iemand heeft meer bijgedragen aan de
vorming en beoefening van de publieke
economie dan Richard Musgrave die op
15 januari van dit jaar overleed, 96 jaar
oud. Musgrave was een man van uitzonderlijk grote
persoonlijke en intellectuele integriteit en creativiteit, breed onderlegd met een ontwapenend, zeer
direct gevoel voor humor – een waardige en warme
man die tegelijkertijd gevoelens van diep respect en
grote genegenheid opriep.
Geboren in 1910 in Königstein, niet ver van
Frankfurt, behaalde hij in 1933 – het jaar waarin de
Rijksdag in brand werd gestoken en Duitsland de
boeken van zijn joodse leermeesters verbrandde –
het kandidaatsexamen economie aan de Universiteit
van Heidelberg. Hetzelfde jaar nog vertrok hij naar
de Verenigde Staten, waar hij in 1937 een doctoraat
in de economie verwierf aan de Universiteit van
Harvard. Na enkele jaren bij de federale bank te hebben gewerkt, keerde hij terug naar de academische
wereld. In 1965 bood Harvard hem een leerstoel aan
die hij tot zijn emeritaat in 1981 bekleedde.
Musgrave plaatste zijn bijdragen aan de publieke
economie in de traditie van Adam Smiths moral
philosophy. Hij beschouwde de overheid als een instrument dat kan worden gebruikt voor de inrichting
en handhaving van een rechtvaardige en efficiënte
maatschappij. Daarom behoeft publieke economie
institutionele bedding en maatschappelijke relevantie. Zijn Europese continentale vorming, geworteld in
de Oostenrijkse, Italiaanse en Zweede economische
scholen – waarvan hij de belangrijkste bijdragen
in het Engels vertaalde (Musgrave en Peacock,
1958) – stelden hem in staat het sterk analytische
Angelsaksische denken te verrijken.
Musgrave heeft vooral naam gemaakt met zijn
baanbrekende boek The Theory of Public Finance
(1959), een geïntegreerde visie op het belasting- en
uitgavenbeleid van de overheid op basis van microeconomische en Keynesiaans macro-economische
inzichten. Allocatie, distributie en stabilisatie worden
onderscheiden en samengevoegd in een magistrale
triptiek. Hoewel stabilisatie grotendeels is overgenomen door de monetaire economie en distributie
en allocatie zijn samengegaan in de theorie van de
optimale belastingheffing, heeft de indeling van
Musgrave nog steeds analytische waarde.
In de loop der jaren adviseerde hij vele ontwikkelingslanden over de inrichting en werking van hun
belastingstelsel. Zijn inzichten over de ontwikkeling
van belastingstelsels vonden hun neerslag in Fiscal
Systems (1969). Het lijvige rapport over belas-
N
LITERATUUR
Musgrave, R.A. en
A.T. Peacock, red. (1958)
Classics in the Theory of Public
Finance. Londen: Macmillan.
Musgrave, R.A. (1959)
The Theory of Public Finance.
New York: McGraw-Hill.
Musgrave R.A. (1969) Fiscal
Systems. New Haven/Londen:
Yale University Press.
Musgrave, R.A. en M. Gillis
(1971) Fiscal Reform for
Colombia: the Final Report and
Staff Papers of the Colombian
Commission on Tax Reform.
Cambridge, MA: Harvard
University International Tax
Program.
Musgrave, R.A. en
P.B. Musgrave (1973) Public
Finance in Theory and Practice.
New York: McGraw-Hill.
Musgrave, R.A. (1986) Public
Finance in a Democratic Society.
Brighton: Wheatsheaf.
Buchanan, J.A. en
R.A. Musgrave (1999) Public
Finance and Public Choice: Two
Contrasting Visions of the State.
Cambridge MA: MIT Press.
Cnossen, S. en H.W. Sinn,
red. (2003) Public Finance and
Public Policy in the New Century.
Cambridge MA: MIT Press.
tinghervoming in Columbia (1971) is een schoolvoorbeeld van hoe fiscaal advies aan ontwikkelingslanden gestalte dient te worden gegeven.
Musgrave is het bekendst geworden door het samen
met zijn vrouw, Peggy Musgrave – “there is nothing
like having an expert in the house†– geschreven
handboek Theory and Practice of Public Finance
(1973), een ongeëvenaard knap en alomvattend
werk dat jarenlang de bijbel was voor alle openbare
financiën studenten. Ook dit werk toont een sterk
geloof in de positieve en constructieve rol die de
overheid in de maatschappij kan vervullen. “Making
the fiscal system work is after all a large part of
making democracy functionâ€.
Naast deze monumentale werken schreef hij talloze artikelen (gebundeld in Public Finance in a
Democratic Society, 1986) over incidentie, progressiviteit, publieke goederen, fiscaal federalisme, de
effecten van belastingheffing op risicogedrag, en de
rol van fiscaal beleid in het kader van economische
stabilisatie.
Zeker niet onvermeld mag blijven de titanenstrijd
die hij in 1998 in München leverde met James
Buchanan over de rol van de staat. Een week lang
debatteerden de twee grootmeesters in een vraagen-antwoordspel dat zijn weerga niet had (Buchanan
en Musgrave, 1999). Zonder twijfel is dit debat het
belangrijkste dat in deze stad werd gehouden sinds
Max Weber er zijn afscheidsrede hield in 1918 over
politiek en wetenschap. Het was ook in München
dat een veertigtal vrienden en leerlingen in 2001
bijeenkwamen om Richard Musgrave’s negentigste
verjaardag te vieren ter gelegenheid van het tienjarig
bestaan van het Center for Economic Studies, waarvan hij een van de grondleggers was. Hun bijdragen
werden gebundeld in Public Finance and Public
Policy in the New Century (2003).
Musgrave was vele malen eredoctor, lid van de
Amerikaanse Academy of Arts and Sciences, lid van
verdienste van de American Economic Association,
erelid van de National Tax Association, ere-president
van het International Institute of Public Finance en
begiftigd met de Frank E. Seidman onderscheiding
in politieke economie.
SIJBREN CNOSSEN
Hoogleraar aan de Universiteit Maastricht
ESB
6 april 2007
215
erflaters
Richard Musgrave: grondlegger van
de moderne publieke economie