mening
Gesol met uitvoeringsstructuur
arbeidsmarktbeleid
Het kabinet wil het Uitvoeringsinstituut Werknemers erzekeringen
v
(UWV) en het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) samenvoegen.
Dit is de essentie van de vorig jaar uitgebrachte evaluatie van de
Wet Structuur Uitvoeringsorganisatie Werk en Inkomen (SUWI).
Het kabinet beoogt daarmee het personeelsbestand van beide
instellingen met 1.500 personen te verminderen, waardoor in lijn
met het Coalitieakkoord honderddertig miljoen euro structureel
kan worden bespaard. Het kabinet zegt daarmee de aanbevelingen
in de  valuatie te volgen. Niets is minder waar. Uitvoering van dit
e
voornemen zal dan ook geen bijdrage leveren aan het functioneren
van de arbeidsmarkt.
Begin vorig jaar bracht Price Waterhouse Coopers zijn evaluatierapport uit. SUWI ging gepaard met een forse wijziging van de
uitvoeringsstructuur van het arbeidsmarkt- en socialezekerheidsbeleid. Op 1 januari 2002 werden namelijk de uitvoeringsinstellingen
van de sociale zekerheid (uvi’s) samengevoegd tot één organisatie,
UWV. Daarnaast werd Arbeidsvoorziening ontmanteld en haar
taken werden ondergebracht in het CWI (voor de bemiddeling van
werkzoekenden), in Kliq (voor de re-integratie van werkzoekenden),
en in het Centrum Vakopleiding dat kort daarna werd overgenomen
door de ROC’s. UWV en CWI werden een zelfstandig bestuursorgaan. De taken van het overkoepelende orgaan van de uvi’s, het
LISV, werden ondergebracht in het UWV en het CWI.
Het Kabinet zegt de conclusies van de evaluatie te onderschrijven
en de aanbevelingen over te nemen. Het doet echter het tegendeel. Bezuinigen heeft zijn prioriteit. Tegen de aanbeveling in
moeten UWV en CWI fuseren. Het grootste probleem van SUWI is
echter de afstemming met gemeenten. Gemeenten hebben niet alleen door SUWI een belangrijke rol gekregen in het arbeidsmarktbeleid, maar ook krachtens de Wet Werk en Bijstand (WWB). De
WWB geeft de gemeenten een re-integratiebudget (het werkdeel)
van ruim 1,5 miljard euro, waarmee ze inverdieneffecten moeten
realiseren in het uitkeringsdeel. Gemeenten doen dat meestal op
hun eigen houtje, stemmen hun beleid onderling nauwelijks af
en hoeven geen verantwoording af te leggen aan SZW over hun
arbeidsmarktactiviteiten, want daarvoor zijn immers de gemeenteraden. De samenwerking tussen CWI en gemeenten gaan vaak
gepaard met competentieproblemen.
Het kabinet had met gemak het rapport naast zich kunnen neerleggen, want het is ook om de volgende redenen een slecht rapport. Zo ontbreekt een vergelijking van de prestaties van de SUWIinstellingen met de prestaties van Arbeidsvoorziening en uvi’s: een
nulmeting – voorwaarde voor een dergelijke evaluatie – ontbreekt
zelfs. De bewindslieden van SZW is dat kennelijk ontgaan, want zij
schrijven aan de Tweede Kamer: “In de Evaluatie SUWI is geconstateerd dat op alle hoofddoelstellingen ten opzichte van de situatie vóór invoering van SUWI verbetering is gerealiseerdâ€. Helaas in
de evaluatie worden de prestatiegegevens vergeleken vanaf 2002;
dus na de ontmanteling van Arbeidsvoorziening en uvi’s. Opvallend
is ook dat noch het evaluatierapport noch de kabinetsreactie in
het geheel geen aandacht besteedden aan de overdracht van het
Centrum Vakopleiding naar de ROC’s. Kort na de ontmanteling
van Arbeidsvoorziening werd dit Centrum, nadat bleek dat het
levensvatbaar was, onder beheer gebracht van dezelfde personen
die ook KIiq bestuurden, en vervolgens met een grote bruidschat
van het ministerie van SZW overgedragen aan ROC’s. Deze hebben
nauwelijks over hun prestaties hoeven te rapporteren en hebben
het Centrum een langzame dood laten sterven en de bruidschat in
eigen zak gestoken. Bij politici was dit bekend, maar werd behandeld als een publiek geheim.
Als je beziet wat er allemaal is gebeurd met de arbeidsvoorzienings- en sociale-zekerheidsinstellingen na de parlementaire enquête Buurmeijer in 1993 over de uitvoering van de
sociale verzekeringen moet de schrik om het hart slaan. Nadat
Arbeidsvoorziening in 1990 was verzelfstandigd nam het KabinetKok I na zijn formatie in 1994, vooruitlopend op de evaluatie van
de Arbeidsvoorzieningswet door de Commissie Van Dijk, drastische
maatregelen. Ook toen bleek een bezuinigsdoelstelling belangrijker
dan rekening houden met evaluatiegegevens. Arbeidsvoorziening
werd gedwongen om de bezuinigingen te compenseren met ESFmiddelen. Later ontstond veel politieke commotie over ESF, maar
een relatie met de besluitvorming in 1994 werd nooit gelegd, ook
niet in de evaluatie van het ESF-debacle, en heeft de ontmanteling
van Arbeidsvoorziening bespoedigd.
In de jaren negentig werd druk geëxperimenteerd met samenwerking tussen arbeidsbureaus, uvi’s en gemeentelijke sociale diensten. Hieruit is SUWI ontstaan, maar die samenwerking is mislukt,
wat moge blijken uit het voornemen van het kabinet Locaties
Werk en Inkomen (LWI) te vormen, waarin die samenwerking moet
worden gerealiseerd. Daarvoor was nu net SUWI bedoeld. Vóór de
invoering van SUWI liet het Centraal Bestuur Arbeidsvoorziening
(CBA) een advies opstellen, waaruit al kon worden afgeleid dat
SUWI geen succes zou worden. SUWI was te veel een oplossing
van de arbeidsmarktproblemen van de jaren tachtig en keek niet
naar de toekomst. Er zijn in SUWI markttechnisch ook gekke
dingen geregeld, die ook niet in de evaluatie aan de orde kwamen.
Zo is de bemiddeling van werkzoekenden met kans op werk ondergebracht bij een publieke instelling (CWI), terwijl de zorg voor
werklozen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt is geprivatiseerd, zij het wel gefinancierd met publieke middelen. Een omgekeerde taakverdeling lag meer voor de hand. Dit advies van het
CBA kwam het kabinet politiek niet uit en het management van
Arbeidsvoorziening zag de gouden bergen gloren van de re-integratiemarkt. Kliq die deze markt zou bedienen werd een fiasco.
Donner en Aboutaleb moeten hun huiswerk overmaken. De arbeidsmarkt verdient beter evenals hun organisaties, en vooral hun
medewerkers na twintig jaar opeenvolgende kostbare, maar mislukte reorganisaties.
Leen Hoffman
Voormalig hoofdredacteur van ESB
ESB
2 november 2007
667