Redactioneel
Albert Jolink
Hoofdredacteur ESB,
Associate Professor RSM Erasmus University
a.jolink@sdu.nl
Vrij
D
e laatste tijd ook zo improductief geweest? Elke zomer steekt steevast een
antivakantiestemming de kop op om de
seizoenskwellingen nog eens onder de
aandacht te brengen. Vakantie is stress, of anders
wel een garantie voor verstoorde dromen, volgens
deze stemmingen. Vakantiegangers zijn misleide
lemmingen die in een caravankaravaan zich op roodverbrande stranden storten om slechts berooid weer
huiswaarts te keren.
Ook economen kennen deze verkondigers van het
antivakantiesentiment, waarbij de ‘as van het kwaad’
wordt getrokken van Spanje tot Turkije en de ‘war on
terror’ inmiddels is verklaard aan de vakantieterreur.
Economen zoals Klamer c.s. weten fijntjes te verhalen dat Amerikanen met twee weken vakantie genoegen nemen; ook andere nationaliteiten moeten het
doen met een kleiner rantsoen vakantiedagen dan
het Nederlandse arbeidspotentieel. De conclusie van
de antiterroristen is er niet een van vergenoegzaamheid maar veeleer van een verstevigde overtuiging
dat de Nederlandse vakantiedecadentie de voorbode
is van de teloorgang van een civilisatie. De echte
purist onder de antiterroristen is ook bereid om het
‘p-woord’ als argument in te brengen: productiviteit.
In vergelijking met ‘the land of the free’ hebben
Nederlanders wel erg veel vrij. In het afgelopen
decennium zijn loonsverhogingen afgekocht met
vrije dagen en in sommige kringen zijn stuwmeren
aan vrije tijd ontstaan. Met zoveel opgepotte en
improductief menselijk kapitaal zou een damdoorbraak pas echt voor een trendbreuk kunnen zorgen,
waardoor reisbureaus en andere aanbieders van
vrijetijdsbesteding overuren zouden moeten draaien.
Om die reden, en vele anderen, willen werkgevers
de vrije dagen weer terugkopen en krijgen de uitgestelde loonsverhogingen alsnog hun beslag in de
vorm van gevalideerde vrije dagen. Goedbeschouwd
is dit wel een mooi mechanisme: het arbeidspoten
tieel wordt ingekocht naar behoefte en het restant
wordt uitbetaald in vrije dagen. Wil men in een later
stadium meer arbeid verhandelen dan kan daarover
gesproken worden. In tijden van toe- en afnemende
krapte op de arbeidsmarkt lijkt dit mechanisme
de Nederlandse economie door de zure periode
te hebben geholpen. Over flexibele arbeidsmarkt
gesproken.
Een systeem waarin potentiële arbeid wordt opgeslagen in vrije dagen heeft iets weg van het opslaan van elektriciteit in batterijen: de opgewekte
elektriciteit vloeit weg en, mits omgezet in andere
bestemmingen, is het voor eeuwig verloren. Sinds
mensenheugenis proberen we de entropiewaarde in
het economische leven te lijf te gaan door energie
op te wekken. Het opslaan van energie in batterijen
moet een doorbraak geweest zijn in het denken over
het toepassen van energie in tijd en plaats. Ook arbeid heeft het vergankelijke van ingezette, en soms
verspilde, moeite die ook aan elektriciteit kleeft.
Alleen laat arbeid zich moeilijk opslaan in batterijen, althans, met het bovenstaande in gedachte,
tot voor kort.
De opgekropte arbeid die ligt verscholen in het
vakantiestuwmeer is echter desastreus voor diegenen die graag de productiviteitscijfers naast elkaar
willen leggen. De harde cijfers zijn zodanig verstoord
dat elke internationale vergelijking in productiviteiten
lastig te interpreteren is. Op de korte termijn kan de
arbeidsproductiviteit hoog zijn door de inzet van veel
kapitaal, door scholing, maar wellicht ook door een
goed opgeladen batterij na veel genoten vrije dagen.
Op de langere termijn kan de uitwisseling van arbeid
en vrije dagen een teken zijn van de flexibiliteit van
de arbeidsmarkt en een aanpassing van de economie
in goede of slechte tijden.
Degenen die de vakantieperiode zien als een periode van overweldigende verspilling van potentiële
arbeidsinzet kunnen worden gerustgesteld. Uit eigen
ervaring weet ik dat de vakantieperiode een batterij
aan nieuwe ideeën en initiatieven oplevert, waarvoor
de periode tussen de zomervakanties net lang genoeg is. Wellicht dat dat productiever is dan elk jaar
het aantal vakantiedagen in Nederland ter discussie
te stellen. Ik wens een ieder een volledig opgeladen
batterij toe.
ESB
11 augustus 2006
355