Redactioneel: Tijd om los te laten

701Jaargang 100 (4723 & 4724) 17 december 2015
Redactioneel ESB
N
u het einde van 2015
nadert volgen de toe –
komstverkenningen
van onze belangrijkste beleidsadvi-
serende instituten elkaar op. CPB
en PBL brachten samen twee sce –
nario’s uit over Nederland in 2030
en 2050. DNB publiceerde haar
economische verkenning tot 2017
en het SCP beschrijft de sociale
staat van Nederland anno nu.
In grote lijnen is het beeld een –
duidig : de tijden van hoge eco –
nomische groei liggen achter
ons. Ondanks langer doorwer –
ken blijven de pensioenuitgaven
voor deze groeiende groep de
groei drukken. Ook lijkt er iets
structureels aan de hand met de
werkeloosheid. Die daalt minder
hard dan DNB zou verwachten.
Zouden robotisering en automatisering al bezig zijn met
het vervangen van de menselijke productiecapaciteit? Of
zouden de steeds verder gaande fragmentarisering van
mondiale waardeketens (geholpen door automatisering )
daaraan ten grondslag liggen?
We weten oorzaak en gevolg nog niet te scheiden. Wat we
wel weten na de KVS preadviezen van afgelopen vrijdag
is dat de gevolgen van automatisering en fragmentarise –
ring ongelijk neerslaan in onze economie, en dat de mid –
deninkomens de klos zijn. De middeninkomens werken
in banen met de meeste routinematige – en daardoor te
automatiseren – taken.
Het lijkt er ook op dat die banen kleiner worden en dat
werkenden een inkomen zullen vergaren uit een verza –
meling kleine banen, vaak in een flexibele contractvorm.
Vrijwel alle vormen van sociale zekerheid komen hierdoor
onder druk te staan: pensioenpotjes (als ze er al zijn) ra –
ken versnipperd en sociale premies worden door zowel
werkgever als werknemer omzeild. Zelfs werkgeversclubs
denken na over hoe het werkgevers socialer kan maken
om de verworven zekerheden voor werkenden niet kwijt
te raken. Het SCP tekende op dat de mensen op straat dit
zelf ook haarfijn aanvoelen: “In de toekomst zal het min –
der worden”, zegt het merendeel van de bevolking.
En inderdaad, ons sociaal voorzieningenniveau is inge –
richt op een economisch groeipercentage hoger dan twee
procent. Zonder die groei zullen we toe moeten naar een
soberder stelsel. Een stelsel met minder sociale zekerhe –
den en meer eigenverantwoordelijkheid. Mensen zullen
zekerheid waar ze behoefte aan hebben zelf moeten zien te organiseren. Gouden tijden in
het verschiet voor verzekeraars
zou je denken.
Er wordt in vele gremia druk
gediscussieerd wordt over deze
economische en sociale ontwik
–
kelingen en vooral over mogelijke
oplossingen. Zo ook tijdens een
vorige week gehouden ronde ta –
fel bij Delta Lloyd. Al snel werd
gewezen op levenslange scholing
als oplossing , aangezien de hoog –
geschoolden wel lijken te profi-
teren van zowel robotisering als
van mondialiserende productie –
ketens.
Herverdeling via de belastingen
ligt daarbij natuurlijk ook voor
de hand, hoewel de middeninko –
mens die het meest onder druk
staan de belangrijkste bron voor
die inkomsten vormen. Naarmate de discussie vorderde
bleek dat de ondernemende jongeren aan de ronde tafel,
niet zaten te wachten op al die ouderwetse oplossingen.
De behoefte aan zekerheid was bij deze – absoluut niet
representatieve groep – succesvolle jongeren grotendeels
afwezig. Instituten als verzekeraars en banken die ‘over –
zien’ wat zij nodig hebben, worden bestempeld als onbe –
trouwbaar. Als die jongeren nieuwe vaardigheden willen
ontwikkelen zoeken ze zelf online naar een ‘leuke’ Mook.
Voor zover er behoefte aan vormen van sociale zekerheid
is kan die volgens de jongeren ook wel zelf worden ge –
organiseerd. Bottom-up in een broodfonds bijvoorbeeld
of iets nieuws in de markt zetten via online communities.
Misschien dringen we de jongste generatie werkenden
wel wat teveel zekerheden op en moeten de gevestigde
belangenbehartigers het wat meer los durven laten?
Daaruit zouden innovaties kunnen voortkomen waar de
toekomstverkenningen geen rekening mee houden: de
onbekende onbekenden. Jonge ondernemers de ruimte
geven om digitaal nieuwe groeimarkten te verkennen, zo –
als nieuwe vormen van sociale zekerheid. Laten we ze de
ruimte geven!
Tot slot geld dit loslaten ook voor mij persoonlijk. Na
meer dan vijf jaar met het grootst mogelijke plezier ESB
te hebben geleid, is het tijd om ESB vanaf maart 2016 los
te laten en te beginnen aan een eigen toekomstverken –
ning. Ik hoop u allen te kunnen bedanken tijdens het
ESB eeuwfeest dat u vanzelfsprekend niet mag missen
(zie links).
Tijd om los te laten
SANDRA PHLIPPEN
Hoofdredacteur ESB
sandra.phlippen@economie.nl