebeurd. Regulering moet voorkomen
dat de deeleconomie het ‘amateursniveau’ ontstijgt.
De afakening van het begrip (door Frenken et al. , 2015) is
hierbij van belang. Zodra het niet meer huishoudens zijn die
aanbieden maar bedrijven, worden de bestaande sectoren on –
eerlijk beconcurreerd. Het gaat dan niet meer om onderbe -nutting van de bestaande productie
–
capaciteit, maar om het opstarten van
de productiecapaciteit. Dan hebben
we het al snel over een verdienmodel
waarmee bedrijven de wet proberen te
omzeilen.
Er is ook regulering nodig die ervoor
zorgt dat de online-platforms zelf niet
hun rol van facilitator ontstijgen, met
als gevolg alle klassieke monopoliepro –
blemen van dien. Voor we het weten
zijn de netwerkvoordelen van het eerste
platform in een branche zodanig groot
dat toetreding van concurrenten lastig
wordt. Drempelloze toetreding is af-
hankelijk van Google – de moeder der
platforms – die de Eurocommissaris me –
dedinging tot publiek goed probeert te
dwingen. Alleen als haar dat lukt, zullen
concurrerende deeleconomie-platforms
allen even makkelijk vindbaar zijn.
Vanuit economisch perspectief is er tot zover geen fundamen –
teel nieuw principe aan het werk in de deeleconomie. Vanuit
sociologisch perspectief is er wel iets nieuws onder de zon.
Vertrouwen heef een nieuwe institutionele vorm gevonden:
via ratings en feedback op het platform door grote groepen
eerdere gebruikers, durven consumenten hun kwetsbare privé-
momenten te vermarkten. Ga maar na: via Airbnb laten men –
sen vreemden ’s nachts in hun huis, en via thuisafgehaald.nl
voeden mensen hun kinderen met eten dat door een vreemde
onder onbekende omstandigheden is klaargemaakt.
Terwijl vertrouwen in de ‘oude economie’ ontstond door her –
haaldelijke sociale interactie, zien we nu dat vertrouwen ont –
staat door de gedeelde ervaringen van grote groepen eerdere
gebruikers. Onderzoek naar een van de eerste deeleconomie-
platforms couchsurfng laat een fascinerende ontwikkeling
zien. Naarmate online-platforms de betrouwbaarheid van een
aanbieder preciezer kunnen weergeven, blijkt de interactie
tussen de gebruikers meer steriel en minder sociaal te worden
(Parigi en Cook, 2015). Het lijkt er dus op dat sociale inter –
actie een middel is om aan betrouwbare informatie te komen
en overbodig raakt als die informatie al beschikbaar is. Dat is
jammer voor de velen die zich bij de deeleconomie aansloten
vanwege de behoefe aan sociaal contact. Maar voor economen
en andere sociale wetenschappers is het een snoepwinkel aan
nieuwe inzichten over menselijk gedrag.
LITERATUUR
Parigi, P. en K. Cook (2015) Trust and relationships in the sharing economy.
Context, 14(1), 12–19 (te verschijnen).
Frenken, K., T. Meelen, M. Arets en P. van de Glind (2015) Wat is nu eigenlijk
deeleconomie? Publicatie op www.mejudice.nl, 27 maart.
Bevrijd de deeleconomie
SANDRA PHLIPPEN Hoofdredacteur ESB
sandra.phlippen@economie.nl
225-225_reds.indd 2254/19/2015 9:06:21 PM