U dacht misschien dat burgerfora alleen worden opgericht door aandachtsjunks die ‘iets’ van Europa vinden? Burgers uit 15 lidstaten hebben met steun van de Belgische hoogleraar Philippe van Parijs een Europees Burgerinitiatief ontplooid met het idee het basisinkomen Europees in te voeren. In Zwitserland wordt binnenkort een referendum over het onderwerp gehouden.
De discussie over het basisinkomen voert terug tot de verlichtingsfilosoof De Condorcet en is ook onder marxisten populair. De gedachte dat ieder persoon onvoorwaardelijk recht heeft op hetzelfde basisinkomen is prikkelend. Een basisinkomen is beter dan een uitkering omdat het stigma dat aan werkloosheid kleeft hiermee verdwijnt.
Nadelen
Er kleven ook ethische bezwaren aan het basisinkomen. Mensen vinden een rechtvaardige inkomensverdeling belangrijk, maar een rechtvaardige werkverdeling ook. Feodale samenlevingen kenden klassen van geprivilegieerden wier levensstijl leunde op de werkende meerderheid. Dergelijke arrangementen konden overleven door de bijzondere sociale functies van die klassen, zoals militaire bescherming of spirituele begeleiding.
Canadees experiment
Nu deze feodale rechtvaardiging aan kracht heeft ingeboet, ontstaat de vraag hoe te rechtvaardigen dat sommigen wel werken en anderen niet. Mincome-experiment Uit het Canadese Mincome-experiment in de jaren 70, opgezet om te zien of een basisinkomen het werken zou ontmoedigen, bleek het effect op het aantal gewerkte uren evenwel beperkt, maar de neveneffecten op andere domeinen heel positief. Zo scoorden studenten beter, daalde het ziekenhuisbezoek en namen psychische ziekten af.
Cijferfetisjisme
De discussie in Nederland is verstomd toen in 2006 het CPB berekende dat het basisinkomen een inefficiënte manier was om te herverdelen. Logisch als niet alle baten in het model zitten. Het zoveelste bewijs dat je belangrijke maatschappelijke problemen niet moet overlaten aan economen die geen oog hebben voor bredere welvaartseffecten.
Nieuw leven
Historicus Rutger Bregman van De Correspondent probeert de discussie nieuw leven in te blazen. En terecht, want het basisinkomen kent zat baten. Omdat een basisinkomen simpel uitvoerbaar is, kan een deel van de sociale zekerheid de deur uit. Minder ambtenaren, minder gesjoemel met uitkeringen, vernederende controles en verplichtingen of rondpompend geld.
Vrijheid
Nog belangrijker is de vrijheid en dynamiek die het basisinkomen oplevert. Er komt hele andere kijk op mantelzorg, vrije tijd of huishoudelijk werk. Dit levert niet alleen grote sociale winst op voor kwetsbaren en hen die bereid zijn te helpen, maar ook economische dynamiek. Door de toegenomen vrijheid ontstaat ruimte voor initiatieven en ondernemerschap. Het basisinkomen kan daarmee een instrument worden om het sleetse kapitalisme een nieuwe impuls te geven. En zo blijkt Marx stiekem toch een liberaal.
fd column van 21 oktober
Auteur
Categorieën