“De beleidsopties om te kunnen reageren zijn zowel monetair als fiscaal uitgeput: de rente kan niet lager, de kwantitatieve verruiming is al maximaal opgerekt en de publieke schuldratio’s laten geen ruimte voor fiscale stimulering. De keuze voor protectionisme als enig overgebleven uitweg wordt in zo’n scenario steeds verlokkender. Beleidsmakers moeten hun hoofd koel houden.”
Column ESB
491Jaargang 100 (4716) 27 augustus 2015
H
et wilde eindelijk, einde –
lijk zomeren. Professoren
hingen hun toga aan de
wilgen en gingen in korte broek naar
het werk. De Griekse crisis was op het
nippertje afgewend en Brussel kon op
vakantie. Het CPB en het CBS waren
optimistisch over het inzettende her –
stel van de Nederlandse economie.
De OESO liet zich optimistisch uit
over Europa. Kortom: welverdiende
vakantietijd voor alle economen.
Maar, vraag ik me af, is het ook echt
tijd om ons rustig over te geven aan de
siësta? Wie naar de wereldeconomie
kijkt moet zich haast wel af vragen of
er waarheid zit in het adagium dat de
mooiste bloemen aan de rand van de
afgrond bloeien, want ontegenzeg –
gelijk blijft de motor van de wereld –
economie haperen. Een belangrijke
barometer van de wereldeconomie wijst er namelijk op dat
we onstuimige tijden voor de boeg hebben: de jongste World
Trade Monitor van het CPB indiceert voor de derde maand
op rij een contractie van de wereldhandel.
Toegegeven, het is geen grote daling en we zijn gelukkig ver
verwijderd van de scherpe daling van de wereldhandelsval uit
2008/2009. Het is echter voor het eerst dat het risico van een
dubbele dip in de wereldhandel zich manifesteert. Dit is on –
tegenzeggelijk een fase verder dan de handelsvertraging die
al eerder de aandacht trok – ook al omdat de wereldhandel
minder snel blijft groeien dan de mondiale productie, waar –
door de openheid van de wereldeconomie globaal steeds
verder afneemt (Constantinescu et al. , 2015; IMF, 2015).
Bovendien is er, voor wie zich niet louter op cijfers wil base –
ren, naast dit patroon ook voor het eerst een serieus te nemen
signaal opgetreden dat past in een scenario van oplevend pro –
tectionisme (Van Bergeijk, 2010). Een van de belangrijkste
handelslanden, de Chinese Volksrepubliek, is namelijk over –
gegaan tot een competitieve devaluatie die niet anders dan
als een beggar-thy-neighbour-handelsmaatregel kan worden
gezien.
Eigenlijk zijn dat twee verontrustende signalen in één keer.
Ten eerste duidt het ingrijpen van de Chinese autoriteiten
erop dat er iets fundamenteel mis moet zijn met de Chinese
volkshuishouding , en China zal dus hoogst waarschijnlijk
niet langer als motor van de wereldeconomie op kunnen tre –
den. Ten tweede ligt een scenario van verdergaande beleidste –
genstellingen tussen de economische wereldmachten in het
verschiet, met als risico dat een van de belangrijkste lessen
van de grote depressie van de jaren dertig van de vorige eeuw wordt veronachtzaamd. Die les is dat
protectionisme in tijden van kwak
–
kelende groei weliswaar attractief kan
lijken voor individuele economieën,
maar indien mondiaal nagevolgd
grote risico’s met zich meebrengt.
Het is te hopen dat de beleidsge –
moederen niet verhit raken. Ik wil
niet somberen, maar veel elementen
voor een opduikende zomerstorm
zijn aanwezig. Groeivertraging en de
beëindiging van de Iraanse olieboy –
cot zullen een verdere neerwaartse
invloed op de olieprijzen en de toch
al te lage inflatie uitoefenen, terwijl
de positieve impuls die hiervan vol –
gens de jongste analyses van het IMF
(2015) uitgaat zich maar moeizaam
materialiseert. Toenemende onze –
kerheid kan de door monetaire be –
leidsmakers geïdentificeerde zeepbel
van overgewaardeerde aandelenbeurzen doorprikken. De
beleidsopties om te kunnen reageren zijn zowel monetair als
fiscaal uitgeput: de rente kan niet lager, de kwantitatieve ver –
ruiming is al maximaal opgerekt en de publieke schuldratio’s
laten geen ruimte voor fiscale stimulering. De keuze voor
protectionisme als enig overgebleven uitweg wordt in zo’n
scenario steeds verlokkender.
Beleidsmakers moeten deze zomer hun hoofd koel houden.
LITERATUUR
Bergeijk, P.A.G. van (2010) On the brink of deglobalization – an alternative
perspective on the causes of the world trade collapse. Cheltenham: Edward
Elgar.
Constantinescu, C., A. Mattoop en M. Ruta (2015) The global trade slow
–
down: cyclical or structural? WPR Working Paper, 7158.
IMF (2015) World Economic Outlook. Washington: Internationaal Monetair
Fonds.
Zomerstorm
PETER VAN BERGEIJK Hoogleraar aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam