Waarom ik mijn lidmaatschap van de FNV heb opgezegd

Laura Spierdijk (Hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen)

Een paar weken geleden heb ik iets gedaan wat ik al langere tijd wilde doen: ik heb na 12 jaar mijn lidmaatschap van de FNV opgezegd. Ik vind nog steeds dat vakbonden goede dingen doen, zoals werkgevers achter de broek zitten om bijvoorbeeld Poolse of Roemeense werknemers volgens de wettelijke regels te betalen. Maar ik voelde me al langere tijd ongemakkelijk over de standpunten van de FNV inzake de pensioenen. Al eerder schreef ik daar een stuk over.

De figuurlijke druppel was voor mij de ingezonden brief van Sjarrel Massop (van het FNV-comité met de ironische naam “Red het Pensioenstelsel”) in de Trouw van 3 mei j.l. In zijn brief suggereert hij dat er de komende 45 jaar (!) riante pensioen betaald kunnen worden zonder ook maar een cent premie in te leggen. Zijn “berekening” vereist geen hogere wiskunde en is als volgt. Pensioenfondsen hebben nu 1400 miljard euro aan bezittingen. De jaarlijkse pensioenverplichting is nu 30 miljard. Dus kunnen we 1400/30 \(\approx\) 45 jaar vooruit! Een soortgelijke “berekening” past hij toe op de AOW.

In de normale wereld zijn de bezittingen en verplichtingen van pensioenfondsen nogal onzeker. Denk aan renteschommelingen, stijgingen en dalingen in aandelenkoersen, en veranderingen in de levensverwachting, om maar eens iets te noemen. In de laatste 45 jaar (1973-2018) is er volgens mij nogal veel gebeurd op dit gebied. Maar de waarzegsters van de FNV kunnen blijkbaar in hun glazen bol aflezen dat er de komende 45 jaar helemaal niets gaat veranderen. Het plan van Massop komt neer op het leegsnoepen van de pot, wat heel gunstig zou uitpakken voor de huidige pensionado’s maar desastreus voor de jongere generaties.

Al eerder dit jaar droeg een beleidsadviseur van de FNV een economische fabel uit in de Trouw, namelijk dat werkloosheid simpelweg kan worden opgelost door arbeidsduurverkorting. Deze beleidsadviseur schreef op 2 maart j.l. in de krant: “Is er te weinig werk voor iedereen? Dat kunnen we prima anders oplossen. In sectoren met veel arbeidsaanbod, wordt de werkweek korter. De extra privétijd die zo ontstaat is beschikbaar voor de kinderen, vrienden, mantelzorg, hobby en/of studie. Wie wordt daar niet blij van?” Al eerder had Pieter Gautier in dezelfde krant deze mythe ontkracht, maar dat was blijkbaar niet aan de FNV besteed. Op 2 maart was ik dus eigenlijk al klaar met de FNV (na jaren twijfelen), maar ik had Sjarrel Massop nog even nodig om de opzegbrief echt de deur uit te doen.

Het is maar goed dat ik toen daadwerkelijk mijn lidmaatschap heb opgezegd, want afgelopen week lekte het voorlopige pensioenakkoord tussen de vakbonden en de werkgeversorganisaties uit. Hierin is de invloed van de Sjarrel Massopjes van de FNV duidelijk te herkennen. Het overgaan op zachte pensioenverplichtingen lijkt op het eerste gezicht een logische keuze. Maar dan komt de aap uit de mouw (ik citeer uit het conceptakkoord): “Het is noodzakelijk dat de toepasselijke rekenregels ruimte gaan bieden voor indexatie”. Hier wordt duidelijk dat de vakbeweging geenzins uit is op het invoeren van een vernieuwd pensioenstelsel op basis van solide economische principes. Men kiest selectief de regels (“cherry picking”) zodat de verouderde achterban er financieel gezien het beste vanaf komt. De harde pensioenbeloftes aan de oudere generatie worden betaald door zachte beloftes aan de jongere generaties.

Het aantal vakbondsleden in Nederland zit niet bepaald in de lift (zie het CBS). Vorig jaar waren het er 1.7 miljoen op een werkzame beroepsbevolking van ongeveer 9 miljoen; minder dan 20% dus. Er zijn met name weinig jonge leden; de meeste zijn 45+. Het lijkt erop alsof de FNV (met 1.1 miljoen leden) erg zijn best doet om ook de laatste jonge leden weg te jagen. En dat is jammer. Want de vakbond zou juist veel kunnen betekenen voor jongere werknemers. Nu lijkt de FNV te reduceren tot een kwijnend belangenclubje van oudere werknemers die niet verder kunnen kijken dan de korte termijn en hun eigen portemonnee.