Boeken

boeken
De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek

478

ESB

In september 2007 verscheen
Politici volgen hun adviezen
het boek Supercapitalism: The
maar al te graag op, want die
transformation of business,
weerspiegelen de wensen van
democracy, and everyday life van
consument en belegger. De verRobert B. Reich. Zijn boek heeft
lichte burger moet het doen met
als centrale stelling dat er te
morele verontwaardiging van poveel bevrediging is van materialitici over topsalarissen, olieverlistische behoeften en te weinig
vuiling in Alaska of aantasting
van immaterialistische wensen.
van mensenrechten in China.
Deze onevenwichtige allocatie
Echt ingrijpen door de overheid
van middelen komt vooral door
werkt veelal kostenverhogend en
inconsequent gedrag van de modat merken de meeste kiezers
derne mens. In de eerste plaats
meer dan de aanpak van een
die in de Verenigde Staten, maar
maatschappelijk probleem buidaarbuiten wordt het gedrag van
ten hun directe leefomgeving.
de doorsnee-Amerikaan steeds
En zo bevindt de beteugeling
meer gekopieerd. Die moderne
van het Superkapitalisme zich
mens wil zich graag laten gelden
in een patstelling. Om meer
Reich, R. (2007) Supercapitaals verlicht burger door veronttegemoet te komen aan drinwaardigd te zijn over wat hij ziet lism: The transformation of busigende zorgen van de burger zou
ness, democracy, and everyday
als misstanden in de globaliseeen actievere overheid wenselijk
life. New York: Knopf.
rende markteconomie die louter
zijn. Politici prefereren echter
gedreven wordt door het winstpassiviteit omdat die de kans
motief: schamel betaalde baantjes in supermarkten,
op herkiezing vergroot. Reich wil vooral de mogeexcessieve beloningen voor CEO’s, verplaatsing van
lijkheden voor bedrijven beperken om via lobbywerk
bedrijfsactiviteiten naar het buitenland, sweatshops
of via rechtsprocedures concurrentievoordelen te
in ontwikkelingslanden en een algehele vervlakking
behalen. Belangenbehartiging en procederen dienen
van maatschappelijke normen. Diezelfde burger kan
voorbehouden te zijn aan individuen of groepen
er volgens Reich op zich het nodige aan doen om
individuen. Daarmee kan de burger zijn invloed in de
deze misstanden te bestrijden, namelijk door bemaatschappij heroveren en afdwingen dat aan zijn
wuste keuzes te maken als consument en als belegimmateriële wensen tegemoet wordt gekomen door
ger. Leidend bij aankopen van consumptieartikelen
politici of rechters. Zij zullen de juiste wettelijke en
en financiële producten zijn echter geen morele
juridische randvoorwaarden voor duurzame ontwikoverwegingen, maar de laagste prijs en het hoogkeling moeten vaststellen. In andere opties gelooft
ste rendement. Anders dan in de voorbije tijd van
Reich niet om de verstoorde balans te herstellen.
betrekkelijk gesloten economieën, gedomineerd door
Daarom schenkt hij nauwelijks aandacht aan de rol
oligopolies, kunnen bedrijven niet anders dan hun
van heffingen en subsidies om wenselijk gedrag te
strategie daaraan aanpassen. Zo wordt onder druk
stimuleren. Ook is opvallend dat hij de invloed van
van een steeds heviger internationale concurrentie
non-gouvernementele organisaties (ngo’s) bagatellielke mogelijkheid tot kostenreductie benut en tegen
seert. Bedrijven die van een ngo-campagne last hebconcurrenten opgeboden om de in de ogen van de
ben, bereiken volgens hem met enkele fraaie belofaandeelhouders meest capabele CEO in huis te
ten al gauw dat de aandacht wegebt. Het lijkt echter
halen. Dit verklaart volgens Reich ook dat van maateen illusie voor bedrijven als Wal-Mart, Shell of Levi
schappelijk verantwoord ondernemen (MVO) weinig
Strauss om buiten het vizier van ngo’s te geraken.
terechtkomt. Bedrijven doen aan MVO om het merk­
Dit neemt niet weg dat Reichs Superkapitalisme duiimago op te poetsen, waarbij voorop staat dat MVO
delijk maakt dat verduurzaming van de globalisering
de winst ten goede moet komen. Daadwerkelijke opeen zware opgave is. Indien het Superkapitalisme de
lossingen voor maatschappelijke vraagstukken worbetekenis van MVO onder druk zet, zullen overheden
den niet geboden. Volgens Reich kunnen die alleen
sterker gezamenlijk het initiatief moeten nemen. Om
komen van overheidsbeleid. De tragiek is echter dat
op wereldschaal succes te hebben met de aanpak
de weliswaar democratisch gekozen volksvertegenvan sociale- en milieuvraagstukken vereist steeds
woordigers ingepalmd ­ orden door de knechten van
w
meer de medewerking van de opkomende niethet Superkapitalisme: de lobby­sten. Deze moeten
i
westerse economieën. Reichs boek leidt dan ook tot
ervoor zorgen dat de politici geen besluiten nemen
de conclusie dat voor duurzame globalisering niet
die schadelijk zijn voor bedrijfs­ insten. Daarbij is er
w
alleen in het westen maar ook daarbuiten een goed
een direct verband ­ussen de toevloed van lobbyisten werkende democratie wenselijk is.
t
naar Washington en de verheviging van de concurNils Langemeijer
rentiestrijd. Bedrijven die zich niet laten horen,
Beleidsmedewerker bij het Ministerie van Economische
riskeren voor hen nadelige regelgeving. Bovendien
Zaken
worden de kosten van lobbyisten terugverdiend.

93(4540) 25 juli 2008