Boekbespreking: The Mystery of Economic Growth – E. Helpman

boeken
Dit boek is een aanrader voor allen,
Eerste Wereldoorlog hing protec­
die in hun werk met economische
tie positief samen met groei. Na
groei en groeibeleid te maken
de Tweede Wereldoorlog blijkt de
hebben. De afgelopen twintig jaren
relatie omgekeerd. Voor Helpman
werd de neoklassieke groeitheorie
vragen omkeringen om speci­
afgelost door een meer realis­
fieke verklaringen en modellen.
tische benadering waarin kennis,
Neoklassieke modellen volstaan
technologie en instituties centraal
hier niet.
staan. Verschijnselen als ‘increaInternationale kennisstromen
sing returns to scale’ worden nu
spelen een rol in de totstandko­
in groeimodellen verdisconteerd
ming van de sectorstructuur van
en econometrisch onderzocht.
een land. Op basis van nieuwe
inzichten laat Helpman zien, dat
Helpman geeft een niet-technisch
getint overzicht van de belangrijkste
sectorspecialisatie afhangt van
ontwikkelingen.
de initiële condities van een land.
De nieuwe groeitheorie bouwt op
Bovendien vindt de specia­lisatie
het inzicht dat kennis en menselijk
Helpman, E. (2004)
lang niet altijd plaats in sectoren
kapitaal positieve externe effecten
The Mystery of Economic met het grootste groeipotentieel:
kunnen hebben. Groeimodellen
Growth. Cambridge Ma.:
“Evidently market forces do not nerichten zich op verschijnselen als
Harvard University Press. cessarily secure the fastest growth
trajectory†(p. 62). Hier wordt op
‘learning-by-doing’, onderzoek en
ontwikkeling (R&D) en meer in het algemeen op
ingetogen wijze stelling genomen tegen optimistisch
technologische vooruitgang, die geëndogeniseerd is.
(neoklassiek) marktdenken, én tegen de nadruk op
De nieuwe theorie gebruikt evenals de neoklassieke
globalisering als drijvende kracht. Bovendien blijkt er
theorie de begrippen ‘factorproductiviteit’ (van kapi­
ruimte aanwezig voor sociaal-economisch beleid, dat
taal en arbeid) en ‘totale factorproductiviteit’ (TFP).
gericht is op de schepping en instandhouding van
Het laatste begrip krijgt een specifieke, nieuwe bete­ gunstige initiële condities.
kenis: “a single measure of how efficiently all inputs
De massieve groei na 1820 heeft wereldwijd onge­
combined are utilized in a production processâ€. TFP
lijke uitkomsten in de persoonlijke inkomensverde­
hangt empirisch positief samen met inkomen per
ling gehad met als ‘winnaars’ de top en de onder­
hoofd van de bevolking. De nuchtere conclusie is:
kant. De extreme armoede is vooral na de Tweede
rijke landen zijn rijk, omdat zij meer ‘kapitaal’, meer
Wereldoorlog sterk afgenomen. De invloed van snel
‘menselijk kapitaal’ en door efficiënter gebruik van
groeiende economieën als die van China en India
inputs een hogere productiviteit (TFP!) hebben.
speelt daarbij een belangrijke rol. Helpman noteert
Kennis en technologie zijn de belangrijkste determi­
echter ook het bemoedigende feit, dat wereldwijd de
nanten van TFP groei. De directe causale effecten
laagste inkomens zich in tandem ontwikkelen met
van R&D op zowel TFP als op de totale productie
de hogere. Ongelijkheid vertraagt de groei echter via
vooralsnog onbekende mechanismen.
steunen de endogene-groeitheorie. Instituties en
politiek hangen ook met TFP en dus groei samen.
Het boek van Helpman laat zien dat in het mo­
Vergeleken met landen, die het van oorsprong Franse derne onderzoek naar economische groei dankzij
systeem van ‘burgerlijk recht’ kennen, hebben
een goede sturende theorie belangrijke voortgang is
landen met het minder formele en meer decentrale
geboekt. Dat men raad weet met een veelheid aan
‘common law’ systeem (Engelse oorsprong) efficiën­
divergerende en convergerende krachten documen­
teert eveneens het toegenomen realiteitsgehalte.
tere gerechtshoven, een beter-gereguleerde toegang
tot markten, en flexibelere arbeidsmarkten. Ook blij­
Een ongenuanceerd vertrouwen in neoklassieke
ken presidentiële systemen in sterke democratieën
denkbeelden en de markt kan gemakkelijk tot ver­
keerde groeimodellen, groeiscenario’s en averechts
meer groei-georiënteerd zijn, terwijl dat in zwakke
democratieën voor parlementaire systemen geldt.
beleid leiden. Het boek weerlegt extreem globalise­
Helpman besteedt ook aandacht aan twee zowel
ringsdenken. Uit de besproken landenvergelijkingen
wetenschappelijk als politiek belangrijke thema’s:
blijkt immers, dat het inkomen van een land over het
• e interdependenties tussen de inkomensniveaus
algemeen goed uit de kenmerken van datzelfde land
d
van landen,
verklaard kan worden. De belangrijkste les van het
• e mondiale ongelijkheid van de persoonlijke
boek is mijns inziens, dat wij heel zuinig moeten zijn
d
inkomensverdeling.
op goede instituties.
Internationale handel heeft via het investeringsni­
veau een positieve invloed op groei. De ‘openheid
voor internationale handel’ blijkt vooral gunstig voor
kleinere landen. De relatie tussen handelspolitiek
Frans Kerstholt
Gepensioneerd universitair docent FSW,
(protectie – vrijhandel) en groei blijkt in de vorige
eeuw van teken veranderd te zijn. Van 1870 tot de
Universiteit van Tilburg

ESB

De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek

Gerelateerde, recente
publicaties:

Greif, A. (2006) Institutions
and the Path to the Modern
Economy: Lessons from
Medieval Trade. Cambridge
Ma.: Cambridge University
Press.

Warsh, D. (2006)
Knowledge and the Wealth
of Nations. New York:
W.W. Norton & Company.

3 november 2006

573