Redactioneel
Eva Niesten
Redacteur ESB
e.niesten@sdu.nl
Waar rook is
Op 1 juli is het rookverbod ingegaan voor de
Nederlandse horeca. Vanaf deze datum mag er niet
meer gerookt worden in cafés, hotels en restaurants.
Het rookverbod moet ervoor zorgen dat het persoÂ
neel in de horeca rookvrij kan werken. Eerder is het
verbod al ingegaan voor alle andere werkplekken. De
overheid hoopt met deze maatregel tevens het aantal
rokers te verminderen. In de berichtgeving over het
rookverbod wordt vooral gewezen op de negatieve
gevolgen voor de omzet in de horeca. Men verwacht
een daling van het aantal bezoekers en daardoor een
daling van de omzet. Maar wat gebeurt er eigenlijk
met de inkomsten van de overheid als gevolg van
een lagere omzet in de horeca en een daling van het
aantal rokers?
Uit onderzoek blijkt dat door een rookverbod op de
werkplek het aantal rokers daalt met gemiddeld tien
procent. Degenen die wel blijven roken verminderen
hun consumptie met veertien procent (Farrelly et
al., 1999). Recenter onderzoek stelt dat niet alleen
diegenen stoppen met roken die op hun werkplek
hiertoe worden aangezet, maar ook hun familie en
vrienden. Roken is dus een sociale activiteit. Of
iemand rookt, en of iemand stopt met roken, is
sterk afhankelijk van zijn sociale omgeving. Wanneer
iemand in de directe omgeving stopt met roken,
is dit sociale effect goed voor een veertig procent
kleinere kans tot roken (Cutler en Glaeser, 2007).
Deze verschillende effecten van het rookverbod
zullen zeker een invloed hebben op de inkomsten
van de overheid. In 2007 werd voor 3,9 miljard euro
aan tabakswaren verkocht (CBS, 2008). De totale
belastingen op deze verkopen zijn 73 procent (RIVM,
2007). Over het afgelopen jaar ontving de overheid
dus zo’n 2,8 miljard euro aan belastingopbrengsten
uit deze verkopen. Wanneer de verschillende effecten
van het rookverbod bij elkaar worden opgeteld en
vermenigvuldigd met de belastingopbrengsten, wordt
duidelijk dat deze effecten zullen leiden tot een
daling van de overheidsinkomsten van zo’n driekwart
miljard euro.
Of er ook kosten zullen afnemen als gevolg van
minder rokers, bijvoorbeeld door minder gebruik
van de gezondheidszorg, is niet helemaal duidelijk.
De resultaten van een studie van Barendregt et al.
(1997) toonden juist het tegenovergestelde aan.
Blijven roken leidt, volgens hen, juist tot lagere netto
gezondheidskosten.
Het rookverbod heeft ook gevolgen voor de omzet in
de horeca, en via deze weg ook voor de overheidsÂ
inkomsten. Een aantal Europese landen ging
Nederland voor met een rookverbod in de horeca,
waaronder het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Italië,
Duitsland en België. In het Verenigd Koninkrijk
sluiten sindsdien dertig cafés per week. In 2007 zijn
er 1200 meer cafés gesloten dan het jaar ervoor.
In België daalde de omzet met zeven procent, en
in Ierland zelfs met achttien procent. In Nederland
werd op 1 januari al een rookverbod ingevoerd
voor de horeca op Schiphol. Hier daalde de omzet
met tien procent. In 2007 was de omzet van de
Nederlandse horeca iets meer dan zestien miljard
euro. Wanneer een daling van de omzet in de horeca
van tien procent als uitgangspunt wordt genomen,
en de belasting op gemiddeld twintig procent wordt
gesteld, zullen de overheidsinkomsten met minstens
320 miljoen euro dalen. Gezamenlijk betekent dit
dus een afname van de inkomsten van de overheid
van meer dan een miljard euro per jaar.
Per 1 juli zijn wel de accijnzen op tabak verhoogd,
maar dit levert volgens het Ministerie van Financiën
maar tweehonderd miljoen euro op. Hierdoor blijft
er een gat over van achthonderd miljoen euro.
Misschien dat de verhoogde accijnzen op diesel
hiervoor een uitkomst bieden.
Literatuur
Barendregt, J., L. Bonneux en P. van der Maas (1997) The health
care costs of smoking. The New England Journal of Medicine,
357,(15) 1052–1057.
CBS (2008) Aantal rokers daalt nog steeds, de verkoop van sigaretten
echter niet meer. Webmagazine, 23 juni 2008. Voorburg: CBS.
Cutler, D. en E. Glaeser (2007) Social interactions and smoking.
NBER working paper 13477.
Farrelly, M., W. Evans en A. Sfekas (1999) The impact of workplace smoking bans: results from a national survey. British
Medical Journal, 8, 272–277.
Haren, N. van en E. van der Wilk (2007) Volksgezondheid
Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid.
Bilthoven: RIVM.
ESB
93(4539) 11 juli 2008
419