boeken
De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek
318
ESB
Ferguson neemt de wereldwijde
van de vorige eeuw is de prijsontgeschiedenis van geld vanaf de midwikkeling fors opgelopen doordat
deleeuwen tot nu toe onder de loep.
particulieren met geleend geld op
Het boek volgt een thematische
de woningmarkt posities innamen.
indeling en start met de geschieVanaf de achttiende eeuw worden
denis van het (papier)geld en het
pensioenfondsen actief, vanuit het
bankwezen. Mijlpaal in het begin
perspectief van armoedebestrijvan de zestiende eeuw was geld op
ding. Hun rol wordt in de twintigste
basis van een zilveren standaard.
eeuw deels overgenomen door de
Na de rooftochten in Middencollectieve welvaartsstaat. Uit het
Amerika stroomde het zilver Spanje
boek komt naar voren dat financibinnen en konden oorlogen worden
ële crises ertoe leiden dat een in
g
 efinancierd, totdat er te veel zilver
decennia opgebouwd financieel
in omloop kwam en deze standaard
stelsel in een paar dagen kan
werd verlaten. Hiervoor in de plaats
verdwijnen. Dit wordt versterkt
Ferguson, N. (2008) The
kwamen bankbiljetten die werden
als overheden eerder gegeven
ascent of money. New
uitgeven door Noord-Italiaanse
garanties niet kunnen nakomen of
banken. Deze hielden zich ook bezig York: The Penguin Press.
particulieren met geleend geld op
met valutahandel en leningen aan
grote schaal speculatieve posities
particulieren. In de zeventiende eeuw kwam vanuit
hebben opgebouwd. Daarnaast blijkt dat Nederland
Nederland de betaalrekening op, geldschepping via
een belangrijke rol heeft gespeeld bij de ontwikkehet bankwezen volgde in de loop van de achttiende
ling van het moderne financiële stelsel. Dit zou in
eeuw. Rond die tijd kwam ook het bankwezen in
het boek nog pregnanter naar voren zijn gekomen
de Verenigde Staten tot wasdom. Omdat men de
als niet voor een thematische maar voor chronolocreatie van machtige instituties wilde vermijden had
gische benadering (Galbraith, 1992) was gekozen.
de toezichthouder daar een veel kleinere rol dan in
Een andere rode draad is de vervlechting tussen
Europa. Obligaties vloeiden met name voort uit de
markt en overheid (Rand, 1996), de overheid is op
noodzaak om oorlogskosten in de tijd uit te smeren.
sommige momenten min of meer uitgeleverd aan
Als de overheid in problemen kwam waren ingezetefinanciële partijen vanwege grote financieringsbenen soms verplicht obligaties af te nemen of werden
hoeftes. Op andere momenten worden financiële
aantrekkelijke voorwaarden gecreëerd, zoals levensinstellingen door dezelfde overheid juist gered.
lange rentebetalingen. Vanaf de achttiende eeuw
Ferguson was rond de jaarwisseling prominent in de
werd er ook gehandeld in obligaties, met name in
media te vinden, met als invalshoek wat we kunnen
Londen en Amsterdam. Er werd volop gespeculeerd
leren van de geschiedenis en voor 2009 kunnen
op koersbewegingen van de obligaties aan de hand
verwachten. Hij is daar niet erg optimistisch over:
van informatie over oorlogshandelingen. Toegang
schuldposities door banken en particulieren zullen
tot de kapitaalmarkt was daarbij bepalend voor de
de economische ontwikkeling de komende jaren
militaire slagkracht. Als de naoorlogse schuldenberg
niet bevorderen. Bovendien is het niet uitgesloten
te hoog werd, volgde gedeeltelijke afstempeling van
dat deze afbouw te langzaam gaat, waardoor op
de obligaties. Te veel vertrouwen van beleggers kon
termijn meer draconische maatregelen als het op
er dus na verloop van tijd toe leiden dat obligaties
grote schaal afstempelen van private schuldtitels,
minder waard werden. Naast de obligatiemarkt
dichterbij komen (Ferguson, 2008a; 2008b). Uit
speelde Nederland ook bij de aandelenmarkt een
dit toegankelijke en vlot geschreven boek komt naar
belangrijke rol. Nadat de VOC in 1606 het eerste
voren dat Âinanciële innovatie een van de drijvende
f
aandeel uitgaf was dit snel vrij verhandelbaar. Naast
krachten is voor welvaart en vooruitgang. Het is een
deze reguliere handel volgden financiële innovaties
aanrader voor degenen die houden van een benaals rendementsgaranties, verzekeringen tegen verwadering waarin de geschiedenis door het oog van de
tering alsmede speculatie op toekomstige koersonteconomie wordt bekeken of geïnteresseerd zijn in de
wikkelingen zonder aandelenbezit, ofwel naked short
interactie tussen de financiële sector en de overheid.
selling. In de achttiende eeuw verkocht Frankrijk
Literatuur
via uitgifte van aandelen het recht op het gebruik
Ferguson, N. (2008a) The age of obligation. Financial times, 19
van nieuwe landsdelen in de Verenigde Staten. De
december 2008.
aankoop van deze aandelen door particulieren bleek
Ferguson, N. (2008b) Chronicle of a decline foretold. Financial
in grote mate te zijn gefinancierd via leningen van
times, 24 december 2008.
banken en de uitgifte van bankbiljetten. Toen deze
Galbraith, J. (1992) The great crash 1929. Londen: Penguin Books.
Rand, A. (1996) Atlas shrugged. New York: SIGNET.
financiering werd teruggedraaid bleek dat er geen
relatie was tussen de aandelenkoers en achterligPiet van der Graaff
gende waarde en daalden de koersen scherp. Een
Secretaris Toezicht en Financiële Markten bij de Stichting
dergelijke ontwik eling heeft zich ook op de woningk
voor Ondernemingspensioenfondsen
markt voorgedaan. In de jaren dertig en negentig
94(4560) 15 mei 2009
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.