Promotiebespreking: Minke Remmerswaal

De zorguitgaven nemen een fors deel van de nationale begroting in beslag, en groeien nog elk jaar. Politici en beleidsmakers proberen daarom met slimme financiële prikkels de uitgavengroei te beteugelen, zonder de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg te verminderen. In de praktijk blijkt dit echter niet gemakkelijk te zijn.

In mijn proefschrift onderzoek ik hoe financiële prikkels in de Nederlandse gezondheidszorg het gedrag van zorgaanbieders en verzekerden kunnen beïnvloeden. Hiervoor kijk ik ten eerste naar de in 2008 ingevoerde betaalsystematiek voor aanbieders van geestelijke gezondheidszorg (ggz). In het nieuwe systeem wordt een ggz-aanbieder niet meer voor elke extra behandelminuut betaald, maar stijgt de vergoeding trapsgewijs op vaste behandelduurgrenzen. Dit had ervoor moeten zorgen dat aanbieders efficiënter gingen werken, en ook niet enkel patiënten zouden kiezen die slechts een korte behandeling behoefden.

In de praktijk bleken aanbieders echter hun patiënten precies zo te behandelden totdat ze een hogere tariefgrens hadden bereikt. Maar deze langere behandeling vertaalde zich voor de patiënten niet in betere gezondheidsuitkomsten. Want juist de aanbieders die niet op de financiële prikkels reageerden en hun patiënten korter behandelden, hadden betere gezondheidsresultaten dan aanbieders die sterk financieel gemotiveerd waren.

Ook kleine verschillen in de vormgeving van eigen betalingen in de Zorgverzekeringswet kunnen tot grote verschillen leiden. Dat blijkt uit een vergelijking van de twee vormen van eigen betalingen, de no-claim­korting en het verplicht eigen risico. Een euro eigen risico leidt tot een grotere rem op het zorggebruik dan een euro no-claimkorting. Mijn onderzoek laat daarnaast zien dat het vrijwillig eigen risico het zorggebruik nauwelijks afremt, wat betekent dat mensen zonder een vrijwillig eigen risico bijdragen aan de premiekorting voor verzekerden met een vrijwillig eigen ­risico.

Om te onderzoeken of het eigen risico efficiënter kan worden vormgegeven, heb ik een microsimulatiemodel ontwikkeld. Dit model kan de zorguitgaven voorspellen wat betreft de verschillende vormen van eigen betalingen. Zo blijkt een verschoven eigen risico – dat niet direct ingaat, maar bijvoorbeeld begint bij 400 euro aan zorgkosten – effectiever te zijn. Ook een procentueel eigen risico, waarbij verzekerden een percentage van de zorgkosten uit eigen zak betalen, is efficiënter dan een standaard eigen risico. Beide leiden tot een daling van de zorguitgaven, terwijl verzekerden toch minder uit eigen zak hoeven te betalen.